Brief van een Belg

De onderstaande brief is geschreven op vrijdagmiddag 12 maart 2004, de dag na de aanslagen te Madrid.

"Ik ben geen Bask, maar een Belg die sinds 2000 in Baskenland woon. Ik kan jullie wel iets vertellen over de gemoedstoestand van mijn omgeving. Ik zal er ook wat persoonlijke commentaar aan toevoegen. De tekst heb ik spontaan geschreven en is geen doorwrocht werkstuk. Ik kan alle feiten die ik vermeld staven. Ik begrijp dat dit voor de mensen die de aanslagen van gisteren meemaakten misschien geen prettige lectuur is, maar ik denk dat deze verder wel relevant is voor wat er in Spanje aan het gebeuren is. Het is een beetje tegengif voor het continue bombardement van eenzijdige informatie die we allemaal ondergaan.

De mensen hier zijn verslagen. Ik was gisteren in San Sebastian en nam ook de trein. Ik heb bijna alleen sombere gezichten gezien. Ook mensen uit Baskisch Nationalistische middens zijn zwaar aangeslagen, misschien zelfs nog meer dan andere mensen (Zou het kunnen deze onmenselijkheid in naam van de Baskische zaak is uitgevoerd?). Het volstaat het redactionele stuk in Gara, de krant van Batasuna en Cº,te lezen om te begrijpen dat dit door bijna iedereen vreselijk wordt gevonden. De verklaringen van Otegi, de leider van het verboden Batasuna zijn duidelijk: "Dit is niet ETA, dit kan niet ETA zijn want zo onmenselijk zijn wij niet." Alhoewel ik Otegi een vreselijk mannetje vind, ben ik geneigd hem te geloven. Batasuna heeft nooit verpinkt bij het goedkeuren van ETA-aanslagen. Hij verwees naar 'Islamitische fundamentalisten'. Het kan natuurlijk dat ETA, of een fractie van ETA, buiten de structuren om heeft besloten om zo iets vreselijks te doen. Maar ETA kenmerkt zich door een ijzeren discipline (ETA deinst er niet voor terug om dissidenten te vermoorden). Het zou ook kunnen dat het een 'ongeluk' is geweest waarbij de verantwoordelijke voor het waarschuwen van de hulpdiensten zijn 'werk' niet heeft gedaan (de laatste lichting Etarras is bepaald onhandig).

Het is waar dat ongeveer de helft van de mensen die in Baskenland wonen flirt met het idee van een onafhankelijk Euskadi (Euskal Herria), waarbij men naast de drie provincies van 'la Comunidad Autonoma Vasca' (Gipuzkoa, Bizkaia en Alava) ook de provincie Navarra en de drie Franse 'provincies' (Lapurdi, Benaparra, en Zuberoa) insluit in dit utopisch Baskenland. In dit droomland zal Baskisch worden gesproken (naast Spaans en Frans) en zal de Baskische 'levenswijze' niet voortdurend bedreigd worden door het centralisme van Madrid en Parijs. In de praktijk weet niemand goed hoe dit gerealiseerd moet worden (het lijkt mij eerlijk gezegd een knettergek idee). De mensen die dit voorstaan, noemen zichzelf Abertzales. Er zijn twee strekkingen. De PNV-strekking (Partido Nacionalista Vasca) en de Izquierda Abertzale (waartoe onder andere Batasuna behoort). De PNV is een conservatieve partij, terwijl de Izquierda Abertzale er een eerder Marxistische visie op nahoudt. Het wringt dus meer dan een beetje tussen deze twee strekkingen (er is ook nog EA, die tussen beide in schippert).

Het basisidee is dat het Euskara (Baskisch) als eeuwenoude taal bedreigd is. Ik vind het Euskara een prachtige oude taal, rijk aan oude concepten (bijvoorbeeld veel snijvoorwerpen bevatten de stam aiz- wat afstamt van haitz, rots of steen: aizto, mes; aizkora, bijl; aiztur, schaar). Je waant je zo direct onder het prehistorische herdersvolk in de Steentijd (aberrats: rijk, hij die veel dieren heeft). Het is verder een zeer ingewikkelde taal met meer dan 15 verbuigingen, zeer uitgebreide reeksen hulpwerkwoorden. Er is het grapje onder de studenten dat je meer dan een jaar moet studeren om tegen een meisje/jongen te kunnen zeggen in het Euskara: "Ik hou van jou". Genoeg frivoliteit.

