Joseba Elosegi

Joseba Elosegi, gedurende de historische Alderdi Eguna (*) in 1977 te Aralar

(*) Alderdi Eguna (dag van de partij) is de feestdag van de PNV-Partido Nacionalista Vasco die jaarlijks gevierd wordt op de laatste zondag van september, dit is de zondag het dichtst bij de dag van San Miguel, die beschouwd wordt als de patroonheilige van Euskal Herria en van de partij.

Quiero morir por algo

“Ik wilde alleen het vuur dat Gernika verwoestte zichtbaar maken voor wie het uitgelokt had. Ik had helemaal niet de bedoeling Franco te doden, een aftandse, versleten en afgetakelde man die door zijn volgelingen staande werd gehouden om de mythe te laten voortduren. Hij was een louter decoratief figuur.”

Op deze manier rechtvaardigde Joseba Elosegi jaren later zijn poging om zich door middel van vuur op te offeren voor dictator Franco in het fronton Anoeta te San Sebastián, ter gelegenheid van het Wereldkampioenschap Pelota.

Het is nu 40 jaar geleden (wij schrijven dit op 27 september 2010) dat Elosegi zich onder het roepen van "Gora Euskadi Askatuta" (Leve Vrij Euskadi) van de 2de verdieping stortte voor voor de voeten van Franco, nadat hij zichzelf in brand gestoken had,

Deze scene van 18 september 1970 staat bij velen in het geheugen gegrift en niettegenstaande zijn onverschrokken actie vond hij niet de dood, hoewel hij 17 dagen balanceerde tussen leven en dood. Hij werd tot 7 jaar veroordeeld en kwam na 3 jaar en 1 maand vrij als gevolg van een genademaatregel uitgevaardigd ten behoeve van de ondernemers van “Matesa”.

Elosegi had de tijd in de gevangenis gebruikt om een boek te schrijven: “Quiero morir por algo”, (Ik wil voor iets sterven) dat eerst werd uitgegeven in Iparralde 5frans-Baskenland) en later in 1977, door de Catalaanse uitgeverij “Plaza & Janés”In het boek worden herinneringen opgehaald door een Gudari (Baskische soldaat) die getuige was van het bombardement en de vernietiging van Gernika. Het is een beeld dat voor Elosegi altijd in het geheugen zal gegrift blijven en hem zijn hele leven zal blijven achtervolgen. Het was de drijfveer die hem er toe aanzette zich door middel van vuur op te offeren, het voorbeeld volgend van de Vietnamese Boeddhistische monniken tegen de bezetting van Indochina. Deze daad van opoffering kende een grote weerklank in het Westen.

In een dagboek dat Elosegi bijhield, noteerde hij zijn ervaringen voorafgaand aan zijn actie in het fronton Anoeta te San Sebastián. Hij onderstreept hierin dat hij niet de dood van Franco voor ogen had, maar: “Het zou me ook niet te veel zorgen baren als hij mij zou vergezellen naar een andere wereld. Ik wil alleen dat Franco aan de lijve ondervindt wat dat vuur, dat Gernika de heilige stad van de Basken verwoestte, teweegbracht. Het vuur dat hij in de schoenen van de Gudaris probeerde te schuiven om ons op die manier in diskrediet te brengen voor de hele wereld. Ik wil dat hij de gloed van dat vuur voelt, want het is zijn vuur.”

Niettegenstaande de actie beschouwd werd als een daad van een idealist en voor de PNV, in die tijd clandestien, totaal onverwacht kwam (de PNV wilde het verzet op een andere manier aangaan), betekende het offer van Elosegi voor de nationalisten een gebeurtenis die een heilzaam schokeffect veroorzaakte.

“De manier waarop, ontketende een schokeffect. De daad, zoals alle acties van Joseba, was uitmuntend en toch onverklaarbaar. Het eigenaardige is dat hij het deed zonder dat er iemand op de hoogte was. Het was een individuele actie waarbij hij hulp kreeg van zijn vriend Xanti van een bar uit de Parte Vieja (oud stadsgedeelte)”, herinnert Gerardo Bujanda "Jon de Igeldo" zich, toenmalig maximum leider van de PNV in Gipuzkoa.

Bujanda, die een nauwe relatie had met Elosegi, tot deze overstapte naar Eusko Alkartasuna, verduidelijkte de acties in Anoeta: “De actie bracht een groot effect teweeg en was een stimulans vooral bij de jongeren, die getuige waren van het feit dat een volwassene in staat was zich op te offeren voor de verdediging van zijn principes. De draagwijdte was zo overweldigend bij de jongeren dat de zanggroep Etxamendi eta Larralde uit Lapurdi (Labourd, een Baskische provincie gelegen in het uiterste Zuid-Westen van Frankrijk) er een lied over schreven dat nu deel uitmaakt van het populaire lied.

Bujanda bevestigt: "Elosegi was een patriot, enig in zijn soort, een figuur apart, omdat alles wat hij deed, werd ingegeven uit liefde voor zijn vaderland, Euskal Herria.”

De Ikurriña van Madrid