ANV

E.A.E. - EUSKO ABERTZALE EKINTZA

A.N.V. - ACCIÓN NACIONALISTA VASCA

Na het overlijden op 25 november 1903 van Sabino Arana, stichter van de PNV, vormden zich twee strekkingen in de schoot van de partij PNV:

1. De eerste strekking werd aangevoerd door zakenlui, zoals Ramón de la Sota (machtig industrieel en oprichter van de scheepswerven Euskalduna) of Engracio de Aranzadi “Kizkitza” (die de nationalistische taal van Sabino Arana wilde modereren om op die manier toegang te verkrijgen tot de hoogste kringen in Bilbao en vooral Madrid).

2. De tweede strekking werd aangevoerd door ondermeer de broer van Sabino Arana, Luis Arana Goiri en door de jonge Eli Gallastegi "Gudari" Die tweede strekking verdedigde de orthodoxie van Sabino Arana en het radicale nationalisme. Zij waren openlijk aanhangers van het onafhankelijkheidsstreven en zij werden gesteund door de jongerenbeweging uit de partij, Juventud Vasca. Langzaam aan zullen zij zich groeperen rondom de krant “Aberri”.

De confrontaties tussen beide strekkingen verergerden, en werden zichtbaar in 1916, toen de strekking De la Sota en “Kizkitza”, via de krant “Euzkadi” de Paasopstand in Ierland veroordeelde en de brutale repressie voor lief nam. De jongeren steunden enthousiast de opstand en veroordeelden categoriek de brutale repressie door Groot-Brittannië (Elías Gallastegi “Gudari” heeft veel artikelen over Ierland geschreven).

In dat zelfde jaar 1916 veranderde de Partido Nacionalista Vasco van naam in Comunión Nacionalista Vasca. Deze naamsverandering veroorzaakte een nieuwe confrontatie en de groep “Aberri ta Askatasuna” (vaderland en vrijheid) werd opgericht. Deze groep werd ook de groep-Aberri genoemd. De karakterkenmerken van deze groep waren laïcisme, tegenover het traditionele katholieke confessionalisme van de PNV, en sociaal links. Lang heeft de groep het niet uitgehouden en zij worden beschouwd als de voorlopers van wat later Acción Nacionalista Vasca (ANV) zou worden.

Het kritieke punt van de confrontaties situeert zich in 1921. Terwijl de partij terug de oude naam PNV aannam, werden heel wat leden van de Comunión Nacionalista Vasca en van de jongerenbeweging uit de partij gezet (o.a. Elías Gallastegi “Gudari”), wegens hun laïcisme en hun sociale (socialistische) gevoeligheid. Een voorbeeld van die sociale gevoeligheid komt tot uiting in de zomer van 1923 in de vorm van steun en solidariteit met de communisten van Bilbao. Bij een aanval van de Guardia Civil op de communisten werd Eduardo Núñez neergeschoten. Deze steun ontketende een dialectische botsing in de schoot van het toenmalige Baskische nationalisme. Een gevolg hiervan was dat Jesús Larrañaga, een lid van de Juventud Vasca overstapte naar de communisten. Larrañaga werd later directielid van de PCE-Partido Comunista de España (Spaanse Communistische Partij), en in 1936 was hij een van de bezielers PCE-EPK (Baskische Communistische Partij), samen met Dolores Ibárruri “La Pasionaria” en Juan Astigarrabia.

De geboorte van het ANV

Op 16 november 1930 werd in Bergara een assemblee gehouden met als doel de hereniging tussen de beide strekkingen. De Comunión Nacionalista integreerde zich terug in de rangen van de PNV, waarbij de partij PNV definitief de ingeslagen weg van 1921 voorzette. De hereniging was gedeeltelijk geslaagd, maar door gebrek aan autokritiek bleef de Aberri-groep aan de kant staan (er werd hen zelfs verhinderd het woord te nemen).

Gedurende het voorbereidende herenigingsproces had de Aberri-groep voorstellen gedaan, op een democratische manier, om de strikte nationalistische ideologie aan te passen (aconfessioneel en sociaal), maar zij faalden. Daarop besloten zij om zich buiten de PNV te organiseren en een nieuwe partij te stichten, het ANV. Onder de stichters vermelden wij José Ignacio en José Domingo Arana, Anacleto Ortueta, Tomás Bilbao, Justo Gárate, Luis Urrengoechea, Juan Carlos Basterra, Luis Areitioaurtena, José Olivares Larrondo en Andrés Perea.

