Viola tricolor / Driekleurig viooltje

monografie uit cursusboek Herboristen Opleiding 'Dodonaeus'

Algemene en Botanische informatie

Familie: Violaceae

Naam: Pensée sauvage (Fr.), Stiefmütterchenkraut (D.), Wild Pansy (E.).

Etymologie: Vrij algemeen voorkomende inheemse plant in bermen, boskant, akkers

Andere species: V. tricolor ssp. vulgaris KOCH - Driekleurig viooltje,

V. tricolor ssp. arvensis MURRAY - Akkerviooltje,

V. odorata L. - Maarts viooltje,

V. cornuta L. en vele andere klein- en grootbloemige cultuurvariëteiten en hybriden.

Materia Medica, gebruikte delen van de plant

Violae tricoloris herba

De gehele bovengrondse, bloeiende plant van Viola tricolora L. ssp. vulgaris en ssp. arvensis.

Oogst: Tijdens de eerste bloei, anders te veel zaden en zaad.dozen.

Beschrijving: Karakteristiek zijn de blauwe, gele en witte bloemblaadjes tussen de lichtgroene sterk verschrompelde bladstukjes en platgedrukte, holle lichtbruin en gele stengelstukken. Verder vind je ook wat, meestal opengesprongen zaaddoos.jes (mag niet te veel zijn).

Smaak: slijmig en zoet.

Herkomst: Wordt gedeeltelijk nog in 't wild verzameld, verder geteeld in Frankrijk en Nederland.

Samenstelling

** Salicylzuurverbindingen 0,06-0,3 % (1)

** Slijmstoffen 10 %

* Looistoffen 2,5-5 %

** Flavonoïden (vlgs DAB min. 0,4 % als quercetine)

** Saponinen

* Carotinoïden (2)

* Cumarine.

* Radix bevat alkaloïde met emetische eigenschappen (V. Hellemont)

Farmacologie, algemene werking

** Depurativum vooral via de huid ook via de urine (chloriden) (4)

* Diaforeticum, diureticum en purgativum


Indicatie, medisch gebruik

Huid / Dermatologie

** Eczeemachtige huidaandoeningen

** Acné (ook uitwendig als lotion)

** Impetigo

* Pruritis (ook bejaarden)

* Urticaria

* Psoriasis

* Herpes

* Zona

** Zuigelingeczeem, melkkorstjes, kinderdermatosen

Reuma (salicylzuur)

* Pijn

Luchtwegen

* Rhinitis, hooikoorts (zie kruiden luchtwegen (weegbree)

Receptuur en Bereidingswijzen


Herba inf. 10', 1,5 g (= 1 koffielepel) tot 4 g per kopje

inf. 10', 25-60 g per 1 liter

Dosering: 3 x daags

Species: R./ Ononidis rad. 10

Violae tric. hb. 30

Sarsaparillae rad. 30 Ind.: eczeem.

Saponariae rad. 30 Ber.: dec. 10', 50 g/1 liter

Arctium rad. 50 Dos.: 1 liter ged. 3 dagen

R./ Dulcamara Ø 10

Echinacea Ø 20

Geranium rob. Ø 30 Ind.: psoriasis

Viola tric. Ø 40 Dos.: 70 dr. 2 x per dag

R./ Euphrasiae hb.

Fragariae fol. Ind.: rhinitis, allergie.

Ribes nigr. fol. Ber.: inf. 10', 50 g/1 l.

Violae hb. ãã 30 g Dos.: 3 x per dag 1 kop.


Geschiedenis en Wetenschappelijk Onderzoek

  • Fuchsius: Bij huidaandoeningen.

  • Camérarius: Tegen syphillis.

  • Bauhinus C, Fuchsius: «Voor de stuipen der jonge kinderen».

  • Brunfelsus, Matthiolus: «Voor engborstigheid, koortsen en ontstekingen van 't Inge.wand».

  • Dodonaeus: «Voor Schurftigheid, wonden en zeeren».

  • Ravelingius: «Voor verouderde Pokken». (Gedistilleerd water om het zweten te bevorderen.)

  • Strack en Dillenius (1779): Viola werd tijdelijk vergeten tot Strack en Dillenius het met succes gebruikten tegen melkkorstjes, eczeem en impetigo (4 à 8 gr kruid een nacht laten trekken in 250cc

  • water, smorgens nuchter drinken verdund met melk)

  • Emmery: Adviseerde Viola tegen psoriasis.

  • Leclerc: Ervaringen bij jeugdpuistjes en dermatosen, vooral bij neuro-artritische diathese.

  • ' j'ai signalé son utilité dans l' acné juvenile, on voit les papulo-pustules devenir le siège d'une vive inflammation a la suite de laquelle elles se vident de leur contenu et s'affaissent sans laisser de traces'

  • Décaux F.: Propriétés dermatologiques de V. tricolor. Revue phytoth. 10/24-26 - 1946.

  • Merck's: Action de V. tricolor dans l'acné. Report 74 - 1902.

  • Roques K.R.V.: Utilisation de V. tricolor en pédiatrie. (Croûte de lait des nourrissons). Med. Klin. 30/1016 - 1939.

