Bitterstoffen
Bitterstoffen zijn stikstofvrije organische verbindingen met een zeer uiteenlopende chemische samenstelling en organische structuur. Bitterstoffen zijn vernoemd naar de bittere smaak die de stof heeft. De categorie ‘bitterstof’ omvat allerlei verbindingen, onder andere niet-vluchtige isoterpenen, die fysiologisch hetzelfde effect hebben. Dit effect is, dat er via de bittere smaak direct, dus zonder dat er al sprake is van opname van de stof in het bloed, reflectorisch een activering van het parasympathisch zenuwstelsel plaats vindt. Dus via het smaakzintuig wordt het autonoom zenuwstelsel direct beïnvloedt. Ook andere stoffen, zoals alkaloïden en cyanogene (blauwzuur) glucosiden kunnen bitter smaken en / of het zenuwstelsel beïnvloeden, maar deze laatste stoffen bevatten wel stikstof en de planten waar ze inzitten worden vanwege hun giftigheid gemeden.
Bitterstoffen zijn oplosbaar in water en soms verbonden aan glucose. De bitterstoffen die aan glucose verbonden zijn worden glycosiden genoemd.
Bitterstoffen veroorzaken een verhoogde secretie van maagsap, speeksel, gal en leversappen. Deze secreties zorgen voor een verbeterde opname van voedingsstoffen. Door de sterke doorbloeding verdwijnen rottings- en gistingsprocessen die de basis vormen voor verschillende ziekteverwekkers (wormen, parasieten). De sterke doorbloeding zorgt ook voor een lichte vochtafdrijving in de nieren. Ook zorgt de doorbloeding voor een positief effect op de bloedsomloop. De bitterstoffen stimuleren de bloeddruk en geven de aanzet voor de productie van bloedcellen.
Bitterstoffen kunnen ingezet worden bij dyspepsie (spijsverteringsklachten als gevolg van te weinig verterings enzymactiviteit), hyperaciditeit of hypoaciditeit (teveel of te weinig zuur) en lichte gastritis (ontsteking aan de maagwand).
Bitterstofplanten worden verder ingedeeld als amara aromatica, amara pura en de amara adstringentia. Amara aromatica bevatten bitterstoffen gecombineerd met etherische oliën en amara pura alleen bitterstoffen. Amara adstringentia zijn planten met bitterstoffen en looistoffen. Amara aromatica en amara adstringentia hebben meestal een mildere werking dan amara pura. De amara pura kunnen bloedstuwing veroorzaken in het onderlichaam. Hierdoor zijn deze niet geschikt bij zwangerschap of in combinatie met hoge bloeddruk, maag- en darmzweren en gastritis.
Voorbeelden van amara aromatica zijn: engelwortel, venkel, alsem en duizendblad.
Voorbeelden van amara adstringentia zijn: nagelkruid.
Voorbeelden van amara pura zijn: gele gentiaan en duizendguldenkruid
Wetenschappelijk nieuws over bitterstoffen
Bitter is naast zoet, zout en zuur belangrijk voor het lichaam, omdat het spijsverteringsklachten kan verhelpen. Voedsel met bittere smaak verzadigt mogelijk sneller.
Bittere smaken maken dat mensen minder eten. Misschien kunnen ze zelfs overgewicht helpen bestrijden. Het toedienen van bittere smaken zou kunnen helpen om de obesitasepidemie in te dijken. Bittere stoffen doen immers het maag-darmstelsel samentrekken, waardoor de maag minder snel wordt geledigd en er sneller een verzadigingsgevoel optreedt. Dat staat in het doctoraat dat Sara Janssen schreef.
De resultaten van dierproeven werden bevestigd bij gezonde vrijwilligers. Deze vaststelling opent natuurlijk perspectieven. De Italiaanse gewoonte om een bitter aperitief te drinken voor de maaltijd is dus niet zo'n slecht idee. Het bittertje wekt de appetijt op, maar behoedt ons anderzijds verder voor overeten. In de behandeling van obesitas zou je dat bitter aperitiefje kunnen vervangen door een zogenaamde bitterpil, maar dat is nog toekomstmuziek, zegt Janssen in haar thesis.
En dat is wel wat vreemde conclusie want kruiden en kruidenpillen met bitterstoffen zijn al zo oud als de mensheid. Gele gentiaan, alsem, engelwortel zijn beproefde bitterkruiden maar ook onze alledaagse paardenbloem en de wilde cichorei zijn planten die spijsvertering beïnvloeden, daarbij heeft de paardenbloem ook nog een diuretische werking en ook dat kan wat helpen om gezond te vermageren. Van de bitterstofgroenten zijn vooral witlof, andijvie en artisjok aan te bevelen.
Andere artikels over bitterstoffen
http://eten-en-drinken.infonu.nl/dranken-overig/22916-gele-gentiaan-likeurplant-voor-de-maag.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/lifestyle/32372-brandnetel-en-paardebloem-kruiden-voor-een-voorjaarskuur.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/92742-kruiden-die-de-lever-en-de-spijsvertering-bevorderen.html
http://www.karger.com/Article/Pdf/287223
Phytotherapeutische Bittermittel
Saller R. · Melzer J. · Uehleke B. · Rostock M. Institut für Naturheilkunde, Department für Innere Medizin, UniversitätsSpital, Zürich, Schweiz
Schweiz Z Ganzheitsmed 2009;21(4):200–205 (DOI:10.1159/000287223)
Abstract
Phytotherapeutische Bitterdrogen sind komplex zusammengesetzte Vielstoffgemische. Bei den enthaltenden Bitterstoffen handelt es sich um Substanzgruppen mit verschiedenen Grundstrukturen, die alle durch das Geschmacksmerkmal «bitter» (amarum) charakterisiert sind und sensorisch mittels des Bitterwertes eingeschätzt werden. Dementsprechend können Bittermittel neben ihrer Bitterkeit ein insgesamt vielfältiges Wirkungsspektrum aufweisen. Therapeutisch mit ausgenutzt wird der bereits in der Mundhöhle wahrnehmbare Bittergeschmack. Derzeit ist die gängige und zum Teil monografierte therapeutische Anwendung von Bittermitteln mit ihren appetitanregenden, sekretionsfördernden und motilitätssteigernden Wirkungen eingeengt auf die Behandlung von Appetitlosigkeit, dyspeptischen Beschwerden bzw. Magen-Darm-Beschwerden und teilweise Störungen des Galleflusses. Ergänzend dazu besitzen Bittermittel ein antidepressives und konstitutionstherapeutisches Potential und können, bedingt durch die Einflüsse des Magen-Darm-Traktes auf das Gesamtbefinden, mit Erfolg auch bei Müdigkeit, Erschöpfung, Stress oder allgemein bei somatoformen Störungen eingesetzt werden.