Otsoportillo

In 1936 stond er nog geen beeldhouwwerk en waren er nog geen tralies aangebracht over de put. In 1936 veranderde Navarra wel in een hel en werden méér dan 3.500 personen geliquideerd, terwijl hun familieleden de grofste beestachtigheden moesten ondergaan. Nooit kwamen de verantwoordelijken voor deze criminele daden voor het gerecht. Integendeel. Het tart alle verbeelding. Wat de moordenaars van 1936 in handen kregen (hooggeplaatste functies), houden ze nog altijd vast, zowel in de politiek, als in de justitie, als in de economie.

Een paar verantwoordelijken

Vertaling van gedenksteen

In dit paleis, bakermat van de glorierijke nationale opstand, verbleef hier tijdens de eerste heroïsche dagen de illustere generaal en weldoener voor het vaderland, Zijne Excellentie Don Emilio Mola Vidal. Van hieruit dirigeerde hij de eerste operaties die zijn uitgemond in een briljante campagne tegen Bizkaia, en waarin hij een eervolle dood vond voor God en voor Spanje op 3 juni 1397, op het moment dat hij zijn grootse inspanning leverde om het noorden van Spanje te bevrijden. Het volk van Burgos bracht deze heroïsche en voorbeeldige soldaat de meest hartstochtelijke hommage op 21 oktober 1937.

Het 2 ^de zegejaar.

Onder de verantwoordelijken voor het bloedbad in Navarra, vermelden wij niet alleen generaal Emilio Mola Vidal (militaire gouverneur voor Navarra) en Tomás Domínguez Arévalo (Conde de Rodezno), maar ook de leden van de op 19 juli 1936 opgerichte Junta Carlista de Guerra de Navarra. De erevoorzitter was Joaquín Baleztena Azcárate, de vicepresident en effectief voorzitter was José Martínez Berasain, de secretaris wasJosé Úriz Beriáin en de woordvoerders van de verscheidene merindades (een oude benaming voor een juridisch terriritorium) waren: voor de merindad van Pamplona, Víctor Eusa Razquin; voor Tafalla, Marcelino Ulibarri Eguíluz; voor Aoiz, José Gómez Itoiz; voor Estella,, José Martínez de Morentin en voor Tudela Víctor Morte Celayeta.

Ook de directie van de fascistische Falange (Jefatura Territorial de Navarra y Vascongadas) van deze provincie (Ruiz de Alda, Moreno, Uranga, Machiñena...) kunnen wij aan dat sinistere lijstje toevoegen.

Begin vorig jaar 2007 las ik dat 18 ministers, die onder de 40 jaar durende dictatuur van Franco het wel en vooral het wee uitmaakten, nog in leven zijn: Fraga Iribarne, Villar Palasí, Licinio De la Fuente, López de Letona, Monreal Luque, Barrera de Irimo, Fernando Liñan, José María Gamazo, José Utrera Molina, Nemesio Fdez. Cuesta...(Die gegevens dateren dus van 2007, en intussen kunnen een paar van die sadisten er al het bijltje hebben bij neergelegd).

Het meest perverse aan dit trieste gebeuren is dat wat zij hebben aangericht bij de staatsgreep, geen futiliteiten waren “die-tijdens-een-oorlog-gebeuren", zoals sommigen blijven beweren. In Navarra was er nooit een oorlogsfront en diegenen die vermoord werden, droegen geen wapens. Het was een wraakneming op nationalisten, werkmensen, socialisten, communisten, anarchisten en republikeinen. Honderden burgers die zich ingezet hadden voor hun Volk, voor betere arbeidsvoorwaarden, voor de taal, de cultuur en voor de identiteit van Euskal Herria, werden genadeloos geëxecuteerd. Deze verantwoordelijken bleven ongestraft, terwijl de slachtoffers nooit erkenning of steun kregen. Na de dood van Franco werd alles, door die hooggeplaatste functionarissen, onder de mat geschoven. Nu staat er boven de vergeetput van Otsoportillo een beeldhouwwerk en voor de opening (met rooster bedekt) liggen twee stenen waarop het schandaal in het Baskische en in het Spaans gegrift staat.

Tomás Domínguez Arévalo Conde de Rodezno

Op de erelijst van deze minister van Justitie, onder Franco, staat vermeld dat hij verantwoordelijk is voor de meeste executies. Als "Franquistische held" kreeg hij, zoals zoveel andere "Franquistische helden" een straatnaam toegewezen in Iruñea-Pamplona.