Kalparsoro "Anuk"
Twee Basken sterven in de handen van de politie
Gurutze Iantzi
Xabier Kalparsoro “Anuk”
Op vrijdag 24 september 1993 vallen er twee nieuwe slachtoffers op het trieste blazoen van de Spaanse ordestrijdkrachten te noteren. Gurutze Iantzi, (31 jaar), overlijdt één dag na haar arrestatie in de gebouwen van de Guardia Civil te Madrid aan een hartaanval. De 26-jarige ETA-militant Xabier Kalparsoro 'Anuk' valt diezelfde dag uit een venster van op de tweede verdieping van de Policía Nacional te Bilbo. Hij wordt in kritische toestand overgebracht naar het hospitaal, waar hij twee dagen later aan zijn verwondingen bezwijkt...
Situatieschets
Op 5 juli 1993 ontvoert ETA een ondernemer uit de sector van de telecommunicatie, Julio Iglesias Zamora, die materiaal levert aan verscheidene diensten van de Spaanse administratie. De politieke polsslag die de gijzeling teweegbracht was enorm, maar de politionele ontplooiing, die 117 dagen (dag van de vrijlating) zou duren, op zoek naar het slachtoffer was nog immenser.
Het Spaanse politieke apparaat bedacht een nieuwigheid in de anti-ETA- campagne: “el lazo azul”, het blauwe lintje. Het initiatief ging uit van de “Coordinadora Gesto por la Paz de Euskal Herria” (Euskal Herriko Bakearen Aldeko Koordinakundea), een platform dat zich pacifistisch, burgerlijk, unitair, pluralistisch en onafhankelijk noemde. Gedurende maanden droegen politici, Tv-presentatoren en een bepaalde sector van de bevolking dat lintje op hun revers. Een bepaalde sector, want het lintje werd alleen gedragen als het slachtoffer het leven gelaten had door toedoen van ETA of door ETA gegijzeld was. De slachtoffers die vielen onder de handen van de Guardia Civil verdienden geen lintje.
Op 11 september 1993 werd, na een voorafgaand bombardement van mediahysterie, de “lazo azul” meegedragen in een protestmanifestatie te Donostia, waar 45.000 manifestanten aanwezig waren. Deze grote manifestatie ontmoedigde geenszins Izquierda Abertzale, want de week daarop waren evenveel manifestanten aanwezig om een politieke oplossing van het conflict te eisen. Intussen bleef heel Euskal Herria in de greep van de militaire bezetting door de Guardia Civil en werden er razzia’s aan de lopende band gehouden in de omgeving van Izquierda Abertzale.
Eén van de arrestanten bij die razzia’s, Gurutze Iantzi, overleed op 24 september 1993 in de cel door gebrek aan medische verzorging. De commotie in Euskal Herria steeg tot een hoogtepunt toen bekend geraakte dat dezelfde dag nog een tweede militant overleden was in het commissariaat van Indautxu te Bilboa: Xabier Kalparsoro, “Anuk” of “Txato”.
Het overlijden van “Anuk” is één van de meest obscure gebeurtenissen van het Baskische conflict. Als medische oorzaak van zijn overlijden werd een val door het venster van het commissariaat opgegeven. De ernstige verwondingen, opgelopen tijdens de val, zijn de doodsoorzaak. Geen enkele van duizenden die in de cel zitten of er vroeger hebben ingezeten, hechtte dan ook enige waarde aan die fabel. De vreemde omstandigheden waarbij “Anuk” het leven verloor, samen met vroegere gebeurtenissen, deden het vermoeden rijzen dat hij gedrogeerd werd (Na zijn arrestatie in mei 1993 diende Felipe Sanepifanio, militant van ETA, een klacht in omdat hij voorwerp geweest is van een experiment met een bepaalde drug).
De reactie op de dood van de twee Basken was zo hevig dat de symboliek van de “lazo azul” smolt als sneeuw voor de zon, ondanks verwoedde pogingen van de regimepers om het symbool van de selectieve verontwaardiging nog wat aan te dikken.
De krant “El Mundo” rapporteert
Gegevens van CESID bewijzen de ontvoering van drie
behoeftigen, om hen als proefkonijnen te gebruiken.
The Spanish daily El Mundo reported that agents from the Spanish military intelligence organisation Cesid were involved in GAL.
It claimed that Cesid agents kidnapped a beggar and two drug-addicts as medical guinea-pigs in preparation for the kidnapping of a leading Basque terrorist, and dubbed their kidnap plan Operatie Mengele - after the Nazi doctor who carried out medical experiments on Jews, vagrants and other victims of the Holocaust.
De krant El Mundo van 17 september 1996 onthult een operatie in 1988 door CESID (inlichtingendienst) om Josu Urrutikoetxea "Josu Ternera", in Iparralde, te kidnappen. Daarvoor ontvoeren zij een bedelaar en 2 drugaddicten en drogeren hen om zo een en ander in scène te zetten. Bilan: 1 dode en 1 gehandicapt voor het leven (Operatie Mengele). De opdracht voor de ontvoeringen werd opgedragen aan 5 agenten, waarvan alleen het pseudoniem werd bekendgemaakt: Don Emilio, Losada, Porto, Zarca en Ureña.
Op dat moment, onder de regering van de PSOE (socialisten), waren de twee hoogst verantwoordelijken voor de CESID, generaal Emilio Alonso Manglano en tweede in rij, generaal Javier Calderón.
