c. Trần Xuân An - Hát chiêu hồn mình - Tệp 3

TRẦN XUÂN AN

HÁT

CHIÊU HỒN

MÌNH

thơ

( phần 3 )

NHÀ XUẤT BẢN ĐỒNG NAI

1991

 Xem

http://tranxuananthitap2.blogspot.com/

NGẬM NGÙI

CHIỀU ĐỊA ĐÀNG

                                tặng Hồ Nhất Luân

1. Cảm thức chiều tà

anh dừng chân giữa cầu Ngang

ngẩn ngơ bát ngát bạt ngàn vườn xanh

thoảng trong hương đất ngọt lành

à ơi tiếng gió dỗ dành hát ru

anh từ khói đặc bụi mù

về đây cởi được hồn tù, lang thang

băng qua mấy nẻo địa đàng

lá nghiêng cành, cỏ dịu dàng níu chân

nao nao mương rạch bâng khuâng

triều vơi, con nước phân vân, chưa về

đi theo ngọn gió hồn quê

nào đâu rào chắn ngăn chia tình người

thèm nhìn quả rụng quả rơi

dẫu mùa chín ngọt qua rồi hương xưa

chút tình dù sớm dù trưa

vườn chờ bỏ ngỏ, nắng mưa vẫn hồng…

2. Mộng du với huyền tượng

chiều rồi, ngơ ngác ngóng trông

trăng xa… (con nước đang ròng, xuồng ơi!)

cam đành về phố phường thôi

ngậm ngùi chi thoáng rong chơi hỡi chiều

ước gì anh lại biết yêu

ôm em với cả Lái Thiêu vào lòng…

E-và đánh thức A-dong (*)

hái liều trái cấm (*) thơm nồng, dù cho…

bật cười, chớm mộng điên rồ

địa đàng lụi tắt, giọng hò chơi vơi

trăng hồng hoang cũng mù khơi

anh về, đêm đã xuống rồi, xa kia…

                                            1991

Cước chú bài Ngậm ngùi chiều địa đàng:

PHO TƯỢNG

THIẾU NỮ KHOẢ THÂN BUỒN

trong ngần thánh khiết nhường kia

và thơm ngát thon tròn chín mọng

và em, với áo lụa bay, rất đỗi thực,

                        vẫn như là khát vọng

đến ngồi bên pho tượng giữa trưa hè

gió công viên ngút ngát cơn mê

pho tượng bất ngờ toả sáng

tôi mê đắm, bỗng run lên trước mơ hồ

                                           vết rạn

không phải tình cờ?

         nghệ sĩ tạo hình ra nỗi mong manh?

đất sét trắng và đôi tay khổ công nhào nặn

                                           đầy phước lành

nhưng với tôi, giây phút này,

               em mang tới linh hồn cho tượng

và vết nứt mơ hồ không là huyễn tưởng

                                   cho lòng bình tâm?

vết rạn nứt là mưa nắng tháng năm?

là cái choáng đớn đau chát đắng?     

pho tượng trắng ngời. Em. Và vết rạn   

biết đâu là ngọn nguồn bẩm sinh?

tôi tiếc nuối cúi xuống trái tim mình

bao nhiêu chắt chiu!

            đời đang chết dần huyền ảo 

lòng ráo hoảnh. Ngoài kia, phố phường huyên náo

pho tượng khoả thân trên nỗi buồn tôi

                       với niềm rạn nứt tật nguyền.

                                                   1992     

CHÙM THƠ NHỎ

EM VỀ TRƯA NẮNG – 1990

trông ra cát trắng nắng loá mắt

tiếng con khóc ré, lòng xốn xang

gió hầm hập giật rát cả mặt

chợt em về cùng mây che ngang.

SÔNG CUỐI THU – 1990

tình cờ bên sông trưa nay

thấy rơi cánh lá, bóng cây rùng mình

và trời mây cũng rung rinh

và em bất giác lặng thinh, nghĩ gì…

ĐÊM VỚI BIỂN – 1991

vỗ trắng bãi bờ bờ bãi lênh đênh

phố bồng bềnh trăng nghiêng ngả chung chiêng

lại điên đảo với trùng trùng sóng sóng

lòng ngỡ lặng rồi. Biển chẳng lặng yên.

