Trần Xuân An - truyện 3 - Nỗi đau Suối Hương (Đạ Hương)

NỖI ĐAU SUỐI HƯƠNG

Chương III (truyện ngắn 3)

Trần Xuân An

1

Mãi đến hơn hai tháng sau khi Đình về dạy học ở Suối Hương, anh mới biết có một người bạn cũ hiện đang vất vả và kiên nhẫn tập làm nông dân, sinh sống trên vùng đất khai hoang lập ấp này.

 Một buổi sáng, vào giờ ra chơi của lớp học, một nữ sinh có tên Linh Lang, ngọc thiêng, đi nhanh qua nhà tập thể Phân hiệu, xin tìm gặp thầy Đình. Ngày hôm đó, Đình gặp phiên trực nhật, phải lo việc nấu ăn, rửa chén và đun nước uống cho cả nhà, vì gần một tháng rồi, Phân hiệu đã tách hẳn ra khỏi bếp ăn tập thể Trường Phổ thông cơ sở Suối Hương. Đang lui hui nhóm bếp, Đình phải bước vội vào gian văn phòng. Đáp khẽ lời chào của Linh Lang, và Đình hỏi:

- Có việc gì không Linh Lang?

- Thưa thầy, có một anh tên Sanh, ở gần nhà em, nhờ em đưa đến thầy lá thư của anh ấy gửi.

Đình lướt nhanh mắt trên trang giấy học trò Linh Lang lễ phép đưa bằng hai tay. Lá thư đó chỉ là mấy dòng chữ:

“Phan Huyên Đình quý mến!

Nhờ các học sinh phổ thông trung học không ngớt ca ngợi thầy Đình dạy ngữ văn quá hay, nên mình mới biết bạn vào đây dạy học.

Mình là Bùi Phúc Sanh đây. Bạn có còn nhớ những lần chúng ta chuyện trò với nhau về văn chương, ở hành lang Đại học Văn khoa Huế và ở quán cà phê Góp Gió không? Mình rất nhớ Huế và bao nhiêu là kỉ niệm đáng quý như rứa!

Sau “đại hạn, bị sao Thái Bạch chiếu”, mình đã vào Suối Hương này cuốc đất, nuôi heo. Rứa mà cũng được gần hai năm rồi!

Nếu có buổi nào bạn rảnh và không trở ngại chi, mình sẽ ghé Phân hiệu PTTH. tại Suối Hương này thăm bạn?

Thân quý,

BPS.”.

Đình phải thốt lên tiếng kêu khẽ:

 - Trời đất ơi! – Rồi Đình nhìn Linh Lang, nói tiếp –. Cảm ơn Linh Lang nghe! Thật không ngờ Bùi Phúc Sanh lại vào đây lập nghiệp. Anh Bùi Phúc Sanh là bạn tôi, hồi anh ấy còn học năm thứ hai Đại học Văn khoa Huế, còn tôi từ Đại học Sư phạm qua Văn khoa học thêm phân khoa phụ.

- Dạ, anh Sanh mừng lắm, khi biết thầy dạy ở đây. – Linh Lang nói –.

- Em chờ tôi một phút nghe! Tôi nhờ em chuyển mấy chữ về cho anh Sanh.

Sợ hết giờ ra chơi, Đình vội viết ngay ở mặt sau trang thư:

“Chiều nào học sinh cũng nghỉ học, giáo viên cũng nghỉ dạy. Hãy đến chỗ mình chơi nghe!

Chờ.

PHĐ.” 

Linh Lang đón nhận bằng cả hai tay rồi xin phép về lại lớp học.

Nhìn Linh Lang bước ra sân, Đình mới sực nhớ cô gái học trò lớp mười này đã mười chín tuổi rồi. Nếu còn ở Huế, hẳn Linh Lang đã vào năm thứ nhất đại học!

