Etxerat

Baskische politieke gevangenen maken moeilijke tijden door

Er zijn vandaag ongeveer 750 Baskische politieke gevangenen, verspreid over 88 gevangenissen in drie verschillende staten. Hun familieleden zijn verenigd in de organisatie Etxerat om elkaar juridisch en administratief advies en sociale steun te verlenen. Eind mei kwam een delegatie van Etxerat naar Brussel om er te spreken met Vlaamse en Europese politici en met diverse organisaties. Meervoud sprak met Irati Aranzabal, Kaitana Etxegarai en Arnaia Martinez.

Allemaal ETA-militanten?

Basken worden steevast gearresteerd onder de beschuldiging lid te zijn van ETA of ermee samen te werken. Dit geeft de indruk dat alle Baskische politieke gevangene op de één of andere manier met ETA gelinkt zouden zijn. Dit gaat niet op, volgens Irati Aranzabal: “Een dikke twintig jaar geleden had het gekund dat het Collectief van Baskische Politieke Gevangenen uit louter ETA-militanten bestond. Maar dat is vandaag niet meer zo. Vandaag wordt de hele Baskische beweging gecriminaliseerd, zelfs de taal: kijk naar de sluiting van Egunkarial of van Egin Irratja. ETA heeft haar project, maar uiteindelijk wil de meerderheid van de Basken de erkenning van Baskenland. Mensen zijn op diverse terreinen actief, en ze zitten daarvoor in de cel. Kijk naar de rechtszaak 18/98 (zie rubriek: "Politieke processen 5"). Daarin zijn mensen veroordeeld die zelfs nog nooit een pistool hebben vastgehad, die niets misdaan hebben Er zitten mensen in de cel enkel omdat ze lid waren van een politieke partij Batasuna. Of omdat ze een persconferentie gegeven hebben in naam van Askatasuna (zie rubriek: "Politieke processen 6"). Dus, tussen die gevangenen zitten ETA-militanten, maar ook anderen die gewoon actief waren in de opbouw van ons land”.

Speciaal gevangenisbeleid

Tegen deze gevangenen zijn een aantal speciale maatregelen van kracht. Ten eerste worden ze niet erkend als politieke gevangenen, terwijl ze in de cel zitten omwille van politiek geïnspireerde activiteiten. Een andere maatregel is niet-vrijlating. Enerzijds zouden zwaar zieke gevangenen vrij moeten komen, maar deze wet wordt niet toegepast op de twaalf zieke Baskische politieke gevangenen. Zelfs gezonde Basken komen vaak niet vrij nadat ze alle jaren uitgezeten hebben. Daartoe tekende de Spaanse staat een speciaal reglement uit dat in de volksmond de Doctrine Parrot genoemd wordt, waarmee naar de eerste gevangene waarop die maatregel toegepast werd, verwezen wordt.

In Spanje zijn er zo'n 570 Baskische Politieke gevangenen, verspreid over 53 gevangenissen. Zij bevinden zich op een gemiddelde afstand van 628 km van Baskenland. In Frankrijk zijn het er 162 in 33 gevangenissen, op een gemiddelde afstand van 796 km. Ten slotte bevinden er zich nog twee in Canada. Nochtans is het een internationaal erkend recht dat een gevangene zo dicht mogelijk bij huis opgesloten wordt. Maar de spreidingspolitiek, die na de mislukte gesprekken in Algiers eind jaren tachtig werd uitgetekend, zorgt er net voor dat deze mensen heel ver weg opgesloten worden.

Dit dient, aldus Etxerat, om het Collectief van Baskische Politieke Gevangenen te breken, om de gevangenen zelf psychologisch te breken. De gevolgen ervan zijn immers enorm: een hoge economische kost waardoor veel families hun woningen onder hypotheek hebben zien komen, een verhoogd risico op verkeersongevallen door de vele kilometers, psychologisch lijden...