CẦU VỒNG  – 1991

                        (tặng anh Phan Văn Quang)

mẹ đôi khi suýt đầm đìa cơn mưa

ba ngột ngạt nghẹn bừng nắng nỏ

nước mắt đoanh tròng con buồn bã ngó

cả nhà rưng rưng trong bảy sắc cầu vồng.

NẮNG HAI QUÊ – 1991

vào thăm, ngơ ngẩn, trưa nay

ngoài kia nắng trắng, trong này nắng xanh!

ngun ngút cát bỏng quê anh

long lanh cây lá hiền lành làng em

bâng khuâng khi chợt hiểu thêm

những gì huyền bí làm nên chuyện tình.

ĐỌC  BÁO, GẶP ĐOÁ QUỲNH TRÊN CÁT – 1991

trên cội rễ xương rồng thách đố cằn khô

đến tự bao giờ một lá quỳnh óng mượt

hoa ban mai toả hương trắng muốt

cây đổi đời nhau và thấu hiểu chính mình.

LẠI TÌM THẤY NỤ CƯỜI

có nắng rộng trời cao và gió

còn có thêm dòng sông lặng yên

anh gặp lại nụ cười xưa cổ

với mắt nhìn trong vắt của em

anh hoà vào thênh thang biêng biếc

anh tan vào nắng mới hồn xưa

chỉ còn

       trong mắt em êm ả

một nụ cười thanh thoát, trẻ thơ.

                                   1985

THOÁNG THƠ

TRƯỚC NGÔI NHÀ CŨ

sông nước lung linh sóng vỗ

vàng ươm cái nắng Long Xuyên

ngấn hồng phù sa tuổi nhỏ

mới hay giờ vẫn tươi nguyên

ngôi trường Khuyến Học vẫn hiền

bình dị già nua xưa cổ

tuổi nào sống giữa bút tiên

lớn bổng ước mơ rạng rỡ

môi mọng ngọt hồng vọng cổ

người đàn bà đẹp đeo khuyên

có phải bạn tôi ngày đó

tuổi nào sông Hậu hồn nhiên

đôi cánh hoa muồng quay nghiêng

nghiêng nghiêng sân trường thương nhớ

tôi say hương xưa rất riêng

toả từ tấm lòng Nam Bộ

thoáng ba mươi năm – thoáng gió

cù lao hoa trái và thuyền

và đất và người và phố

ngập hồn một thoáng Long Xuyên.

                                       1992

KHÚC TỰ RU

SAU CUỘC RƯỢU

ngủ đi ru hỡi giấc lành

à ơi trăng sáng bên gành, mây trôi

ngủ đi, gắng nhếch môi cười

à ơi trăng sáng trên đồi, sương bay

ngủ đi, cùng thoáng mơ say

à ơi trăng sáng ngực này, tình em

ngủ đi, mong bồng bềnh đêm

trăng phiền cõi thức sáng thêm cõi nào…

                                             1991

GIÃ TỪ B’LAO

giã từ B’Lao

và mùa hoa vàng tháng chín

sắc hoa ngày tôi đi

vẫn nồng nàn như buổi nào mới đến

giã từ B’Lao

và vòm trời cao xanh kia

ơi vòm trời suốt đời tôi ngưỡng vọng

(nhớ đôi mắt ai long lanh sao khuya)

B’Lao B’Lao

ngày mai ra đi

nhưng lòng tôi mãi hoài ở đó

và thiên nhiên nơi đâu

cũng xanh tươi như tấm lòng B’Lao.

                                      1980

SÀI GÒN, TRƯA ĐI LẠC

                nhớ xóm cũ bên kia trường Quốc Anh xưa (*)

                      và Huệ Đức (Long Xuyên, An Giang);

                tặng Nguyễn Nu

ai đưa anh về chốn xưa

gặp anh ngồi dưới hiên trưa, thuở nào

nắng nồng ngàn ngạt hanh hao

khét khê tôn ván nung vào giấc mê

khế rơi hoa tím bên hè

riêng anh lặng nhớ Ba Thê tím hồn

tắc kè núi nhỏ kêu dồn

thương mây đỉnh Tượng bồn chồn thương ai

tím hoa rơi tiếng thở dài

nhớ anh mẹ khóc? nhớ ngoài Trung mưa?