Đình lại bước lui sau bếp, tiếp tục nhóm lửa. Khi đã bắc soong gạo vo rồi lên bếp, Đình định tiếp tục ra chỗ để nước để rửa nắm lá bụp giấm, mớ rau đọt khoai vừa hái ở mảnh đất sau nhà, Huế đã đứng trên thềm chái, hỏi Đình:

- Hoá ra ông có người quen ở xóm Linh Lang à? Mình cũng có một gia đình quen ở xóm Linh Lang. Hôm nào mình tới thăm cho biết.

- Thế thì hay quá! – Đình cười, trả lời Huế –.

Và Đình tiếp tục công việc trực nhật, thực ra cũng chỉ vỏn vẹn các việc của “anh nuôi”, lại là “anh nuôi” của bếp tập thể nhỏ, thường xuyên cơm rau, không thịt cá. Dẫu sao nấu cơm bằng gạo vẫn dễ hơn là nấu bo bo xay vụn! Đó cũng là nhờ Sương, phân hiệu trưởng, khéo vận động một doanh trại bộ đội gần đó, cho gặt mấy khoảnh lúa muộn, nên các giáo viên mới có gạo để ăn, thay bo bo xay vụn theo tiêu chuẩn lương thực. Gạo rẫy có tên là “ba xe”, dẻo và thơm ngát! Còn nấu canh thì lại dễ hơn nữa, vì chỉ chờ soong nước sôi lên sùng sục, cho vào hai muỗng ruốc tím Huế cùng vài quả ớt xanh đỏ bẻ ra, rồi thả vào nắm lá bụp giấm, là xong. Lá bụp giấm có vị chua rất đặc biệt, tuyệt vời. Rau khoai lang luộc, khi siêng thì luộc thêm, quá dễ! Rau lang chấm nước ruốc cũng ngon lắm!

Nhà sắp có khách, may là gặp lúc có gạo để nấu cơm đãi khách! – Đình vui vui, tự nhủ thầm –.

Vừa làm “lê anh nuôi” bếp nghèo, Đình vừa nghĩ về Sanh và nhớ lại những kỉ niệm thời sinh viên ở Huế. Không biết Sanh có còn hài hước được không trong hoàn cảnh bi đát đến vậy!

2

Buổi chiều đầu tiên gặp lại Sanh, Đình không nhận ra ngay được đó là người bạn cũ học trước anh một lớp ở Văn khoa, trước Ngày Thống nhất. Đình ngồi sau khung cửa sổ nhà tập thể Phân hiệu, nhìn ra ngõ, thấy một người tóc thưa, hoe cháy với nước da xanh tái, đôi mắt sâu của người bệnh, mặc quần áo cũ sờn, bạc màu, mang đôi dép nhựa lấm bụi, anh không thể ngờ đó chính là Sanh ngày nào. Chỉ khi Sanh vào đến nhà, mở miệng cười và cất tiếng chào, Đình mới tin chắc đó là Sanh. Đình reo lên mừng rỡ.

Sau mấy tiếng đồng hồ chuyện trò thân mật, Sanh mời anh em nhà tập thể Phân hiệu đến nhà Sanh chơi.

Dăm ngày sau, Đình và Huế mới có thể đến thăm nhà Sanh.

Xóm nhà Sanh ở cách Phân hiệu cũng khá xa. Con đường đất nhỏ đến nhà chạy qua mấy cánh đồng mùa khô trơ rạ, rộng bạt ngàn, những cánh đồng vẫn còn nhiều thân cây rừng to cao chết khô từ thời chiến tranh.

Nhà Sanh gần với bờ sông Đạ Dưng. Trước nhà có mấy khóm hoa thạch thảo tím. Chừng như loại hoa ấy thích hợp với chất đất ở đây. Cũng là nhà tranh vách phên tre, nhưng xem ra xơ xác, tiều tuỵ hơn những ngôi nhà khác trong xóm. Phía sau nhà là một mảnh vườn khá rộng, nhưng không phải trồng cây ăn trái mà để gieo lúa, và cũng đã thu hoạch xong, đang trơ gốc rạ. Hẳn đó là đất thổ cư, được biến thành ruộng lúa riêng. Ở một góc vườn, còn có thêm một chuồng heo. Với cái nhìn khi còn cách nhà Sanh mươi bước, Đình thấy như vậy.