In een lokaal van de avondkrant “La Tarde”, gelegen in de Calle Correo te Bilbao, werd een manifest uitgewerkt. Op 30 november 1930 (naamdag van San Andrés) werd het manifest bekend gemaakt als “Manifiesto de San Andrés”. Het manifest concretiseerde zich als een engagement ten overstaan van Euskal Herria met onderstaande strijdpunten:

• • Eigen identiteit

  • Het recht vrij te beslissen over de toekomst

  • Iedereen aanvaarden die de Baskische verschillen accepteert

  • Oplossingen bevorderen om de ongelijke verdeling van rijkdom weg te werken

  • Individuele en collectieve rechten en gelijke kansen onder democratische parameters

De karakteristieken van de partij, vastgelegd in het “Manifiesto de San Andrés” kunnen als volgt omschreven worden:

• • Republikeins, samenwerking met gematigd links en Spaans republikeinen

  • Geleidelijk concept leidend naar onafhankelijkheid, via accepteren van republikeinse autonomie als stap naar een onafhankelijke Baskische staat

  • Eenheid onder de Basken

  • Laïcisme, maar geen antiklerikalisme, in tegenstelling tot confessionalisme van PNV

  • Gematigd links, socialistisch en antikapitalistisch, maar nooit marxistisch (matiging zal in 1936 worden vervangen door radicalisering)

  • Opening naar immigratie, expliciete verwerping van racisme en zuiverheid van bloed

ANV was de eerste links nationalistische partij. De tegenstelling tussen ANV en PNV waren overduidelijk. Tegenover het “Jaungoikoa eta Lege Zaharra” (God en de oude wet) van de PNV, plaatste het ANV “Aberri ta Askatasuna” (Vaderland en Vrijheid), of zoals de militanten het vertaalden: “Patria libre con hombres libres”, een vrij vaderland voor vrije mensen.

De expansie van het ANV verliep heel langzaam en het ANV is altijd een kleine partij gebleven. Zij werden in één adem genoemd met de stedelijke kleine bourgeoisie, maar die groep stelde de hegemonie van het nationalisme van de PNV helemaal niet in vraag. Zij behaalden hun “beste” resultaat in samenwerkingsverband (kartel) met andere linkse krachten, zoals b.v. in 1931 toen een aantal gemeenteraadsleden voor Bilbao verkozen werd.

De PSOE (gesticht in 1879) was tijdens de 2^de Republiek op een hoogtepunt gekomen en in 1931 als grootste partij uit de bus gekomen (131 zetels). De aanloop naar de verkiezingen van 1933 verliep in chaos, althans aan de linkerzijde. De samenstelling van de lijsten kende aan de rechterzijde geen enkel probleem, terwijl de linkerzijde in totale verwarring en versnippering naar de stembus trok. Op de verkiezingsdag zelf, 19 november 1933, werd Hermenegildo Alvariño, militant van het ANV, door PSOE-militanten voor het Euskal Etxea (het Baskisch huis) te Barakaldo neergeschoten. Hij was het eerste slachtoffer in de rangen van het ANV.

Guerra Civil 1936-1939 en dictatuur

Er werden lessen getrokken uit de versnippering en in voorbereiding van de verkiezingen van 1936, integreerde het ANV zich in het Frente Popular, Volksfront. Zij haalden geen zetel, maar later met de vorming van de eerste autonome Baskische regering zal de militant van het ANV, Gonzalo Nárdiz, deel uitmaken van die regering als Minister van Landbouw, en zal Tomás Bilbao minister zonder portefeuille worden in de republikeinse regering Negrín.

Tijdens de burgeroorlog van 1936 tot 1939 zal het ANV, hoewel een kleine partij, een grote militaire macht vormen met 4 bataljons. De “gudaris”, soldaten, van het ANV leverden een heroïsche veldslag in de velden rondom Albertia, maar werden door het sterkere leger van de opstandelingen verslagen. 290 gudaris, hoewel krijgsgevangen, werden er met een nekschot ongenadig vermoord door de fascistische troepen van Franco. Zij onderscheidden zich ook bij de verdediging van Irún, gekend als de “Dragones de Guipúzcoa”, de draken van Gipuzkoa. Na de val van Irún streden ze verder in Asturias, Catalunya en Valencia, tot het bittere einde. Nu brak een periode van 40 jaar ballingschap en clandestiniteit aan. Tussenin werden zij ook opgemerkt in de 2^de Wereldoorlog bij de bevrijding van Frankrijk. Op de dag van de bevrijding defileerden zij als “Batallón Gernika”, achter hun vlag, de Ikurriña, door de straten van Parijs.