  • Vollmer e.a.: Propriétés purgatives de V. tricolor. Naunyn - Schmied Arch. Expert. Path. Pharmakol. 186/592-605 - 1937.

Vele oude onderzoeken vragen om wetenschappelijke bevestiging

Referenties

Komorowski T. e.a.: Herba Pol. 29/5 - 1983.

Molnár P. e.a.: Phytochemistry 25/195 - 1986.

Hager: De werking bij huidaandoeningen werd bij onderzoek op ratten bevestigd. Band 6C, 484 - 1979.

Vollmer H. en Weidlich R.: Arch. exp. Pathol. Pharmacol. 186/574 - 1936.

Andere linken

http://annetanne.be/kruidenklets/uit-de-kruidenmand/kruiden-o-z/viola-sp-viooltjes/

Het driekleurig viooltje is een gemakkelijke groeier, het past zich aan bijna elke omgeving aan en kan zelfs tussen stoeptegels groeien. Meestal is het driekleurig viooltje te vinden op akkers, droge weilanden, op vuilstortplaatsen, aan de duinkust, aan de zonkant van bossen en langs wegen. Het plantje komt in heel Europa voor en kan gemakkelijk gekruist worden met verwante soorten waardoor veel verschillende “ondersoorten” ontstaan met een eigen bloemkleur en bladvorm. Viola tricolor arvensis (klein met gele bloemen) en Viola tricolor vulgaris (groter met violette bloemen) leveren beiden “herba violae tricoloris”. Het driekleurig viooltje is niet hetzelfde bloempje als het maartse viooltje (Viola odorata). Beide soorten worden ook verschillend gebruikt. Geneeskundigen passen al eeuwen lang Viola tricolor toe bij de behandeling van allerlei huidaandoeningen. Naar het exacte werkingsmechanisme en mogelijke indicaties is echter weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan. Toch is de plant veelal een onmisbaar bestanddeel bij vele huidverzorgende producten en homeopathische geneesmiddelen. Van de bloemen maakte men vroeger een siroop tegen hoest, keelpijn en heesheid.

Volksgeneeskunde

Heel ver terug in de geschiedenis was dit plantje een medicijn tegen liefdesverdriet of een gebroken hart. Maar het was ook een ingrediënt voor liefdesdranken! Eeuwenlang paste men het plantje toe als middel tegen huidontstekingen en “tegen korstjes en jeuk over het hele lichaam”. Homerus beschrijft in zijn boeken hoe de Atheners viooltjes namen “om kwaadheid te matigen”. Plinius adviseerde de mensen een slinger van viooltjes te dragen ter voorkoming van hoofdpijn en duizeligheid. Rond 1250 schreef Bartholomaeus Angelicus “de kleinheid van substantie wordt ruimschoots vergoed door de grootheid in smaak en verdienste”. Chinezen gebruiken een variant van de Viola tricolor: “Viola yedoensis”. Deze plant met de Chinese naam “zi hua di ding” wordt voornamelijk toegepast bij huidinfecties als steenpuisten, slangenbeten, lymfklierontstekingen en borstabcessen. Opmerkelijk is dat deze Chinese variant samen met andere planten enige tijd geleden succesvol bleek te werken bij de behandeling van ernstig eczeem bij kinderen in een Londens ziekenhuis.

WERKING

Werkzame bestanddelen:

Saponinen, flavonoïden, gaultherine (methylsalicylaat), looistoffen, slijmstoffen, etherische oliën

Werkingsmechanisme

Het werkingsmechanisme van de Viola tricolor is nog nauwelijks onderzocht, hoewel vele artsen en therapeuten de plant al tientallen jaren met goede resultaten toegepassen bij allerlei huidaandoeningen. Zo is de werkzaamheid van Viola tricolor onder andere aangetoond bij de behandeling van luieruitslag, zuigelingen eczeem, kinderdermatosen, droge eczemateuze uitslag, impetigo, acné, pruritus, psoriasis en ulcus cruris. Men bereidt producten uit de bovengrondse plantendelen, de bloemen bevatten een kleine hoeveelheid vitamine E. Auteurs beschrijven dat de saponinen en de flavonoïden de belangrijkste werkzame bestanddelen zijn. Deze werkzame bestanddelen hebben met name ontstekingsremmende, diuretische en slijmoplossende eigenschappen. Preparaten met Viola tricolor stimuleren de nierfunctie, daarnaast versterken zij de haarvaten.

De slijmstoffen werken als een milde laxans. Hoewel de belangrijkste indicatie huidaandoeningen is, zetten deskundigen plantenextracten als adjuvans ook in bij reuma, jicht en artritis vanwege de ontstekingsremmende eigenschappen en bij hoest, bronchitis en slijmvliesontstekingen vanwege de slijmvliesverzachtende, slijmvliesregenererende en slijmoplossende werking.

CONTRA-INDICATIES

Oraal gebruik tijdens de zwangerschap en lactatieperiode wordt ontraden. Uitwendige toepassing bij mogelijke overgevoeligheid voor één der bestanddelen (salicylzuur) dient men te vermijden.

BIJWERKINGEN

Hoge doses kunnen misselijkheid, braken en allergische huidreacties veroorzaken door het hoge saponinengehalte.