Tijdens de Franco-tijd is het er vreselijk aan toe gegaan in Baskenland (zoals trouwens in de rest van Spanje). Het Baskisch was verboden (tot op grafzerken toe werden de namen verspaanst), een enorme politieke repressie, vervolging, standrechterlijke executies (mensenjacht door de Guardia Civil in de bergen), enz. Baskenland heeft een traditie van guerilla-maquís of hoe je het wil noemen. Verder heeft Baskenland een enorm industrieel potentieel (een ‘goudmijntje’ voor technische vertalers) en was tijdens het Franco-tijdperk één van de broeinesten van illegale syndicale acties die vaak bloedig werden neergeslagen, en in de straten vele doden achterlieten. In deze repressieve sfeer van enerzijds een 'nationale droom' en anderzijds syndicale actie ontstond de verzetsgroep ETA op het einde van de jaren 50 en evolueerde in de jaren 60 tot een 'bevrijdingsleger' voor Euskadi. Eens gearresteerd (indien niet ter plekke doodgeschoten) stonden de leden zeer zware straffen te wachten. Eén van de kenmerken van dit fanatieke gedoe is de stoïcijnsheid waarmee de leden de martelingen, willekeurige arrestaties, enorme gevangenisstraffen enz. ondergaan. Het lijkt hun allemaal niet te deren (en dat blijft nu ook nog waar). De documentaire 'El Proceso de Burgos' laat horen hoe de ETA-leden de verbouwereerde rechters uitdagen, terwijl ze weten dat ze ter dood zullen worden veroordeeld (later onder internationale druk omgezet in gevangenisstraffen). Deze film is volgens mij een zeer verhelderend document. ETA vermoorde in 1973 de gedoodverfde opvolger van Franco. Bij syndicale actie wordt zelfs buiten Baskenland door de arbeiders naar ETA gerefereerd. ETA had prestige. Na 'la transición' legt een deel van ETA de wapens neer en voegt zich uiteindelijk bij de traditionele partijen (ETA político militar). Ondertussen blijft een radicale vleugel (ETA militar) aanslagen plegen. De vervolging is ook niet van de poes en het folteren en standrechtelijk executeren gaat gedeeltelijk verder in Baskenland (er heeft geen zuivering plaatsgevonden onder de Guardia Civil na ‘La Transición’). Er wordt totaal geen aandacht besteed aan de mensenrechten en de politie kan handelen naar eigen goeddunken zonder veel controle Onder de socialistische regering van Filipe Gonzalez wordt in de jaren 80 in Baskenland in kringen van de Guardia Civil, de Policía Nacional en de 'gobernadores civiles' van Gipuzkoa en Bizkaia plannen gesmeed om ETA manu militari op illegale wijze uit te roeien (GAL: Grupos Antiterroristas de Liberación). Hierbij worden huurmoordenaars uitgestuurd naar Frans Baskenland en het 'Departement des Landes' om vermeende Etarras te vermoorden en te ontvoeren naar Spanje. Bij dit soort acties werden onschuldige mensen gedood, naast Etarras. Sommigen werden naar San Sebastian ontvoerd waar zij na foltering in duistere lokalen van de politionele diensten (de kazerne van 'Intxaurondo' - bij de notenboom - in San Sebastian is hierbij zeer berucht) vermoord. Mensen verdwenen plots en nooit meer werd iets van hen gehoord. Het was een publiek geheim wat er met hen gebeurd was (la guerra sucia). De regering greep niet in (of was betrokken?). Tot op een dag een Frans zakenman klacht indient tegen de Spaanse staat wegens ontvoering en foltering. De politionele diensten hadden de verkeerd man laten ontvoeren. Dit heeft geleid tot de beruchte GAL-processen.