rừng xanh thốt nốt xanh dừa

chị hoài hát múa trong mùa chiêm bao

Miền Tây hương mật ngọt ngào

tuổi thơ rợp mát ngả vào lòng cha

nhà xa quê, anh xa nhà

trưa Sài Gòn tím từng hoa rơi buồn

một bé bỏng mấy nhớ thương

lạc trong xóm trọ, sân trường tuổi thơ

anh đi lạc đến bây giờ

ba mươi sáu tuổi ngẩn ngơ, lạc loài

con chim đổi xứ rạc rài

trưa nay đứng sững bên ngoài rào xưa

nắng mê thiêm thiếp giấc trưa

nắng vàng kí ức, khế mưa tím lòng

người xưa về trần buồn không

anh từ cõi bệnh về trông cõi này…

                                            1992      

Cước chú bài Sài Gòn, trưa đi lạc:

MỘT NƠI

CHỈ CÒN LÀ THƯƠNG NHỚ   

biền biệt rồi, đã xa quê

bao giờ tôi được trở về thăm tôi

một thời tấm bé chơi vơi

tóc râu sầu hận một thời rêu rong  

trong tôi vắng quạnh đồng không

khóm tre Một mãi vời trông xóm làng

trong tôi cát trắng chang chang

trong veo nước mắt ứa tràn đập Thanh!

Sài Gòn khuya nỗi nhớ hành

nằm im trố mắt dỗ dành trái tim

tuyệt mù rồi ơi cánh chim

xót đau tím lịm mùa sim, đừng về!

tôi lưu đày, tôi xa quê

với niềm hạnh-phúc-tái-tê cũng đành

vết thương, Quảng Trị (*) không lành

đến trăng cũng cháy, trời xanh đỏ bầm

trong tôi tuổi nhớ vẫn rằm

thương hoài Thạch Hãn xa xăm sáng hồn

trong tôi khát vọng chẳng mòn

Hải Lăng khuya khoắt sao còn long lanh

bằn bặt rồi ơi Diên Sanh

ngút ngàn Quảng Trị lau tranh xa rồi

nắng mưa không héo nụ cười

cúi xin lưu lạc trọn đời nhớ quê…

                                         1992

Cước chú bài Một nơi chỉ còn là thương nhớ:

                                     (Chú thích ngày 06. 03. 2005)

GƯƠNG MẶT, THỜI GIAN

anh ngồi nghe gió hát

bên kia vườn yêu thương

mặt nước lặng yên trong chiều nắng tắt

phả vào anh

              chút mơ màng

                       êm ả bâng khuâng

và tiếng nói sâu đằm thăm thẳm – 

thời gian…

có thể nào không nhớ về em

gương mặt sáng dịu dàng tươi tắn

và nụ cười rỡ ràng

và giọng nói trong ngần

lóng lánh

như còn ngân vang thiết tha

như còn chơi vơi…

mùa hoa xa xôi…

anh ngồi trong chiều phai

chấm sao xa thắp lại cuối ngày

bâng khuâng thương nhớ ai…

anh ngồi nghe gió hát

bên kia vườn yêu thương

bóng chiều mênh mang bóng chiều tím ngát

gương mặt em huyền ảo lung linh

trên dòng tháng năm…

                                             1982

HƯƠNG LAM CHIỀU HÔM

lam mờ khói nhang trầm mặc giữa trời

khẽ giật mình trước dáng đứng nghìn năm phơ phơ

                                   ngỡ mơ hồ ai đánh thức

hồn thiêng bao đời núi sông hiện khuất

trong hương lửa chiều hôm, thăm thẳm tấc lòng

giữa rối bời hốc hác lo toan chất chồng

chợt nhớ chợt quên

        bụi bặm phủ đầy những gì tưởng chừng

                                                huyễn hoặc

mất trong còn và còn trong mất

như với mỗi nụ cười, chiếc lá,

               tính tuổi làm sao mỗi vật mỗi điều

lam mờ khói nhang trầm mặc cuối chiều

thiêng liêng cả những gì bình thường nhất

nhân loại và muôn nghìn năm

                           chứa trong từng hạt đất

với thoáng hương lửa chiều tà, ngọn gió tương lai

                                 cũng hừng sáng trong tâm

dáng đứng nghìn năm phơ phơ lặng thầm

giữa lam mờ chiều hôm, mẹ trở thành huyền diệu

con cảm nhận những gì ngỡ chừng không thể hiểu

máu xương thực thế kia thì trời đất có tâm hồn…

                                                   1991

BAO GIỜ

                bao giờ rau diếp làm đình

                gỗ lim ăn ghém cho mình thương ta

                                        (ca dao)