Ook de uitzonderingsrechtbank Audiencia Nacional, waarover we in Meervoud al herhaaldelijk geschreven hebben, past in dit kader: “Deze rechtbank dient enkel om onze familieleden te veroordelen”, klonk het.

Een laatste voorbeeld van de speciale maatregelen is de periode van incommunicatie: gedurende die periode mag de gearresteerde niemand zien of spreken. Ook geen vertrouwensadvocaat of -arts. Deze maatregel gaat in zodra iemand gearresteerd wordt. Ondermeer de Verenigde Naties hebben opgemerkt dat het risico op foltering en mishandeling daardoor toeneemt, en gaven Spanje de aanbeveling camera’s te plaatsen of de maatregel van incommunicatie af te voeren. Kaitana Etxegarai: “Toen mijn grootmoeder mijn vader wilde gaan bezoeken na zijn arrestatie (dus meer dan twintig jaar geleden), zei de rechter haar dat ze best mijn vader nog niet zou zien. Dat dit beter zou geweest zijn voor haar, mijn grootmoeder. Wat betekent dit dan?”

Zware levensomstandigheden

De levensomstandigheden in de gevangenissen zijn zwaar. Gedurende de week worden de cellen herhaaldelijk doorzocht en overhoop gehaald. Tijdens bezoeken is er geen enkele intimiteit gegarandeerd. Brieven worden geopend, telefoongesprekken afgeluisterd. Momenteel wordt er een nieuwe maatregel voorbereid: de vriendenlijst. Enkel de mensen van wie de naam op die lijst staat, zullen de gevangene nog mogen bezoeken. Een andere harde maatregel is het isolement waarin ze vaak verblijven.

De partner van Irati Aranzahal heeft 21 jaar in de cel gezeten, en met uitzondering van de laatste twee jaar, constant in isolatie. Twintig jaar in isolement waarvan drie jaar waarin hij niemand mocht zien. Bovendien, zo vertelt Aranzaba, worden sociale gevangenen afgedreigd door de bewakers: “A1s ze met een Baskische politieke gevangene in contact durven treden, worden ze zelf gestraft.

Er wordt evenmin rekening gehouden met sociale aspecten: “Toen mijn grootmoeder fysiek niet meer in slaat was lange afstanden te reizen, vroeg mijn vader om één keer per maand overgebracht te worden naar een gevangenis in Baskenland, zodat grootmoeder hem toch kon bezoeken. Maar dat hebben ze niet willen toestaan”, getuigt Kaitana Etxegarai.

Zieke gevangenen kunnen blijkbaar niet rekenen op de nodige medische assistentie, en vaak wordt er getalmd met diagnoses of om iemand naar een hospitaal over te brengen.

En als iemand in verwachting is in de gevangenis, en naar de gynaecoloog moet, dan brengt de Guardia Civil de vrouw geboeid tot daar en blijven ze heel de tijd er bij staan. Vandaag zijn er acht kinderen met hun moeder in de cel. In Spanje kunnen ze bij hun moeder blijven tot ze drie jaar worden, in Frankrijk is de leeftijd anderhalf jaar. Wanneer de moeder naar de rechtszaal overgebracht wordt om verklaringen af te leggen, wordt het kind alleen gelaten in de gevangenis, bewaakt door de Guardia Civil.

In juli (2008) komt zo’n kind uit de cel. Haar ouders zitten in voorhechtenis. De familieleden spreken nu al met psychologen om te weten hoe ze het kind gaan moeten opvangen. Het meisje is immers opgegroeid in de gevangenis en heeft geleerd te leven en te bewegen binnen de vier muren van een kleine ruimte. Zij zal niet spontaan bijvoorbeeld van de woonkamer naar de keuken gaan, omdat ze geleerd heeft dat ze niet voorbij de deur mag. Zij is nog nooit in een school geweest en heeft geen vrienden. Het wordt heel moeilijk om dat kind gewoon te laten worden aan het gewone leven. Het kind gaat dus vrijkomen in juli, maar de moeder blijft in de cel. Zij zal haar kind niet meer zien, behalve tijdens bezoeken, en dan nog maar anderhalf uur.

