Iparralde en het vredesproces
De hoeksteen om tot een succesvol pacificatie- en normalisatieproces te komen, bestaat volgens Batasuna hierin dat het recht Zelfbeschikking en territorialiteit van Euskal Herria erkend wordt. Een idee dat door alle nationalistische partijen wordt gedeeld, en meteen ook Iparralde in het daglicht plaats. Iparralde, een gebied waar de laatste maanden veel wordt over gepraat, zonder dat er evenwel geluisterd wordt naar wat de vertegenwoordigers van dit gebied er over denken. Het proces, dat in Euskadi een enorme weerklank heeft, wordt in Iparralde met minder passie, met een verschillend perspectief en met een gematigder horizon beleefd. Het verschil in aanpak tussen Iparralde (noord) en Hegoalde (zuid) wordt ook beïnvloed door de wijze waarop ze over elkaar denken: die uit het Noorden kijken een beetje neer op die van het Zuiden (vergelijkbaar met de zienswijze van Nederlanders t.o.v. Vlamingen en omgekeerd). Échte Baskische nationalisten maakt het natuurlijk niet uit of ze uit het Noorden of uit het Zuiden komen. Bij "niet échte nationalisten" (de meer gematigde strekking) is dat anders. Franse Basken stappen niet meteen in een project dat uit Hegoalde komt, omdat die uit het Zuiden een beetje de mentaliteit van "los door de ruit" hebben. "Doen! Niet lullen!" Met alle gevolgen van dien. Andersom vonden die van het Zuiden de acties van Iparretarrak maar wat “gesuikerde dingetjes”. Het kon niet hard genoeg knallen, vonden ze…Daarbij vergeten ze dat Iparretarrak totaal geïnfiltreerd werd door de politie: "El Lobo", Cocoliso (Poeta en Cocoliso)...
De maximale eis op korte termijn, door 64% van de Frans-Baskische burgemeesters ondersteund, blijft voorlopig beperkt tot de erkenning van een eigen Departement, een institutionele erkenning van het territorium, voorlopig zonder aspiraties op het vlak van de onafhankelijkheidsgedachte. Frankrijk wordt beschouwd als de meest centralistische staat van West-Europa, met een twintigtal regio’s onderverdeeld in een honderdtal Departementen. Iparralde situeert zich in het Departement Pyrénées-Atlantiques (samen met het Franse Béarn) in de regio Aquitaine.
Volgens Igor Ahedo Gurrutxaga, Doctor Politieke Wetenschappen, is de Franse Revolutie het startpunt voor het “Baskisch gevoel” (el sentimiento vasquista). In de loop van de volgende jaren verliest dit sentiment langzaam haar betekenis en ruimt plaats voor een mondelinge overlevering. In de tachtiger jaren komt er een kentering: Iparralde wordt terug op de kaart gezet en de roep naar erkenning van een eigen territorium wordt groter. Een gevolg hiervan is dat niet-nationalistische politieke partijen in Iparralde de partijplicht (één partij, één stem) niet meer kunnen handhaven. Zo kunnen wij vaststellen dat in de partij “Union pour un Mouvement Populaire (UMP)” van Chirac er een dissident is, Max Brisson (enfant terrible de la famille gaulliste), die de steun aan het Euskara voluit verdedigt. Het ‘UDF-Union pour la Démocratie Française”, de centrumpartij bij uitstek, verzet zich met alle middelen tegen regionalisering, maar sommigen zijn geneigd een uitzondering de maken voor Iparralde. De eis voor een eigen Departement wordt onverdeeld ondersteund door “Les Verts” en ook door bepaalde prominenten uit de Franse socialistische partij, de PSF. François Maïtia, vicepresident van de “Regionale Raad van Aquitaine”, afkomstig uit de PSF, verklaart: “De laatste jaren groeit er een algemeen bewustzijn dat ik “Baskisch specificum” zou willen noemen. Op vandaag kan een gedirigeerde, eenvormige staatscultuur niet meer. Er moet rekening gehouden worden met een variëteit aan culturen, dus ook met de Baskische cultuur.
Vanuit nationalistische hoek verklaart de voorzitter van de “Ipar Buru Batzar” (conventie van het Noorden) van de PNV, Ramuntxo Camblong, het volgende: “Het Baskisch sentiment is heel sterk en alomtegenwoordig, alhoewel niet exclusief. Wij denken veeleer in een toekomstig Europees burgerschap in een federaal Europa, waar er plaats is voor Euskal Herria. De bewustwording is traag van start gegaan, maar is nog altijd groeiend in Iparralde”.
Niettegenstaande de Franse regering het vredesproces als een louter Spaanse binnenlandse en interne aangelegenheid beschouwd, wat niet het geval is (*), erkent de huidige minister van Defensie en ex-burgemeester van Saint-Jean-de-Luz, Michéle Alliot-Marie van de UMP, dat na de afkondiging van het staakt-het-vuren door ETA en in het licht van een vredesproces zonder geweld “men over alles kan praten, ook over de gevangenenspreiding”.
(*) Vanaf Hondarribia, aan de andere kant van de Bidasoa, ziet men Hendaya waar de sporen van het bloedige geweld nog aanwezig zijn. Op een paar meter van het gemeentehuis, rechtover de taveerne Akelarre en palend aan een woning met de naam Askatasuna, is een herdenkingsplaat te zien die herinnert aan de moord op Juan Carlos Garcia Goena die door de doodseskader van GAL werd geliquideerd.
Hij wordt aanzien als het laatste slachtoffer van de "vuile oorlog". Xabi Larralde, lid van de ‘mesa nacional’ van Batasuna verklaart in het kantoor van de partij te Bayonne: “Frankrijk is acteur in het conflict -herinner u Iparretarak en GAL- en moet deel uitmaken van de vredesoplossing".