buồn như cây lá mùa thu

thương người tôi đứng tương tư bên nhà

bao giờ rơm rạ đơm hoa

cho tình tôi nắng trắng tà áo bay

bao giờ đất hoá làn mây

tôi đi qua ngõ cho ai đứng nhìn

bao giờ đá cuội làm tim

để tôi hờ hững như em bây giờ

bao giờ như cây bơ thờ

thương ai em đứng thẩn thơ trước nhà

bao giờ mơ cỏ thành hoa

cho em biết khổ để mà thương tôi…

                                       1973

CHIỀU UỐNG RƯỢU

MỘT MÌNH

rừng xa nắng muộn tắt rồi

chợt ngôi sao cũ cuối trời thắp lên

và lòng không thể nguôi quên

thoảng ngọn nồm bỗng thoảng tên một người

(rượu ơi ngỡ chỉ vui thôi

xui chi dại dột nhớ thời mới yêu!)

cháy lên trong chén rượu chiều

chín mê mười mộng năm liều bảy lo

những đêm khuya, thơ học trò

một chiều gió cố tình cờ làm quen

(hỡi ơi quên cữ quên kiêng

rượu ma rượu phật rượu tiên say người!)

gõ bàn hát chẳng ra hơi

vuốt đầu tóc rối bật cười, bâng khuâng

thoáng sao xa, thoáng sao gần

ảo thanh hay gió vọng thầm tên ai…

                                     1990

CUỐI CÙNG

XIN MỘT LẦN CẢM ƠN  

khói đá mờ bay

hàng thông xanh rùng mình ướt đẫm

một buổi chiều một mùa thu

cánh chim qua đỗi vô tình

mang đến

tiếng chuông chùa ngân nga

mùa xưa năm xưa hồn xưa

em đi trên đường chiều vui cỏ

tình sầu sương tan

guốc khua êm nồng nàn

áo bay trong gió

ngoan hiền vai tóc đan thanh

ta – tên mục tử

nghiêng tiếng sao vô vi

lùa bầy trâu trầm luân trả lại chuồng đời

ta nằm lăn trên cỏ

hôn dấu chân em

nghe lòng mình thênh thang như buồm mây lộng gió

rộn rã chân em

guốc khua nho nhỏ

ngày xưa năm xưa mùa xưa

nắng cúc vàng ngoài ngõ

ôi một sáng mai thu

ta đứng nhìn em cuối phố

bâng quơ em cười bỡ ngỡ

và trái tim hồng ta đã hiến dâng

ơi tình mùa trên lá rưng rưng

ơi mùa thu quàng vai ngoan

đưa em về lối lạ

nơi có một dòng sông rất xanh

nơi có chiếc cầu bắc qua hai bờ đất

(chưa một lần gặp nhau)

cho em soi bóng mỉm cười

cho em bâng khuâng sắp khóc

nhìn lá thu bay

ước mơ như cụm lục bình trên dòng ngày tháng

bên bóng mây phiêu đãng êm đềm

nơi có những con thuyền đầy cát long lanh…

để hôm nay

tôi đứng bên này bờ nghe sóng vỗ

cầu xưa vẫn gãy

nối liền với bờ kia – hư không!

và trái tim xưa…

tôi làm người mất bóng

cuối cùng xin một lần cảm ơn

em đã chia nhau những thoáng yêu thương

suốt phần đời tôi không tiêu hết

ơi những tiếng chân em

đã tập cho tôi từng bước sống

đã dìu tôi qua cầu gian nan

đã vuốt ve tôi những lần thảm bại

xin một lần cảm ơn

ơi hàng thông xanh chân núi đá

cảm ơn bốn mùa có mây có gió

có nắng và mưa trong tình sầu vạn cổ.