Dit allemaal om de paranoïde wereld te schetsen waarin het drama van het ETA-terrorisme is ontstaan en geëvolueerd. De ultra’s van ETA zijn compleet autistisch. Pijn en leed schijnt hun niet deren. Ze zijn bereid zich op te offeren voor hun Euskadi.

De regering voert 'la dispersión' in. ETA-gevangenen worden 'verspreid' over de ganse Spaanse geografie (die loopt tot in Canarias!). Om hun zoon of dochter 20 min. te zien moeten vader, moeder, broer of zus vaak tot 1000 km reizen. Zij hebben tenslotte niets misdaan. Deze politiek van verspreiding werd uitgedokterd om de re-integratie na de celstraf te bevorderen (weg van de ETA-invloed in Baskische gevangenissen). In de praktijk wordt dit als een extra - niet in de wet voorziene - straf gezien (en is dat het ook in de praktijk). Dit is één van de grote eisen vanuit Baskenland: breng de ETA-gevangenen dichter bij huis.

Het zijn hier de dagelijkse familiale drama's; de grote schrik van Baskische ouders is op een dag te moeten vernemen dat je zoon of dochter bij ETA hoort. Iedereen heeft hier vrienden die in ETA 'verschwunden' zijn. Soms zijn het geweldadige figuren, maar vaak ook 'rechtlijnige' jongeren, waarvan je niet kan begrijpen hoe het mogelijk is dat ze zich aan zoiets overgeven (de dochter van de lerares Engels van mijn vrouw bleek op een dag betrokken te zijn bij de moord op Ernest Lluch; via vrienden die haar bezoeken in de gevangenis van Soto de Real weten we van alles over haar - zij blijkt nu pedagogie te willen studeren). Niemand begrijpt iets van de 'depersonificatie' die iemand ondergaat. Zo heeft iedereen hier kennissen, familie of vrienden die bij ETA betrokken zijn, of zijn geweest. Dit wordt hier in Baskenland als zeer dramatisch ervaren. Een typische Baskische, politiek actieve familie telt tenminste één politicus die met lijfwachten door het leven moet (PSOE of PP), een paar nationalisten, en een neef of nicht bij ETA.

Wat mij sinds het begin heeft verbijsterd, is de haat die hier leeft en gecultiveerd wordt. Het feit dat jonge, schijnbaar normale mensen zich langzaam converteren in een autistische vreselijke persoonlijkheid. Alle vreselijkheden vanwege de Spaanse staat (zie verder) worden hier uitvergroot, gecultiveerd en vaak ook door weldenkende mensen overdreven. Ik heb met mijn vrouw, die een 'echte Baskische' is, maar er helemaal geen nationalistische gevoelens op na houdt, voortdurend discussies over de politionele repressie. Mijn vrouw wordt verschrikkelijk zenuwachtig bij een politieversperring. Ze denkt dat ze mogelijks door de Guardia Civil zal worden mishandeld. Na een inbraakpoging in onze auto moesten we helemaal omrijden om de aangifte toch maar niet bij de Guardia Civil te moeten doen. Haar vader, een man uit Segovia, had het ongeluk om zo'n 15 jaar geleden eventjes te zijn ontvoerd door Etarras die met zijn auto een bankoverval hebben gepleegd en daarna netjes de auto in een bos zonder schade achterlieten. Zijn getuigenisverklaring bij de Guardia Civil was een zeer pijnlijke ervaring in de zin dat hij aanvankelijk als verdachte werd beschouwd. Het is iets waar hij nu nog steeds niet over wil praten.

Ik ben vaak tegengehouden door de Guardia Civil en telkens uiterst correct behandeld. Maar de schrik leeft hier wel.