Sanh với một cô gái còn trẻ, có lẽ là vợ của Sanh, đang đứng chờ để đón Đình và Huế cùng một học sinh nam dẫn đường, vào nhà.

Nghe Sanh giới thiệu, Đình biết được vợ Sanh tên là Cẩm Thạch. Sau khi giới thiệu một cách rất thân tình, lịch sự, Sanh còn đùa tếu:

- Nhà vợ chồng mình đúng là một túp lều tranh hai trái tim chì.

- Cả hai vợ chồng cộng lại thành Thạch Sanh, ở bộng cây rồi ở lầu son gác tía mấy hồi! – Đình cũng đùa cho vui –.

- Nhưng Thạch Sanh này đã chẳng diệt được chằng tinh, đại bàng, chẳng cứu được công chúa, cũng chẳng diệt được tên Trung Quốc xâm lược nào, mà lại bị sên vắt, muỗi sốt rét tấn công đến liệt giường liệt chiếu, còn bị Trung Quốc gieo rắc nghi kị, làm cho khó sống hơn, may nhờ tôn nữ thanh niên xung kích này cứu sống. – Nói một thôi dài với giọng tự trào, biếm lộng, Sanh cười, một nụ cười nhăn nhúm, trên gương mặt còn di chứng sốt rét –.

- Không ngờ chị Cẩm Thạch là tôn nữ! Chuyện cũng li kì chứ không phải thường đâu! –. Đình cũng cười, nói thêm –.

Thật ra, đã nhà tranh vách phên tre, trong nhà cũng không có gì ngoài kệ tre có lư nhang, bộ bàn ghế tre, chiếc giường tre. Chỉ khác một điều là nhà dù thế vẫn có cửa phên, chứ dãy nhà tranh ở Bộ phận Giáo dục, Uỷ ban xã đều không nhà nào có cửa cả. Hẳn ở đây gần sông, gió sông lạnh về khuya, và cũng không an ninh bằng.

Lát sau, cậu học trò xin phép về nhà, chỉ còn lại bốn người. Không lâu sau đó, Cẩm Thạch cũng đi ra sau bếp để lo bữa trưa.

Sanh vấn thuốc rê hút liên tục. Trong câu chuyện, Sanh hỏi Huế:

- Anh Huế tốt nghiệp năm nào?

- Năm 1977, nhưng mới được bổ nhiệm năm nay. Mình cũng phải trải qua hai năm thanh niên xung kích ở Nam Đông, thuộc tỉnh Thừa Thiên mình ngoài đó. – Huế đáp –.

Sanh nhả khói thuốc, trầm giọng, buồn buồn:

- Mình lại thê thảm hơn nhiều. Không những không học tiếp được mà còn phải ở trại cải tạo Bình Điền gần một năm rưỡi...

- Mình cũng đã nghe nói, là vì anh Sanh muốn du học... bằng cách vượt biên. Trên thuyền lại toàn những người trốn học tập cải tạo, nên mới bị đi Bình Điền. Có phải không Sanh? – Huế chỉ gọi tên thôi, như với bạn, cho thân tình –.

Sanh gật đầu.

Sanh đối với Đình vốn là bạn cũ, nên Đình cũng đã kể ít nhiều cho Huế nghe, hôm Sanh đến nhà Phân hiệu thăm. Có những chi tiết đời riêng của Sanh, Đình thật lòng cũng không muốn ai biết, chẳng hạn như Sanh có ông thân sinh vốn là cán bộ cách mạng hoạt động nội thành, nhưng bản thân Sanh lại không hợp với cha, nên hai cha con cứ tránh mặt nhau, sau Ngày Thống nhất, tuy ở chung trong một nhà.