                                               1973

CÂY BÀNG VÀ NGƯỜI ẤY

chống chỏi nỗi buốt giá

bàng đứng giữa mưa đông

nén niềm đau vật vã

có người đang hát ngông

máu đỏ ứa bẫm lá

râu tóc người tơi tả

nước mắt rơi bỏng má

người cười tràn ha hả

bàng cùng trẻ chờ trông

mùa bóng râm và quả

sao cũng một chút lòng

đành nhìn nhau xa lạ!

                         1990

ĐỌC ẨN DỤ CỔ 

BÊN DÒNG THẠCH HÃN

cúi nhìn mình trong vại dấm in soi cả bóng đất trời

thương sự sống và bụi tro – thấu suốt kiếp người

kẻ sĩ ngày xưa ơi

ai bảo ngọt ai nghe chua

và ai thấy niềm chát đắng

và ai nữa nhìn ra long lanh lệ mặn

muôn kiếp chảy ròng…

đón nhận đủ vị đời

Quảng Trị hiểu sông là sông

và sông là mồ hôi lóng lánh

cho tanh xót hoá mỡ màu,

                 cay cực lại bùi thơm

bình tâm mỉm cười hồn hậu tự nghìn năm.

                                              1991

MỘT THOÁNG HOA 

hình như nắng rất ngọt lành

trên cây và lá trên cành và em

tôi đang ngơ ngẩn vời xem

cánh rời rụng xuống, hiện lên trái vàng

mặc tôi bối rối bàng hoàng

thắm hương, rơi nhẹ vào bàn tay ai!

tôi cam nuốt tiếng thở dài

hạt mầm vươn khẽ, xanh cài lên xanh!

qua mơ mòng quá mong manh

xưa sau em đã hiện thành trong tôi

nơi em có bao nết người

rất hôm nay lại như thời cổ sơ

vừa già cỗi vừa non tơ

đang chín mọng, thoáng bất ngờ, tàn rơi!

yêu em từ thuở xa xôi

đã bao năm quá nửa đời quá xa

mất nhau rồi mới hiểu ra

em là hoa chỉ thoáng là hoa thôi

bởi em rất đỗi con người

tôi mê tưởng nên một đời buồn đau

thời gian giờ rối vào nhau

xót đôi sợi bạc chen màu tóc xanh

thoáng hoa nắng cũ ngọt lành

hình như hư ảo thôi đành hình như!

                                       1992

CHÙM THƠ NHỎ  

HƯƠNG SẦU ĐÔNG – 1985

sầu đông ơi mùa hoa tím ngát

nghe nao nao làn hương xa xăm

sầu nơi đâu mang mang mặt đất

đông qua rồi sao còn bâng khuâng.

THƠ NHỎ BÊN SÔNG – 1992

em về bến ấy mù sa

với vầng trăng mỏng và hoa dại buồn

em về bến ấy mù sương

với con đò nhỏ, sào buông, sao đành!

TRĂNG VƯỜN AI – 1990

đêm rất tình dưới vầng trăng mỏng

giọng hát ai huyền ảo mông lung

tiếng đàn ai chạm vào bát ngát

vọng về tôi ngợp trước vô cùng.

ĐOÁ TRANG – 1985

sớm mai lặmg ngắm đoá trang

nở hiền bên hiên nhà cũ

ngoài kia đường – xôn xao ồn ào quán chợ

sao trang rực cháy âm thầm

cho mắt tôi như trẻ nhỏ – thêm một lần trẻ nhỏ –

sáng hừng lên.

CÕI MIỀN DỄ VỠ

thoáng dòng sông nào thấy nước đâu

vàng ngập nắng bóng con đò loá nắng

tàu băng qua vùng pha lê vỡ rạn

rạn vỡ trong tôi những vết thương hồng

buồn lịm đi. Đêm tràn tới nhoà sương

khoang nhốt gió, lắc lư,

       tiếng sắt thép mệt nhoài và đèn vàng võ

(tôi mở mắt nắng tắt rồi cõi nhớ)

miền quê em giờ cũng xa rồi

cảm ơn cảm ơn thời rực nắng! Nắng mơ hồ

                              man mác êm trôi

nắng sũng ướt dấu chân bờ cát sáng

tiếng chim pha lê hoa cỏ pha lê

pha lê trang thơ trưa học trò nắng vỗ bờ lãng mạn

thôi mãi mãi chỉ là tình bạn

men nắng say huyền ảo đã xa với

muốn thanh thoát nào dám đâu siêu thoát

bánh sắt đời thường vẫn nghiến tan

                                miền nhớ tinh khôi!

