Muga

MUGA en MUGALARIS

Wat is de Muga? Muga betekent:

1. grens, grenslijn, afscheiding. Bijvoorbeeld: Frantziako mugan - op de Franse grens

2. uiterste grens, limiet. Bijvoorbeeld: ontasunak ez du mugarik - goedheid kent geen grenzen, heeft geen limieten

Het is dus een grens, een strook, een zoom tussen twee terreinen. Gewoonlijk wordt er de grens tussen twee staten mee bedoeld, hier de grens(strook) tussen Spanje en Frankrijk. Het is een relatief modern concept dat in gebruik genomen werd bij de oprichting van de beide staten.

Wat betreft de Muga tussen Spanje en Frankrijk, die Euskal Herria in tweeën verdeeld, wordt er voor het eerst over gesproken in de 17^de eeuw. Tot dan markeerden de Pyreneeën en de Cantabrische Zee de scheiding. Het waren de Borbones die nauwgezet de afbakening wilden van hun gebied. Bij het verdrag "Tradado de los Pirineos" van 1659 zag Louis XIV, koning van Frankrijk en Navarra, af van zijn rechten op de gebieden ten zuiden van het "Viejo Reyno" (het oude koninkrijk). In datzelfde verdrag, dat getekend werd op het Isla de los Faisanes, werden de grenzen (over een afstand van 8 km) vastgelegd tussen Lapurdi en Gipuzkoa, zijnde de Río Bidasoa.

In 1765 breiden de Spaanse en de Franse koning er een vervolg aan, nu in het "Tratado de Elizondo", waarbij de grenzen tussen de beide Navarra's werden vastgelegd. Hiermee was de volledige splitsing van Euskal Herria bezegeld.

Mugalaris zijn bewoners die in de grenszone wonen en die de bergachtige streek als niemand anders kennen. Zij werden dan ook ingeschakeld in de vluchtroutes tijdens WO II. Maar ze zijn vooral bekend om de steun die zij verleenden aan de talloze Baskische nationalisten die van Hegoalde naar Iparralde wilden vluchten.

Een paar bekende mugalaris

Catalina Aguirre

Een mugalari die behoorde tot de vluchtlijn Comète, een franco-belgische organisatie, die geallieerde soldaten achternagezeten door de Duitsers tijdens WOII, hielp ontsnappen over de Pyreneeën. Na een reis door heel Europa arriveerde de lijn in Bayonne waar een groep personen hen bijstond in het nemen van het laatste obstakel. Nog tijdens zijn leven werd Catalina Aguirre onderscheiden met 9 medailles van diverse oorsprong.

Maritxu Anatol Aristegi

Zoon van een douanebeambte, geboren in 1909 in Irún. Tijdens de Spaanse burgeroorlog verhuisde zijn familie naar Hendaia. En tijdens WOII logeerde een groep Duitsers in hun woning. Intussen was Arestegi een clandestien leven begonnen in het verzet. Hij werd door de Gestapo gearresteerd, maar overleefde de alom gekende ondervragingen. Hij was werkzaam in de vluchtlijn Comète. Hij overleed in 1981 zonder de erkenning die hij verdiende.

Alejandro Elizalde Iribarren

Geboren in Elozondo in 1894. Na zijn huwelijk vestigde hij zich in Baztan. Hij trad toe tot de PNV en vocht tijdens de burgeroorlog in het Baskische leger. Na de oorlog vestigde hij zich in Donibane Lohizune-Saint Jean de Luz. Bij het uitbreken van WOII trad hij toe tot de vluchtlijn Comète, waarbij hij vanaf 1942 verantwoordelijk was voor de onderduikadressen van de vluchtelingen. Op 13 juli 1943, na verklikking door de Franse geheime dienst, werd hij door de Gestapo gearresteerd en gedeporteerd naar Mauthausen, Kos de Melk en Ebensee. Hij overleefde de kampen, maar woog nog amper 45 kg toen de Amerikanen hem bevrijdden. Hij overleed in Kanbo in 1946.

Florentino Goicoetxea

Goicoetxea, afkomstig uit Hernani, maakte deel uit van de vluchtlijn die o.a. meer dan 700 piloten en meer dan 70 geheime agenten naar hun laatste vluchtetappe loodsten. Bij hem vervoegden zich ook Alejandro Elizande, Bernardo Aracama, Catalina Aguirre, Luis Lizarriturri, Maritxu Anatol en nog vele anderen. De vluchtelingen kwamen met de trein toe in Baiona en Goicoetxea schuilde hen in een huis in Urruña. Op het geschikte moment moesten ze 12km afleggen, in indianenpas en in alle stilte, door de bergen rondom Biriatou, waar hij hen dan afleverde in Baskenland in huizen te Sarobe en Torre de Oiartzun. Goicoetxea overleed in 1980.

Francine Usandizaga

Francine was moeder van 3 kinderen en werkte in de vluchtlijn Comète. Zij stelde haar huis "Bidegain Berri" ter beschiking van de geallieerden. Zij werd door de Gestapo betrapt en opgepakt, samen met de Engelse piloten Stan Hope, George Ross en Bill Greaves. Zij stierf in het concentratiekamp Ravensbrück op 12 april 1945.

12 september 2009: Hommage aan de mugalaris

"La Sociedad en Memoria de las Líneas de Escape" (ELMS), de associatie ter herinnering aan de vluchtlijnen, heeft op 12 september 2009 een hommage gehouden ter ere van de Baskische mugalaris die bedrijvig waren aan het smokkelpad bij de rivier Bidasoa. Deze mugalaris alleen al hebben 228 mensenlevens gered. Te Sokoa (Frans-Baskenland) werd aan het graf van de mugalari Francine Usandizaga (*) een bloemenhulde gehouden. Nadien maakten de deelnemers een tocht langs de Bidasoa, waar zich de feiten hebben afgespeeld.

(*) Francine Usandizaga, afkomstig uit Urrugne, werkte in het verzet als mugalari. Haar woonst, de herenhoeve “Bidegain-Berri”, gelegen aan de kust in het plaatsje Sokoa werd door de vluchtlijn Comète gebruikt als verzamelplaats alvorens de uiterst In januari 1943 wrd ze gearresteerd en zij stierf op 12 april 1945 in het concentratiekamp van Ravensbrück

Pugna quin percutias (Strijd zonder wapens) was de leuze van het netwerk “Red Comète” dat tussen 1941 en 1944 honderden neergehaalde piloten uit het bezette gebied probeerde te ontzetten en uit de handen te houden van de nazi’s. Naast de al vermeldde Francine Usandizaga werden ook nog Florentino Goikoetxea, Alejandro Elizalde en Manuel Larburu in de hommage betrokken, alle vrijwilligers in het Baskische “Red Comète”.

Bron: Ahaztuak