Cuộc chuyện trò ngưng lại vì Cẩm Thạch đã dọn cơm lên. Đó là bữa ăn có cơm trắng, có canh chua bụp giấm cá tươi, tuy chỉ gọn gàng trong hai cái soong đen nhẻm muội khói củi bếp, với một chén nước mắm ớt. Đặc biệt, Sanh còn mua sẵn một xị rượu đế.

Bữa cơm tưởng vui, nhưng rồi chính vì men rượu khiến cho nỗi trầm uất chất chứa đau khổ, đắng cay, trong tâm hồn Sanh, tràn ra, đến mức một người như Sanh cũng phải trào nước mắt khi tâm sự.

- Bị công an bắt khi vượt biên, nên bị buộc thôi học, lại phải đi trại cải tạo. Được phóng thích về, không khí trong nhà căng thẳng quá, lại thất nghiệp, nên mình phải đăng kí đi KTM.. Vào đây, bị sốt rét đến gần chết. May mà gặp Cẩm Thạch trong bệnh xá. Cẩm Thạch là thanh niên xung kích, cũng “côi cút” như mình, cũng bị sốt rét như mình, nhưng nhẹ hơn, chăm sóc giúp, không thì chết lâu rồi. Sau đó, mình với Cẩm Thạch, “côi cút” như nhau, nên thành vợ thành chồng, tập làm nương làm rẫy... Bọn mình hình như đều bị vô sinh do thuốc trị sốt rét hay sao mà đến nay... may mắn là chưa có đứa con nào! –. Sanh cười khậc lên –. Nhưng cái đau nhất của đời mình là không thể đổi đời thay phận được!

- Sanh hình như đã có một thời gian đi dạy học tại Suối Hương này mà!

- Cũng có. Nhưng sau đó, bị cắt hợp đồng, khi trường học đã “ổn định tổ chức”.

- Vậy ông thân sinh của Sanh không giúp đỡ, bảo lãnh gì sao? – Đình đành hỏi thật –.

Sanh lắc đầu, xua tay:

- Thôi đừng nói nữa! Bi kịch của mình là bởi tính chất quyết liệt của quan điểm, lập trường, nhưng không phải xuất phát từ mình.

Không khí bỗng trở nên ngột ngạt, nên Đình và Huế ngỏ lời tạm biệt với vợ chồng Sanh - Cẩm Thạch.

Huế bảo Đình ghé thăm một người quen của Huế. Nhưng muốn tìm được nhà người đó, trước hết phải tìm ra nhà Linh Lang. Đi một đoạn dài, hầu như thấy nhà nào cũng như nhà nào, đều là tranh tre và đều trồng lúa là chính, ngoài các thứ rau trái làm thức ăn tự cung tự cấp hằng ngày. Dĩ nhiên nhà cửa tuy tranh tre nhưng cũng khang trang hơn nhà của Sanh - Cẩm Thạch nhiều.

Sau một hồi, họ cũng hỏi được nhà Linh Lang, và cô học trò lớp mười này cũng chỉ ra nhà người quen của thầy giáo Huế.

Không ngờ đó lại là một ngôi nhà bi đát khác. Trong nhà, người đàn ông khoảng sáu mươi tuổi đang nằm rên hừ hừ vì lên cơn sốt rét, còn người đàn bà, vợ của ông, cũng già nua, gầy sắt lại, ngồi bó gối bên ông.

Huế và Đình chỉ vào thăm một chốc, nghe thấy tiếng rên của ông già trên giường đến mức xốn xang không thể chịu đựng nổi, nên có nói với bà già là họ sẽ giúp bà gánh ông ra trạm xá y tế, nhưng bà lại bảo không sao đâu, lâu nay vẫn vậy, chỉ rên như thế một hồi rồi tỉnh táo lại như thường, sau đó chỉ cần ăn giun đất xào nghệ và uống nước sả cùng các thứ lá rừng là khỏi! Không biết nói sao nữa, hai thầy giáo đành phải cáo từ.