Sinds het bestand van ETA eind de jaren 90 werd er openlijk gedroomd van een Baskische staat. Er was het Akkoord van Lizarra (waar de Baskische regering met ETA onderhandelde over een staakt-het-vuren en het manoeuvreren naar de onafhankelijkheid). Na het hervatten van de terreur vanwege ETA heeft de Baskische regering van Ibaretxe de betrekkingen met Batasuna verbroken (officiële tenminste). Het 'Plan Ibaretxe' stelde als voorwaarde het 'neerleggen van de wapens' vanwege ETA in ruil voor het organiseren van een referendum over 'zelfbeschikking'. Dit plan is volgens mij heel vaag, en laat in het midden of Baskenland onafhankelijk zal zijn of niet. Het is volgens mij een nogal idioot plan dat aanneemt dat de Baskische regering de Spaanse grondwet kan herschrijven. Ik denk niet dat veel mensen geloven in dit plan (het maakt deel uit van de Baskische droom), maar voel wel dat veel mensen graag eens via een referendum zouden willen duidelijk maken dat ze niet bij Spanje horen. Ik denk dat Ibaretxe oprecht probeert het geweld van ETA te verhinderen. Ook enkele leden van de PNV (zijn partij) zijn vermoord, naast vele leden van 'zijn' Ertaintza (de Baskische autonome politie). Ik heb ook met enkele kleine industriëlen van PNV-strekking gesproken die toegaven te worden afgeperst door ETA. De 'dagelijkse bomaanslagen' en brandstichtingen van ETA die de nationale pers nooit halen, werken evenzeer op de zenuwen van de PNV-industriëlen als van de rest van de bevolking. Iedereen wil eigenlijk van het kankergezwel ETA af. We durven hier wel bordje 'ETA EZ - ETA NO' niet voor onze deur hangen.

In dit klimaat van enerzijds de grove schendingen van de mensenrechten vanwege ETA (de dagelijkse bedreiging van politici, journalisten en tegenstanders van ETA in de zgn. 'Kale Borroka' waarbij gemaskerde jongeren brand stichten, bommetjes plaatsen, bedreigen en op andere manieren het leven onmogelijk maken - de dagelijkse realiteit in Euskadi!) en anderzijds de politieke strijd tussen de 'constitutionalisten' (los buenos) en de 'independentistas' (los malos) worden zowel vanuit Madrid als vanuit Vitoria (de hoofdplaats van de Baskische Autonome regio) de communicatiemedia bespeeld, en worden we dagelijks ingelepeld hoe idioot de Centrale Regering (via de Baskische televisie) of de Baskische regering (vooral via TVE) wel is. Het is te pas en te onpas al 'plan Ibaretxe' wat de klok slaat. Ik denk dat de doorsnee Spanjaard stilaan Baskenland haat omdat het zowat de helft van het journaal inneemt, terwijl de economische problemen van bijv. Andalusië misschien veel belangrijker zijn (ik zeg maar iets). De centrale regering gebruikt ETA te pas en te onpas om de oppositie van zwakheid of weet ik het veel te beschuldigen. Noch Maragall, noch Carrod, noch Ibaretxe zijn handlangers van ETA, laten we een beetje objectief blijven. Wie niet geloofd in de anti-terrorismepolitiek van de regering is een medestander van ETA, volgens de regering.

Een Baskische cineast, Julio Medem, maakt een naar mijn smaak tamelijk objectieve documentaire over het Baskisch conflict (La Pelota Vasca; misschien moeilijk te begrijpen voor wie het referentiekader mist), waarbij uitdrukkelijk iedereen op respectvolle wijze aan het woord wordt gelaten, en waarbij ironie en zelfkritiek niet ontbreken, wordt volledig zwart gemaakt vanuit Spaans nationalistische kringen, door de Minister van Cultuur (die daarna toegeeft de film niet te hebben gezien) en door de Asociación de Víctimas del Terrorismo. Er wordt opgeroepen de film te boycotten, Medem wordt overal belaagd. De arme man heeft niks met ETA te maken en is het slachtoffer van een compleet idiote heksenjacht die niets met ETA te maken heeft. Gelukkig voor hem kwamen zijn collega's uit de filmwereld hem ter hulp.