ANV en de beginjaren van de “Transición”

Na de dood van Franco en het einde (?) van het Franquisme, keerde het ANV de clandestiniteit de rug toe. De politieke partij liet zich registreren en vestigde de partijzetel te Bermeo. Op 14 april 1977 werd het letterwoord ANV-EAE geregistreerd in het “Registro de Partidos del Ministerio del Interior”, register van de politieke partijen van het Ministerie van Binnenlandse zaken.

Lijnrecht ten opzichte van ETA (m), KAS, en de partijen LAIA en EHAS (voordien HASI), die niet aan de verkiezingen wilden deelnemen alvorens er algemene amnestie was, besliste het ANV toch die stap te wagen op 15 juni 1977. Het resultaat was pover. Het slechte resultaat dwong de partij er toe politieke allianties te sluiten, en zij schreven zich in bij de “Mesa de Altsasua” (In augustus 1977 werd de eerste Mesa Nacional (een soort Staten-Generaal) samengesteld op initiatief van de nationalistische veteraan Telesforo Monzón, met de bedoeling de diverse groepen uit de invloedsfeer van KAS te organiseren). Als gevolg van deze Mesa, en met het oog op de nationale verkiezingen van 1979, werd Herri Batasuna als politieke partij boven de doopvont gehouden op 27 april 1978 te Altsasu (Alsasua). De coalitie bestond uit: Euskal Sozialista Biltzarrea (ESB), Acción Nacionalista Vasca (ANV), Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea (HASI, "Partido Socialista Revolucionario Popular"), Langile Abertzaleen Iraultzarako Alderdia (LAIA, "Partido Revolucionario de los Trabajadores Patriotas"), Gestoras Pro Amnistía, de vakbond LAB, de jongerenorganisatie Jarrai (later Haika en Segi) en nog een paar andere minder bekende groepen. ANV mocht de eigen persoonlijk en onafhankelijkheid behouden. Datzelfde jaar nog (1978) fusioneerden ANV en ESB tot een nieuwe partij Euskal Sozialista Ekintza (ESE), maar dat werd een ééndagsvlieg. In 1979 behaalde Herri Batasuna een grote overwinning (13% van de stemmen) en dit succes veroorzaakte interne twisten. In 1980 verlieten LAIA en ESB de alliantie en zij poogden ANV mee te sleuren, wat mislukte. Immers op het 5^de Congres van de ANV werd een pro-KAS houding aan genomen en werd beslist binnen de alliantie van Herri Batasuna te blijven.

De invloed van het ANV in het geheel van de alliantie was gering en bleef beperkt tot de verkiezing van 1 kopstuk op 24 leden in de “Mesa Nacional”, partijbestuur. Het belang van het ANV was wel groot, omdat het een legale partij was.

In 1997 decreteerde Baltasar Garzón, toen rechter bij het Tribunal Supremo, de arrestatie van de 23 leden van de Mesa Nacional van HB, (het 24^ste lid was van het ANV) voor medewerking met ETA. Het vonnis werd later wel geannuleerd door het Grondwettelijk Hof, maar de partij bleef wel verboden. Bij de volgende autonome (gewest)verkiezingen in 1998 nam HB niet deel, en werd vervangen door het platform Euskal Herritarrok, die alle leden van HB overnam. Ook Euskal Herritarrok werd verboden en op 24 juni 2001 werd te Pamplona de stichtingsakte van Batasuna opgesteld. In die akte stond dat de partij politiek autonoom moest zijn (dus geen alliantie meer). Het gevolg was dat het ANV niet toetrad en geen deel meer uitmaakte van de partij, noch van de organisatorische structuren. Het werd politiek windstil in de rangen van het ANV.

ANV terug in het politieke strijdperk

01 juni 2001

De terugkeer naar de politieke actualiteit startte op 1 juni 2001 te Barakaldo, met het 10^de Congres van het EAE-ANV. Er werd een nationaal bestuur van 29 leden verkozen, met als voorzitter, Kepa Bereziartua en als secretaris-generaal, Antxon Gómez. Na 3 decades zonder officiële deelname aan verkiezingen, als zelfstandige partij, presenteerde de partij zich opnieuw in 2003 voor de gemeenteraadsverkiezingen, maar diende uiteindelijk toch geen lijsten in.