Bijenwas / Cera
Bijenwas is een was die door sommige soorten bijen wordt geproduceerd. Bijenwas is in feite niets anders dan een afscheidingsproduct van de wasklieren van de werkbij. Uit deze was maken zij de wanden van de cellen die zich in het nest in de raten bevinden en waarin honing wordt opgeslagen en jong bijenbroed wordt opgekweekt. De bijenraat of honingraat bestaat uit zeshoekige cellen die zich bevinden in een bijenkast, korf of nest. De raten zijn gemaakt van was en worden door de honingbijen zorgvuldig onderhouden. De afmetingen van een cel in een honingraat variëren tussen 2 en 5 mm. De cellen dienen als kraamkamers of voor opslag van stuifmeel en honing. Bijenwas is een vettige, stevige substantie met een vrij hoog molecuulgewicht. Het bestaat voornamelijk uit esters van vetzuren met vetalcoholen met lange ketens. Dit in tegenstelling tot vetten die hoofdzakelijk uit esters van glycerine bestaan. Was is naast honing een belangrijk product van de imkerij. Nadat de honing uit de raten wordt geslingerd blijft de bijenwas over, die nadat ze gesmolten en gezeefd worden in vaste vorm voorkomen tot platen van ca. 5 kg.
Vanwege zijn hardheid, smeltpunt ± 60° C. kan de was niet puur als zalfbasis aangewend worden maar dient gemengd te worden met vette plantenoliën. Bijenwas wordt niet ranzig en is vaak een bestandeel van hoogwaardige crèmes, de was verhoogt de smeerbaarheid.
Bijenwas laat zich goed mengen met etherische oliën en andere basisoliën. Gebruik de was in mengsels o.a. in; zalf- en crèmebasis, scrubcrèmes, lippenstiften, lotions, oogcrèmes en huidoliën. De INCI-namen (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients) van bijenwas zijn:
. Cera alba (witte, gebleekte bijenwas)
. Cera flava (gele bijenwas)
Gele ‘organische’ bijenwas. Organisch wil zeggen dat de imker anders (bijvriendelijker) met haar bijen omgaat dan gebruikelijk Er worden minder of geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. Verder zoeken de bijen hun voedsel voornamelijk in gebieden waar geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Ook mag de imker geen andere wassen dan bijenwas gebruiken in de kunst-raat waarop de bijen de honingraat bouwen, zodat er geen risico is op vervuiling van de bijenwas met andere wassoorten, zoals paraffine.
Bijenwas is een traditioneel ingrediënt in crèmes en zalven. De Romeinse arts Galenus gebruikte dit bijna 2000 jaar geleden al in de oudst bekende coldcream recepten. Bijenwas wordt met name gebruikt om de consistentie en de glans van crèmes te verbeteren. Buiten de cosmetica wordt bijenwas onder meer gebruikt in boenwas en in kaarsen.
Ook organische gele bijenwas is (beperkt) gezuiverd, zodat deze geschikt is voor gebruik in cosmetica, maar niet expres gebleekt. Omdat het een natuurproduct is kan de was de ene keer donkergeel zijn, de andere keer bijna wit, dan weer oranjebruin, dan weer vaalgeel. Heeft u liever een constante kleur dan zou u de gebleekte witte bijenwas kunnen gebruiken, die is altijd lichtgekleurd: wit of heel licht geel.
Bijenwas wordt soms als emulgator aangeprezen. Hoewel bijenwas inderdaad een klein beetje emulgerende stoffen bevat is dat zo weinig dat je bijenwas in de praktijk niet goed als emulgator kan gebruiken. Wat wel kan is een combinatie gebruiken van kaliumcarbonaat en bijenwas. Gebruik bijenwas dan in de vetfase en kaliumcarbonaat in de waterfase. Samen vormen ze een beetje zeep die vervolgens als emulgator werkt. In plaats van kaliumcarbonaat werd ook wel borax gebruikt, maar borax wordt tegenwoordig in Europa gezien als zeer schadelijke stof, dus gebruik van borax raden we af.