Wat mij persoonlijk nogal heeft aangegrepen, en mij misschien de ogen heeft geopend is de sluiting van de Baskische krant Egunkaria vorig jaar. Dit was de enige krant die volledig in het Baskisch verscheen, waaraan ik zelf een paar keer heb meegewerkt en waar enkele vriendenjournalisten werkten. Op een dag wordt de krantenredactie met veel machtsvertoon door de Guardia Civil bezet en worden een tiental mensen gearresteerd onder de terrorismewetten (verschillende journalisten en o.a. de hoofdredacteur) op order van 'juez de la Audiencia Nacional' Garzón. De krantenredactie wordt gesloten, alle werknemers staan op straat. De directie van de krant wordt beschuldigd de 'witwasmachine' van het geld van ETA te zijn. Zware beschuldigen dus. Na enkele dagen komen de meeste mensen terug vrij (de meeste op borgtocht). In het journaal van de Baskische televisie kon je de beelden zie van die mannen bij het verlaten van de gevangenis, duidelijk zeer aangeslagen. Martxelo Autamendi, de hoofdredacteur verklaart te zijn gefolterd terwijl hij door de politionele diensten werd ondervraagd. De Minister van Binnenlandse Zaken wimpelt het ter plekke af als complete nonsens (In Spanje wordt niet gemarteld). Hier in Baskenland kan je overal foto's zien van ETA-gevangenen die blijkbaar zwaar zijn mishandeld tijdens hun ondervraging. Wie gearresteerd wordt onder de terrorismewetten kan 72 uur worden vastgehouden door de politie alvorens voor de rechter te verschijnen, en alvorens op een vertrouwelijke advocaat beroep te kunnen doen. Ik heb er op gelet. In Baskenland gebeuren aanhoudingen vaak op donderdag, zodat men een extra zondag heeft (Men kan blijkbaar pas op maandagmorgen voor de rechter verschijnen).

De beschuldiging van foltering tijdens de politieverhoren zijn zeer frequent in Baskenland. Het kan nu natuurlijk zijn dat in een aantal gevallen dit compleet verzonnen is (ik twijfel er zelfs niet aan). Maar er wordt nooit aandacht aan besteed in Spanje. In het algemeen vindt 'Jan met de pet' het zelfs goed dat vermeende terroristen gefolterd worden. Ik niet. Ik denk dat het compleet onproductief is mensen te folteren (op een dag komen ze terug vrij als monsters), los van het feit dat het niet past in mijn humanistische levensvisie. De GAL-affaire, de foltering en de 'disperción' zijn de favoriete thema's die de ETA-extremisten gebruiken in hun propaganda tegen 'Spanje' en bij de werving van hun militanten.

Ik was zeer verbaasd dat zelfs El País geen aandacht besteedde aan de verklaringen van Otamendi over foltering. Spanje wil niet weten dat onder de terrorismewetten maatregelen worden genomen die onwettelijk zijn en bovendien contraproductief zijn, en nog meer haat creëren. Otamendi is een man die in Baskische culturele middens gerespecteerd wordt. En ik voelde hier heel goed dat zelfs mensen van de PSE (Baskische Socialisten) er niet aan zijn verklaringen twijfelden.

De krant is en blijft gesloten. Dit is niet de eerste keer dat dit gebeurt in Baskenland. De krant Egin werd gesloten in 98 onder beschuldigingen van bendevorming (de juridische omschrijving doet er hier niet toe), de persen werden vernield en het kwam nooit tot een rechtszaak. Hetzelfde verhaal is aan het gebeuren met Egunkaria. In november vorig jaar werden opnieuw enkele mensen gearresteerd en daarna terug vrijgelaten (de beschuldigingen gingen toen slechts over belastingsfraude).

In Baskenland wordt slordig omgesprongen met de rechtstaat. De staat heeft het monopoly van het geweld, maar moet dit ook correct aanwenden, en controleren of haar macht niet misbruikt wordt, vooral waarbij het over zulke onrustverwekkende zaken als terrorisme gaat. Het lijkt of men zich in Madrid helemaal niet interesseert voor wat er hier in de mensen hun hoofd omgaat (ik heb het hier over opgevoede weldenkende mensen). Het feit dat mensen bedreigd worden of het slachtoffer worden van terrorisme, kan geen excuus zijn voor het niet naleven van basisnormen in de behandeling van gevangenen, het mishandelen van mensen (waarvan de schuld nog niet eens vaststaat) en het misbruiken van de terrorismewetten om de Baskische culturele middens te bedreigen.

