Aberri Eguna

Aberri Eguna of de dag van het Baskische vaderland (nationale feestdag) werd voor het eerst, onder impuls van Luis Arana Goiri, gehouden op paaszondag 25 maart 1932. De aanleiding was tweeledig: het was de 50^ste verjaardag van de breuk met het Carlisme door de gebroeders Arana en het begin van het Baskisch nationalisme, door hen uitgetekend, en ze spiegelden zich aan de Paasopstand van de Ieren.

In 1932 verzamelden zich in Bilbo onverwacht een paar tienduizend abertzales met vertoon van veel Ikurriña's. De manifestatie eindigde aan het Sabin Etxea. In 1933 had de PNV vertegenwoordigers uit verscheidene delen van Europa uitgenodigd. Op het einde van zijn toespraak, zei Telesforo Monzón de historische woorden: "Vrijheid bereik je niet door er om te smeken, je verwerft het door de kracht, de macht". Tot 1963 bleven de Aberri Egunak gedomineerd door redevoeringen en copieuze maaltijden achteraf. Ook gedurende de burgeroorlog, maar dan in Parijs onder de leiding van president Agirre. Naderhand kwam ETA op de proppen en soms werd de Aberri Eguna gezamenlijk gevierd, soms op verschillende plaatsen.

Op de Aberri Eguna van 1975, Franco leefde nog, stonden na de Pastis in de Andramarikerk in Guernica plots twee personen, verkleed in moderne priesters (clergyman) met een Ikurriña, een Europese vlag en een Vlaamse Leeuw, het onrecht tegen het Baskische Volk aan te klagen: Volksunievolksvertegenwoordiger Willy Kuijpers en zijn kompaan, Walter Luyten (*)! Zij werden beiden meteen gearresteerd en het land uitgezet. In Baskenland verschijnt de foto van deze actie nog regelmatig in boeken en bladen. In 1977, meteen na de dood van Franco, eisten de zogenaamde "Groep Burgemeesters", ook uit Navarra, van de Spaanse Regering de legalisatie van de Baskische Ikurriña met het dreigement allemaal af te treden indien niet op hun eis werd ingegaan. Manuel Fraga verklaarde vanuit Venezuela dat ze hiervoor "over zijn dood lijk" moesten, omdat de Baskische vlag geen regionale maar een separatistische vlag was. Fraga werd later president van de autonome regio Galicië (met een eigen vlag) en werd er nu reeds voor een derde periode gekozen!

(*) Huldebetoon op 24 april 2007 voor Walter Luyten in Gernika

Binnen de Vlaamse beweging kent iedereen wel Walter Luyten, de flamboyante Berlarenaar die jarenlang voor de Volksunie zetelde in de Belgische senaat. Over hem zei zijn eigen partijvoorzitter, Maurits Coppieters, ooit: “ Ik ben blij dat Walter in de senaat zetelt, maar ik ben ook blij dat er maar één is zoals hem”. De senator had inderdaad niet de neiging om een blad voor de mond te nemen en men kon er altijd wel op rekenen dat hij wat leven zou brengen in de saaie brouwerij van de Belgische senaat.

Wat heel wat minder mensen weten is dat Walter ook jarenlang een trouwe soldaat was in de strijd voor de Baskische onafhankelijkheid. Reeds tijdens de duistere jaren van de Franco-dictatuur, begaf hij zich naar Baskenland om er de bevolking een hart onder de riem te steken. De “abertzales” zijn deze onbaatzuchtige inzet niet vergeten, en op 24 april gaven ze Walter Luyten dan ook een schitterend huldebetoon in de historische Baskische hoofdstad, Gernika.

De lijst van aanwezigen die avond leek wel een staalkaart van vijftig jaar Baskische geschiedenis. José Antonio Agirre, Iulen De Madariaga en José Luis Alvarez Txillardegi, allen historische oprichters van Euskadi Ta Askatasuna en jarenlange vrienden van Walter waren van de partij, terwijl de jongere generaties vertegenwoordigd werden door o.a. ex-europarlementarier Karmelo Landa , Batasuna voorzitter Orlando Otegi en tientallen anonieme militanten.

Van een dwarsligger als Walter Luyten kan men niet verwachten dat hij een traditionele toespraak houdt en hij stelde het publiek dan ook niet teleur. In een kleurrijk taalgebruik vertelde hij hoe, in 1968, een nog jonge Txillardegi aanklopte aan het Leuvense V.U. secretariaat, er kennis maakte met Walter en hem de Baskische kwestie verklaarde. Hoe hij in 1972 deelnam aan een hongerstaking in de kathedraal van Bayonne en er vriend en vijand verraste met de uitspraak “ nous ne partirons d’içi que par la force”. Waarop Walter en het hele gezelschap prompt ingerekend werden door Franse “gendarmes”.

In 1975 was het weer prijs. Omdat hij tijdens een betoging voor de kerk van Santa Maria een minuscule “Ikurrinia” ( Baskische vlag) ontvouwde werden Walter en zijn kompaan Willy Kuypers gearresteerd door de gevreesde Guardia Civil. In de kazerne overlaadden dezen hen met scheldwoorden : “ Hijo de Puta! Cabron! Rojo separatista! ”, en één Guardia Civil voegde er zelfs pathetisch aan toe : “En wij hebben u nog wel Fabiola geschonken!!!”

De ex-senator besloot zijn toespraak met de vurige wens om ooit: “... net zoals De Valera in Ierland, een Baskische rebel als president van een onafhankelijk Baskenland te mogen begroeten”.

Een zichtbaar geëmotioneerde Walter Luyten ontving daarna, uit handen van Batasuna voorzitter Arnaldo Otegi, een Baskische wandelstok, traditioneel symbool van wijsheid en leiderschap.

En Luyten zou natuurlijk Luyten niet zijn als hij de avond niet eindigde met een lied : een donderend, door de hele zaal enthousiast meegezongen, “Eusko Gudariak Gara” was dan ook een passende afsluiter van dit huldebetoon.

Mijn dank voor deze bijdrage aan G.S. (die ter plaatse was).

Op de Aberri Eguna van 31 maart 2002 te Donibane Lohitzune (Saint Jean de Luz) zou Arnaldo Otegi zijn toespraak besloten hebben met de kreet "Gora ETA" (Leve ETA). Vandaag maakt noch Gara, noch El Diario Vasco daar echter melding van. Op "verheerlijking van het terrorisme" kan één tot twee jaar opsluiting staan. Arnaldo Otegi zou helemaal niet "leve ETA" geroepen hebben, maar "Gora Euskadi Ta Askatasuna, "Leve Baskenland en Vrijheid." Het is echter wél zo dat de "naam" ETA komt van de beginletters van deze drie woorden! Meteen wordt het duidelijk dat het er enkel om te doen is Otegi achter de tralies te krijgen. Karlos Garaikoetxea, voormalig Lehendakari, zegt dat deze drie woorden toch niet verboden zijn. Maar voor Basken gelden andere wetten: op 09 april 2002 wordt Arnaldo Otegi aangeklaagd door de Spaanse Procureur Generaal, Cardenal, wegens verheerlijking van het terrorisme op de viering van de Aberri Eguna op Paasdag in Lohitzune.