                                                 1992

ĐÃ CHO BA TỰ BAO GIỜ…

ai lên chơi núi đề thơ

núi Bài Thơ tự bấy giờ có tên

cầm vành nón lá soi nghiêng

thấy bài thơ nhỏ sáng lên nắng hồng

bé ơi, đáy mắt tươi trong

ba nhìn vào đó viết dòng ước mơ

hồn thơ đất nước không ngờ

đã cho ba tự bao giờ tên con

không làm nên chuyện nhiều hơn

thương yêu gửi ở tên con chút lòng

mai này đội nón nhìn sông

đọc thơ tìm núi ba cùng con đi

lớn lên dẫu bé làm chi

nhớ bài thơ nhỏ ba ghi vào hồn…

niềm thơ Đất Mẹ ru con

vọng từ thăm thẳm mãi còn thiết tha

ngân nga suốt một đời ba…

quê hương là tứ con là Bài Thơ…

                                        1998

BÊN CON ĐƯỜNG SINH VIÊN

tóc râu hoe bụi đường

dừng chân bên hè phố

tà áo xanh ngày nọ

phất động niềm nhớ thương

thuở theo nhau tới trường

nắng thơm hàng long não

tóc dài màu huyền ảo

lụa xanh trời sông Hương

qua ngàn nỗi vô thường

sao còn xanh áo ấy

nón lá ngà vẫn vậy

riêng lòng vơi khói sương?!

anh dừng chân bên đường

gặp lại thời thơ đó

Mỹ Tho reo guốc nhỏ

vần khua vàng nắng vương

nhật kí xe bao chương

xoá mấy mùa mơ cũ

ngờ đâu trưa lạc xứ

thoảng sáng hồn uyên ương

anh dừng chân bên đường

lẻ loi trông áo biếc

đang chiêm bao tưởng tiếc

lá xoáy cuồng chân tường.

                              1992

THƠ Ở BÀN VẮT SỔ 

ba sợi chỉ rút đi

tôi ngồi vắt sổ

chợt sáng mai nay

chẳng thể vô tâm như trẻ nhỏ

ôi kỉ niệm vơi dần

và hôm nay và ngày mai nữa

vơi đến bàng hoàng

thời gian

thời gian vun vút trôi qua

bất chợt ngẩn ngơ sững sờ lặng ngó

tôi thấy tôi râu tóc nhạt nhoà

gò lưng bên bàn vắt sổ

tháng năm như tơ chỉ nhỏ

ba trục thời gian

vơi đến bàng hoàng…

nhưng nếu trên đời này

những người thợ may không có

và bao kẻ như tôi không ngồi vắt sổ…

ôi sáng mai nay

tôi vẩn vơ buồn cười, trẻ nhỏ…

                                     1988

CÂY MAI BUỒN 

như Phật Bà nghìn mắt nghìn tay 

lá và cành – trong sương khói nhớ

có người đàn ông tín mộ

chờ phép mầu từ oan khổ tình em

mai lặng lẽ trước thềm

rét lập xuân mờ nhoà thổi khẽ

tiếng nguyện thầm hay hơi thở dài ghìm nhẹ

từ nông nỗi kia

mắt mở nghìn lộc non

tay nâng niu nghìn đoá vàng.

                                           1992

HÀN VŨ HÙNG

TRẦN XUÂN AN,

NHÂN BẢN

              (bài viết đã in trên Tạp chí Cửa Việt

                                               số 11, 1992)

“Nắng và mưa” (*) là một miền tâm thức độc đáo đáng yêu. Độc đáo mà không xa lạ. Đáng yêu mà không kiêu kì. Đấy là miền tâm thức rất đỗi nhân hậu của một chàng trai Quảng Trị, một kẻ vô vùng tha thiết với Quê hương, với Mẹ già, vợ con, bè bạn và cuộc sống. Anh sớm tha hương, sớm nhập thế, luôn đau đáu, khắc khoải, day dứt với bao nỗi niềm phức tạp, và anh cứ mãi hoài tìm kiếm chính anh “trong ống kính vạn hoa / vạn nghìn đổ vỡ / vạn nghìn niềm vui / say đắm / khát vọng / chua xót / đắng cay”. Đấy là một miền tâm linh huyền ảo và thực tại, ngây thơ và già dặn, ngọt ngào và đắng cay, tự hào và hờn tủi, tin yêu và xao động, dịu dàng và phẫn nộ; ở đấy chứa chất vô vàn những hoài niệm day dứt về tuổi thơ, những suy nghiệm xót xa về hiện tại và những trăn trở khát vọng về tương lai.

