Sabino Arana

Sabino Arana Goiri werd op 26 januari 1865 geboren te Abondo en stierf op 25 november 1903 te Sukarrieta. Als gevolg van de Tweede Carlistenoorlog trok de familie naar Iparralde en keerde vijf jaar terug naar Bizkaia. Hij was al een tweetal jaar ziek en tijdens die ziekteperiode leerde hij Euskara en bestudeerde de Fueros. Terug in Bizakaia had hij ontelbare discussie met zijn broer Luis over politiek. Hij kapte met het Carlisme omdat zijn broer hem er van overtuigde dat de Basken niet moeten strijden voor een politiek ideaal, maar voor traditionele, nationale en raciale belangen. Dit was de eerste stap naar de ontwikkeling van een nieuw politiek concept, het nationalisme: Euskadi es la patria de los Vascos - Euskadi is het land van de Basken.

Na verhuisd te zijn naar Barcelona, waar hij in contact kwam met radicale Catalanen, paste Arana zijn ideeën aan (die tot dan eerder een taalstrijd inhielden). Hij ging nu dieper op de zaken in en publiceerde in 1892 zijn ideeën in een boek "Bizkaia por su independencia". De intellectuelen van Bizkaia verklaarden hem zot, maar hij ging onverdroten verder. In een paar maanden tijd verscheen het tweewekelijks tijdschrift "Bizkaitarra" en werd de eerste Batzoki (later de clublokalen van de PNV) opgericht.

Op 31 juli 1985 werd de eerste Bizkai Buru Batzar (*) boven de doopvont gehouden. Sabino Arana Goiri werd voorzitter en de raadgevers waren: zijn broer Luis Arana, Fabian Ispizua, Elias Lekue, Juan Aranburuzabala, Ciriaco Llodio en Salvador Etxeita. Wegens een aantal artikelen werd Arana gearresteerd en opgesloten.

(*) Bizkai Buru Batzar betekent letterlijk de top van het congres van Bizkaia, en is in wezen het definitieve ontstaan van de PNV.

Bij zijn vrijlating op 13 januari 1896 startte hij onmiddellijk met een uitgeverij "Bizkayaren Edestija ta Izkerea Pizkundia" en een tijdschrift Baserrotarra, die verboden werden door de regering. Gelijktijdig publiceerde hij "El Partido Carlista y los Fueros Vasco-Navarros". Dit gaf aanleiding tot grote commotie en had politiek een geweldig impact. In 1898 werd hij volksvertegenwoordiger. In mei 1902 stuurde hij een telegram aan president Roosevelt om hem te feliciteren voor de onafhankelijkheid van Cuba (Spaans overzees gebeid tot 1898). De telegram werd onderschept en hij werd gevangen gezet. Onder protest van een woedende bevolking werd hij 5 maand later weer vrijgelaten. Hij vreesde voor zijn leven en verliet zijn verblijfsplaats Getaria voor Donibane Lohizune (Saint Jean de Luz) in Iparralde.

Omstreeks die tijd werd hij ernstig ziek, keerde in januari 1903 terug naar Sukarrieta (Pedernales in Bizkaia) en stierf er een paar maand later op 25 november op 38-jarige leeftijd.