Rosa canina L.

Rozenbottels zijn de vruchten van (wilde) rozen zoals de hondsroos (Rosa canina). De hondroos dankt haar naam aan het oude geloof dat de wortel van de plant helpt bij een beet van een hond met hondsdolheid.

De rozenbottels van hondroos zijn bijzonder rijk aan polyfenolen (96 mg galluszuur epuivalenten per gram drooggewicht) en vitamine C (420-900 mg per 100 gram); het gehalte aan vitamine C in rozenbottels is maar liefst zes keer hoger dan in sinaasappels.1,2 Rozenbottel bevat koolhydraten en (essentiële) vetzuren (met name alfalinoleenzuur en linolzuur), vitamine E, foliumzuur (400-600 mcg per 100 gram gedroogde rozenbottels), mineralen (magnesium, kalium, ijzer, mangaan, zink, koper, calcium, chroom), fruitzuren, tanninen, pectine, aminozuren en essentiële olie.1 Het laten trekken van rozenbottelthee gedurende tien minuten levert een mineraalrijke drank op.3 Voorts is rozenbottel verrassend rijk aan lycopeen, een krachtige antioxidant en vrije radicalenvanger (13-35 mg per 100 gram). Rozenbottel is naast rode grapefruit, abrikozen, watermeloen en papaja een goede bron van lycopeen voor mensen die geen tomaten verdragen.4 Rozenbottels hebben een beduidend hoger gehalte aan polyfenolen dan bramen, bosbessen, aardbeien en frambozen.1 Polyfenolen (waaronder flavonoïden, anthocyaninen, proanthocyanidines, lignanen en carotenoïden) bezitten uiteenlopende biochemische activiteiten, waaronder antioxidant-, antimutagene, anticarcinogene en ontstekingsremmende effecten, en modificatie van de genexpressie.1

Rozenbottels worden van oudsher in landen als Turkije veelvuldig door de bevolking geplukt en gebruikt als voedingsmiddel (marmelade, jam, moes, siroop, sap, thee); daarnaast worden rozenbottels ingezet voor medicinale doeleinden. Rozenbottel staat bekend als een probaat middel om de weerstand tegen infecties zoals verkoudheid te verhogen. De vruchten, bladeren en wortels van de hondsroos worden in Turkije gekookt in water; het aftreksel wordt toegepast als diureticum.1 De thee van rozenbottel heeft een milde laxerende en diuretische werking en wordt wel gebruikt om de menstruatiecyclus te reguleren en zware menstruatiebloedingen tegen te gaan.2 Rozenbottel is in de (Europese) kruidengeneeskunde ook bekend als middel tegen jicht, reuma, astma, bronchitis, psoriasis, eczeem, diabetes, urineweginfecties, maagkramp, maagontsteking, maagzweren, galstenen, aambeien en hoge bloeddruk.5-7 De olie van rozenbottelzaden wordt toegepast in huidverzorgingsproducten (ter bescherming tegen huidveroudering) en wordt daarnaast gebruikt om de wondheling te bevorderen, littekenvorming tegen te gaan en klachten van (atopisch) eczeem, psoriasis, dermatitis, acne, zweren en cheilitis (ontstoken lippen) tegen te gaan.7

Farmacologische eigenschappen

Verschillende bereidingen en bestanddelen van rozenbottel en rozenbottelzaad zijn bestudeerd in in-vitro en in-vivo testen; hierbij zijn verschillende farmacologische eigenschappen aangetoond:

Antioxidant activiteit In uiteenlopende testen is aangetoond dat bestanddelen in rozenbottel (met name polyfenolen, vitamine C) een krachtige antioxidantactiviteit hebben.1,7 De combinatie van rozenbottelpoeder en een probioticum met Lactobacillus plantarum beschermde in dieronderzoek de dikke darmwand tegen (oxidatieve) ischemie-reperfusieschade, wat de onderzoekers deed concluderen dat het preparaat mogelijk kan worden gebruikt om weefselschade door bijvoorbeeld een dikke darmoperatie, orgaantransplantatie of vaatchirurgie te beperken.7,8