Artikel uit “Meervoud”
Twee Basken sterven in de handen
van de politie
Op vrijdag 24 september 1993 vallen er twee nieuwe slachtoffers op het trieste blazoen van de Spaanse ordestrijdkrachten te noteren. Gurutze Iantzi, 31 jaar oud, overlijdt één dag na haar arrestatie in de gebouwen van de Guardia Civil te Madrid aan een hartaanval. De 26-jarige ETA-militant Xabier Kalparsoro 'Anuk' valt diezelfde dag uit een venster van op de tweede verdieping van de Policía Nacional te Bilbo. Hij wordt in kritische toestand overgebracht naar het hospitaal, waar hij twee dagen later aan zijn verwondingen bezwijkt...
Iemand uit het raam werpen om een zelfmoord te insinueren is een oud gebruik bij de politieke politie. Het regime van Pinochet, de Argentijnse militairen en talrijke andere dictators hanteerden deze praktijk regelmatig. Het aantal politieke opposanten wereldwijd dat opgehangen in zijn cel wordt aangetroffen of dat ongelukkiglijk van de trap valt, is niet meer te tellen. We hoeven deze zaken niet steeds ver van ons te gaan zoeken. Wat Frankrijk met het FLN in Algerije deed, Groot-Brittannië met het IRA doet en ook Spanje met de ETA, is een totalitair regime waardig.
De Baskische 'gematigde' nationalistische partijen PNV en EA geven de politiefolteraars carte blanche voor hun smerige praktijken, door in een anti-ETA-betoging op te stappen en zo alle schuld voor het geweld in Baskenland uitsluitend bij ETA te leggen.
Antihoestmiddel
Gurutze Iantzi wordt in de ochtend van 23 september 1993 door de Guardia Civil aangehouden. Haar man onderging twee dagen eerder hetzelfde lot. Hij werd ervan beschuldigd hulp te hebben geboden aan het twee jaar voordien opgerolde ETA-commando Donostia. Ook zij wordt naar het hoofdkwartier van de Guardia Civil te Madrid overgebracht. Rond 1 uur 's nachts klaagt zij bij haar bewakers over een hevige, snoerende pijn in de borstkas. Dezen bellen naar een wetsdokter die telefonisch een antihoestmiddel (!) voorschrijft. Zowat twee uur later bevindt Gurutze zich in een zodanige kritieke toestand, dat de cipiers besluiten haar onmiddellijk naar het ziekenhuis over te brengen. Zij zal dit niet levend bereiken.
Haar familie krijgt de volgende dag een kort telegram, waarin droog en zakelijk haar overlijden wordt meegedeeld. Haar man wordt twee dagen later zonder inbeschuldigingstelling vrijgelaten en verneemt dan pas, van een Guardia Civil, de dood van zijn echtgenote.
Hij verklaart gedurende zijn gevangenschap zijn echtgenote te hebben zien voorbijkomen. Verscheidene keren heeft hij haar horen schreeuwen. Hij heeft haar tevens weten wegvoeren in een rolstoel.
Het officiële autopsieverslag geeft hartstilstand na een epilepsieaanval, veroorzaakt door angst of stress, als doodsoorzaak op. Over heel het lichaam van Gurutze zijn hematomen waarneembaar, in de hersenen zijn kleine, maar significante bloedingen te zien.
Gurutze is overleden door de terreur die haar arrestatie voor haar betekende. Heel waarschijnlijk werd ze zwaar aangepakt door de Guardia Civil. Bovendien beging de wetsdokter een zware beroepsfout door haar niet persoonlijk te komen onderzoeken, maar haar telefonisch een banaal geneesmiddel voor te schrijven. Maar ja, wie komt er nu uit zijn bed voor een terroriste?
Alle 15 personen die samen Gurutze Iantzi werden aangehouden en naar het hoofdkwartier van de Guardia Civil te Madrid werden overgebracht, verklaarden later aan hun advocaten zwaar te zijn gefolterd: onderdompeling in een waterbad, elektroden, plastiek zakken over het hoofd, enz. De in Baskenland gekende praktijken dus.
Meer vragen dan antwoorden
De dood van Xabier Kalparsoro Golmaio, alias “Anuk” of “Txato”, roept echter nog meer vragen op. Zo beweert de officiële versie dat 'Anuk' zelf uit een openstaand raam gevallen of gesprongen is. Hij was op dat ogenblik niet geboeid en slechts in het bijzijn van één politieagent, omdat hij een verfrissing mocht nemen (una cerveza). Dit is toch wel een zeer eigenaardige bewaking van een gevaarlijke ETA-militant.
Al snel na het overlijden van 'Anuk' rijzen er vermoedens dat hij al vóór 23 september door de Ertzaintza (Baskische politie) was aangehouden. Een communiqué van ETA bevestigt dit. Enkele dagen later publiceert ETA een brief van Xabier aan de organisatie daterend van 10 september 1993, waarin hij zegt eind augustus door de autonome politie te zijn gearresteerd. Hij schrijft: "Ze hebben me opgepakt, gedrogeerd, gehypnotiseerd, gehersenspoeld. Ze hebben me gebruikt en ze doen het nog steeds". Het is een compleet raadsel wanneer en waarom de politie hem heeft vrijgelaten. Feit is dat hij bij zijn arrestatie door de gemeentepolitie van Durango totaal gedesoriënteerd was (dat was ook de reden van zijn nieuwe arrestatie). Ook zijn brief aan ETA bevat enkele passages die geen steek houden (wartaal).
Bron: “Meervoud”, nr.5, december 1993, auteur Geert Orbie