De waarheid is vaak niet wit of zwart maar grijs. ETA is geïnfiltreerd in de Baskische culturele organisatie, in banken (waar ze gegevens verstrekken aan ETA over wie afgeperst kan worden), tot zelfs in de politie (regelmatig wordt er bij de stadspolitie eentje uitgevist), in het gevangeniswezen. Dus op de keeper beschouwd is alles ETA. Kortom de toestand is ernstig en vraagt veel meer beleid dan er met de vage borstel door te gaan.

Als men wil dat ETA de wapens neerlegt, zal men maatregelen moeten nemen om degenen die nu in de clandestiniteit ergens in Frankrijk leven een bestaansminimum te bieden, ze te scholen, ze psychologisch te begeleiden (zoals in Noord-Ierland aan het gebeuren is). Het wanttrouwen tegenover de Spaanse staat dat in Baskische middens leeft, zal moeten weggenomen worden, door een eerlijke objectieve rechtsgang (en ook veroordeling van de folteraars, en het uitbannen van deze praktijken), het respecteren van andere meningen, er zal een soort 'Waarheidscommissie' nodig zijn die het verleden doorlicht om af te geraken van het idee van de ‘goeien’ en de ‘slechten’

Nooit praten met terroristen is voor mij onzin. Een vertrouwensman van Aznar is gaan praten met ETA in 1997. Se hace la paz con el enemigo. De poging van Rovira Carrod om met ETA te gaan praten is afgedaan als collaboratie. De man is verguisd. Maragall is verguisd. Wel. Het zullen mensen als Carrod zijn (of je het eens bent met hun standpunten of niet) die mogelijk de ETA-top kunnen overtuigen op te houden met hun zinloos gedoe. Carrod is een man die in Baskenland zeer gerespecteerd wordt en die er in Catalunya zelf is in geslaagd om het geweld van Terra Llure te doen stoppen.

Ik ben in tegenstelling tot de meeste Basken voor een politieaanpak (maar dan op correcte wijze) en voor een parallelle aanpak waarbij psychologische, sociale aspecten worden aangepakt, waarbij wordt voorkomen dat zelfs de gewone mensen er paranoïde ideeën op na houden. Pas dan zal er vrede kunnen groeien in Baskenland.

In Baskenland is er een vredesbeweging Elkarri, die niet zoals Basta Ya, alles wat Baskisch is, verketterd. Ze heeft zinvolle therapeutische voorstellen, maar wordt verder in Spanje compleet doodgezwegen. Er is Aralar en Zutik, partijen die zich van Batasuna hebben afgescheurd omdat ze het ETA-geweld radicaal veroordeelden, daar wordt ook nooit verder over gesproken in Spanje. Wie wel belang heeft in het blijven duren van het Baskisch probleem zijn de beveilingsbedrijven die lijfwachten leveren aan bedreigde personen en aan de regering. Mayor Oreja spande een rechtszaak aan tegen Xabier Arzallus toen die beweerde dat de familie van Mayor Oreja, Minister van Binnenlandse Zaken in de eerste regering van Aznar, grote economische belangen heeft in de beveiligingssector. De rechtbank gaf het gelijk aan Arzallus. De familie Mayor Oreja heeft belangrijke economische belangen in Eulen Seguridad-Protecsa. Jaime Mayor Oreja is dan ook een van de radicaalste politici betreffende de aanpak van Baskenland. Het is niet erg koosjer dat zijn broer José María Mayor Oreja bestuurslid is van voornoemde firma terwijl hijzelf en zijn opvolger Rajoy gebruik maken van de diensten van voornoemde bedrijven voor miljoenen Euro’s. Hierover is vorig jaar in de nationale pers (bijna) niet gerept, maar de paranoïde Basken hebben het wel gelezen (en wisten het al)".

Letterlijk overgenomen uit : “http://vanzabildiatotzabildia.spaces.live.com/Blog”