“Tóc bay sương trắng” là bài thơ đầu tập, anh viết kính tặng Mẹ – bài thơ của chàng trai 17 tuổi lưu lạc phương trời lạ:

“nhìn sông nước lã trôi xuôi

con như lạc giữa dòng đời đã lâu”

Với Mẹ, anh bao giờ cũng là một đứa bé non dại cần được ấp ủ, dắt dìu. Phải mà, 17 tuổi vẫn còn bé lắm, mà giờ đã vào tuổi 35, anh vẫn còn là bé bỏng. Mẹ là nơi nương náu của linh hồn anh. Mẹ cũng như quê nhà, luôn là cõi đi về. Thế nên, “con úp mặt nhớ quê hương / thương sao quán mẹ bên đường mưa bay”.

Qua bài thơ đầu tập này, ta liền nhận ra các tâm đức đáng yêu trong diện mạo tâm linh Trần Xuân An, và tự nhiên ta tin cậy thật nhiều, thương mến thật nhiều vào thế giới thơ và nhân cách Trần Xuân An.

Cái tôi Trần Xuân An rất đậm nét, phơi bày lồ lộ rất hồn nhiên. “Nắng và mưa” là một dung mạo riêng biệt, giàu cá tính, đa cảm, có tri thức, có chiều sâu, dễ nhớ, dễ nhận, dễ thân quen và chắc chắn là hồn hậu đáng yêu. Anh khiêm tốn ví mình là: “… giọt sương, chỉ là giọt sương / lóng lánh hừng đông”. Một “giọt sương”, giàu hoài niệm và vọng tưởng. Tâm thức anh trăn trở: “ơi giọt sương khuya / hãy lạnh ngón chân bấm trên lối về quá khứ / tỉnh lại những ngày qua còn khét nồng cuồng điên phẫn nộ”. Nhưng ở anh, không hề có chủ nghĩa cá nhân; anh nhận thức rất cao đẹp về trách nhiệm cá nhân, biết xây dựng và thăng hoa cái tôi:

“mỗi cuộc đời một hành trình gian khổ

bắt đầu đi từ phía của riêng mình

góp vào hừng đông – chân trời cháy ngời tất cả”.

Đối với Trần Xuân An, “mỗi bài thơ là một lần lắc tay / như một lần trái tim nhói thắt”. Và anh cảnh cáo “loài cú vọ / đừng đụng đến thơ”. Anh cho rằng, nhà thơ như “ngọn thu lôi / nhận bao sấm sét giữa trời thương đau / dẫn truyền xuống tận đất sâu / mạch đời hoá giải biết bao nỗi đời”.

“Nắng và mưa” là một miền tâm linh chân thật, rất thực, đến độ khiến ta ngạc nhiên, mà ta có thể cảm nhận, cảm thông được, thậm chí chia sẻ được.

Chỉ qua một tập thơ mỏng mà ta hiểu biết về anh rất nhiều. Một sự hiểu biết không hề ngộ nhận. Tất cả là hiện thực, nhưng không hiện thực một cách trần trụi, thô kệch. Thơ anh là một hiện thực tinh tế được chắp cánh, được tắm gội, chắt lọc, có hơi hám bùn ruộng nhưng thơm dịu mùi mạ non, có nghiệt ngã mưa bùn nắng lửa nhưng long lanh “giọt sương / đọng cả mùa trăng tuổi nhỏ”. Một hiện thực lung linh sắc màu và gợi cảm vì đã được phản chiếu qua một cõi tâm thức đa tầng, đa diện, mang chiều kích không gian, thời gian vô hạn. Hiện thực này nhiều khi bay vút vào chiêm bao, chiếm lĩnh những ảo ảnh hoang đường, lẫn hoài niệm về một thiên đường đã bị đánh mất; hay có khi lần mò vào cõi siêu thực tìm kiếm Cái đẹp, Tự do, An lạc. Hình như tâm thức anh thường trực nóng sốt, có lẽ vì thế mà anh mắc “bệnh tâm thần” (**). Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo viết: “Trạng thái “tâm thần” của Trần Xuân An không ít, và khi anh làm chủ được ngôn từ, những ý tưởng đau đớn và cao đẹp bỗng lay động lòng ta”.