Trên đường về lại Phân hiệu, họ mới được một người đàn ông trung niên, tình cờ gặp trên đường đi, kể thêm về gia đình ông bà vốn làm nghề xích lô đạp, bán chè gánh ở Huế đó: Họ có hai người con trai đều là thanh niên, trai tráng, nên cứ ngỡ đăng kí đi KTM. là có đất ruộng cho con trai. Nhưng vào đây, giai đoạn đầu khổ cực quá, lại bị bệnh sốt rét đe doạ đến tính mệnh cụ già nữa, nên hai người con trai lại dẫn cha mẹ bỏ trốn. Nói theo tiếng lóng ở Suối Hương là “vạch”, theo nghĩa vạch rừng mà thoát. Nhưng cả hai ông bà già đã bị bắt lại, bị dẫn độ từ Phương Lâm gì đó, vào lại Suối Hương này. Hai người con trai lánh được, nhưng sợ quá, cũng trốn biệt tăm biệt tích luôn, để tránh khỏi vào trại cải tạo!

Đình và Huế, trong câu chuyện dọc đường về, họ nhận ra, không phải ai vào vùng KTM. này cũng đều tốt đẹp hơn như một số ít cô gái giang hồ, một số ít Tú Bà, Mã Giám Sinh ở các vạn đò, hay một số ít khác là những tay anh chị khét tiếng đã được phóng thích, mà thậm chí còn bị lâm vào cảnh bế tắc hơn, tình huống tồi tệ hơn. Như gia đình Sanh đó! Như gia đình ông đạp xích lô, bà bán chè gánh đó!

Những dẫu sao đi nữa, những cánh đồng bát ngát, bạt ngàn, tuy đã vào mùa khô, trơ gốc rạ, đang trải rộng trước mắt, chung quanh hai thầy giáo trẻ, cùng những ngôi nhà tranh khang trang, cũng khiến họ cảm thấy Suối Hương không phải là vùng đất không thể no ấm. Và bên cạnh Suối Hương, còn có dòng sông Đạ Dưng, thượng nguồn sông Đồng Nai, đầy tôm cá. Nhưng hứa hẹn Suối Hương trở thành thị trấn tương lai, thành phố tương lai ư? Quá viển vông, xa vời!

- Hai thầy giáo có lẽ đã biết Trường Phổ thông cơ sở Suối Hương trước đây còn mang tên Võ Thế Yên không? Cậu Võ Thế Yên nớ bị tai nạn lao động trên cánh đồng ni, do cây ngã, đè chết.

- Nhưng vì sao, đến chừ, lại không còn đặt tên trường bằng tên của anh ấy nữa?

- Lúc đầu, trường chỉ là trường do Ban Chỉ đạo vùng KTM. Suối Hương thành lập, nên đặt tên Võ Thế Yên thành tên trường là để động viên Lực lượng Thanh niên xung kích. Thực sự là chỉ với mục đích như rứa thôi. Về sau, trường đã thành trường phổ thông cơ sở chính quy rồi, thì người ta cũng bỏ luôn cái tên Võ Thế Yên! – Người đàn ông trung niên cười to, giọng cười vừa đau xót, vừa mỉa mai –.

Đình và Huế im lặng bước. Hẳn họ thầm nghĩ trong lòng, tiếng cười của người đàn ông trung niên này không phải không đúng. Võ Thế Yên hi sinh, nhưng chỉ hi sinh do tai nạn lao động, nên việc đặt tên anh thành tên trường học cũng chỉ là sự thổi phồng nhất thời, vì mục đích nhất thời. Rồi mọi cái nhất thời đều được đánh giá lại là đương nhiên. Nhưng nghe sao phũ phàng, chua xót, mỉa mai quá đỗi! Đó cũng là một nỗi đau khó nói! Các cụm từ hoa mĩ “thị trấn tương lai”, “thành phố tương lai”, và cả cái danh tính “Võ Thế Yên” nữa, xét cho cùng, cũng để động viên phong trào, có tính nhất thời!