De bewakers behandelen haar anders. Bijvoorbeeld: ze geven lekstokken aan alle kinderen, maar niet aan haar. Omdat ze het kind is van iemand die ervan beschuldigd wordt ETA-lid te zijn.

Zelfs wanneer een familielid van de gevangene sterft, verlopen de zaken anders. Arnaia Martinez: “In ons geval, als onze grootmoeder gestorven was, werd hij overgebracht naar het dorp, maar wanneer de politie dat wilde. Een enorme politiemacht was erbij. Op het meest intieme en harde moment laten ze je niet eens je familielid omhelzen. Uiteindelijk deden ze de kist open en kon hij grootmoe groeten”. Veel gevangenen kiezen ervoor om geen laatste groet te gaan brengen: “Toen mijn man in hongerstaking was, stierf zijn moeder. Hij had ze al twee jaar niet meer gezien”. Hij wilde zijn moeder levend zien, en dusweigerde hij te gaan, Onder welke omstandigheden zie je het lichaam, onder welke voorwaarden wordt je overgebracht… je krijgt niet eens een intiem moment”, vult Aranzabal aan.

Gevolgen voor de familieleden

Het spreekt voor zich dat dit allemaal invloed en gevolgen heeft voor de familieleden van de gevangenen.

Irati Aranzabal: “Je leven verandert helemaal. Wat die persoon ook gedaan heeft, hij heeft nog wel zijn rechten. Ik ga al twee jaar naar een psychiater. Ik kan niet slapen, er is constant controle thuis of op weg naar het werk, rare telefoontjes, bedreigingen. Zo leef ik al twee jaar. Economisch ben ik geruïneerd. Psychologisch hebben ze me gebroken. Ik heb de levensvreugde helemaal verloren. Ik heb schrik om buiten te komen. Ik kom al een hele tijd niet meer buiten. En ik ga daarin niet de enige zijn. Maar desondanks de zware gevolgen, laat ik mijn man niet vallen. Ik laat hem niet alleen.

Kaitana Etxegarai: “Ik ben nu 23 jaar. Ik was er twee, toen ze mijn vader kwamen arresteren. Ook moeder werd opgepakt, maar nadien vrijgelaten. Maar ik herinner het me nog goed. Het is voor heel mijn leven. Alle belangrijke zaken moesten we altijd tijdens een bezoek in de gevangenis bespreken. Gisteren (de dag voor ons gesprek, KS) heb ik voor het eerst mijn vader teruggezien sinds zijn vrijlating. Dat is de eerste keer in twintig jaar. En nu moet ik met mijn vader een leven beginnen op te bouwen. Ik ben er … ik weet het niet.”

Aranzabal: “Ze breken je psychologisch. Aan mijn man hebben ze wel honderd keer gezegd dat hij zou vrijkomen. Maar dat werd dan telkens weer uitgesteld. Dat gaat doorwegen. En kijk naar Kaitana’s vader: vrijgelaten, terug opgepakt met de melding dat hij nog een tijd moet uitzitten, en dan stellen ze vast dat hij in feite een jaar teveel gezeten heeft. Wie gaat dat allemaal betalen? Wie gaat hen dit verloren jaar teruggeven?

Er zijn nog veel meer gelijkaardige gevallen. Neem nu Ekain Gerra (Moeder en zoon Solaguren). Vier jaar in voorhechtenis. Zijn ouders geraakten betrokken hij een verkeersongeval waarin zijn moeder overleed en zijn vader zwaargewond naar het hospitaal overgebracht werd. ‘Uiteindelijk hebben ze hem onschuldig verklaard en vrijgelaten. Vier jaar cel voor niets en zijn moeder kwijt! Wie gaat dat betalen? We kunnen gevallen blijven opnoemen. Er zijn er zoveel. De lijst is te lang. Ook in Frankrijk.