Không hiểu sao khi đọc thơ Trần Xuân An, tôi cũng chạnh nhớ đến Hàn Mặc Tử, và còn liên cảm tới nhà thơ Nga Ê-xê-nhin (EceHиH). Chắc chắn không phải là ngẫu nhiên. Hãy nghe anh reo trong thổn thức:

“… con về đây, con về đây

nghẹn lòng con giữa đất này, quê hương…”

“… xóm giềng cũng đến sum vầy

tay con mềm lại trong tay bạn bè…”

Anh từng “lang thang dọc cửa sông khuya”, thấy “tâm hồn đất nước hiện về như mơ”, khiến anh “suốt ngày ngây dại sững sờ”.

Tuổi thơ – hay nói chung là những gì đã trôi qua – là một khát vọng kiếm tìm dai dẳng, ráo riết của anh. Anh thường hoài niệm hay “hoang tưởng” để có lại “thời gian đã mất” (Marcel Proust). Nếu có phép nhiệm mầu, anh sẵn sàng đánh đổi tất cả để được trở về với tuổi thơ, với “mùa trăng tuổi nhỏ”, cả “thời mới lớn đam mê”, cái “thời con dế nhỏ / ngậm sương mùa tương tư”, cho dẫu xã hội “ngắn dài câu gian dối / ướt sũng lời lọc lừa”. Tội nghiệp anh, cứ thích làm “chim đổi xứ / tìm hoài mùa ngây thơ” để “một đời còn thương nhớ / khi nghe tiếng chuông xưa”. Thấy anh cứ trăn trở, ngậm ngùi mà thương: “Đã xa rồi một đời xa / vẫn không nhạt nổi em và ngày xưa / thời tôi vừa tạnh bão mưa / tim ta mê muội bỏ bùa cho nhau”.

Anh gợi ta nhớ về tuổi ngây ngô cứ mãi băn khoăn khi nhìn lên “trời cao xa xanh ngàn năm”, tự đặt ra vô vàn câu hỏi lạ lùng về mệnh số, thiện ác, vui buồn mà đến nay ta vẫn còn đang loay hoay tìm câu giải đáp. Than ôi, những câu đố ấy vẫn sẽ còn lung linh bí ẩn đến ngàn sau.

Mẹ và tuổi thơ (hàm chứa quê hương và di sản văn hoá) là nguồn cội, luôn luôn ám ảnh kích thích anh sáng tạo. Tâm hồn anh khắc khoải niềm ngưỡng vọng vô biên về nguồn cội. Niềm khắc khoải này đã hàm dưỡng nhân cách, lương tâm và tài năng của anh. Mấy câu thơ này tôi cảm thấy là lạ và thú vị:

“mang nỗi đau hoá đá giữa lòng

nhưng chất Quảng Trị trong mình có chút nào không?

cùng gió mới, giữa trưa này, qua sông

hồn Thạch Hãn bảo tôi mỉm cười ngẩng mặt”.

Và nỗi dằn vặt này mới cao quý, cảm động làm sao: “đời cho muôn mối nợ / quên hết, sao quên ơn? / chết, hai mắt vẫn mở?”.

Nhưng có lúc anh bức xúc thốt lên đau đớn để phản đối người đời đã truy bức, áp đặt, ngộ nhận anh: “không phải điên là hết / không phải, không phải đâu” (***). Hãy đọc thơ anh đi! Bạn sẽ hiểu anh là Gã “tâm thần” (****) giàu chất nhân bản, biết sống cao thượng và biết sáng tạo.

Đông Hà, tháng 8. 1991

HÀN VŨ HÙNG

Cước chú bài Trần Xuân An, nhân bản (Hàn Vũ Hùng):

(*) Souffle: hơi [thơ], khí [thơ] (thi phong, văn phong). Poèt qui a du souffle: Thi sĩ có khí chất (phong cách thơ).