Ontstekingsremmende en pijnstillende activiteit

Bestanddelen in rozenbottel en rozenbottelzaad hebben een dosisafhankelijke ontstekingsremmende en pijnstillende activiteit.7 In verschillende in-vitro en in-vivo studies is aangetoond dat rozenbottel chemotaxis door neutrofiele granulocyten en monocyten remt; in in-vitro onderzoek is remming van de activiteit van ontstekingsenzymen (cyclooxygenase-1 (COX), COX-2 en lipoxygenase) aangetoond; in diermodellen voor ontstekingen is significante ontstekingsremming en pijnvermindering waargenomen, bij patiënten met osteoartritis zorgde rozenbottelextract voor daling van de ontstekingsmediator C-reactief proteïne en remming van chemotaxis door neutrofiele granulocyten; rozenbottelextract remde in onderzoek de activiteit van ontstekingsbevorderende cytokines zoals interleukine-1 en tumornecrosisfactor-alfa.7,9

Remming vetzucht, daling bloedvetten

Uit dieronderzoek is gebleken dat het extract van de vruchten en zaden van hondroos helpt tegen gewichtstoename en toename van buikvet, factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van obesitas, metabool syndroom en diabetes type 2.5,7 Muizen kregen gedurende twee weken een 80% acetonextract toegediend van rozenbottels (50 mg/kg/dag) en rozenbottelzaden (12,5 en 25 mg/kg/dag). Dit leidde bij een gelijke voedselinname tot significante remming van gewichtstoename en toename van de vetmassa vanaf de vijfde dag van toediening van het extract en significante daling van de bloedspiegels van triglyceriden en vrije vetzuren. Trans-tiliroside is het belangrijkste bestanddeel in rozenbottel dat verantwoordelijk is voor een krachtige anti-obese werking bij een lage dosering (en daarbij niet toxisch is); trans-tilirose is voor zijn werking overigens afhankelijk van andere bestanddelen in rozenbottel. 5 Toediening van trans-tiliroside in een dosis van 0,1-10 mg/kg/dag gedurende 15 dagen leidde bij de proefdieren tot een significant minder sterke toename van de plasmaglucosespiegel na intraperitoneale toediening van glucose (1 g/kg), wat betekent dat trans-tiliroside helpt bij het verbeteren van de glucosetolerantie. Ook zorgde trans-tiliroside voor toename van de expressie van PPAR-alfa (peroxisome proliferator-activated receptor alfa) mRNA in de lever, wat aangeeft dat de vetstofwisseling wordt gestimuleerd door trans-tiliroside.5 De onderzoekers stelden vast dat trans-tiliroside een veel sterkere anti-obese werking heeft dan orlistat, een lipaseremmer die de opname van voedingsvetten tegengaat en wel wordt voorgeschreven aan mensen met overgewicht of obesitas. Zij achten verder onderzoek naar het werkingsmechanisme van trans-tiliroside wenselijk.

Remming aderverkalking

Procyanidines uit rozenbottel helpen mogelijk bij het tegengaan van atherosclerose. In een dierexperiment werden 20 konijnen in vier groepen verdeeld die respectievelijk gedurende drie maanden een cholesterolrijk dieet, een cholesterolrijk dieet met een procyanidinenrijk extract van rozenbottel, een controledieet of een controledieet met procyanidinen kregen. De procyanidinen uit rozenbottel verminderden significant het aantal en de grootte van atherosclerotische plaques in de aorta van dieren op het cholesterolrijke dieet zonder de cholesterolspiegel te beïnvloeden.10

Preventie maagzweer

In de Turkse volksgeneeskunde wordt het warme afkooksel van verse rozenbottels gebruikt tegen maagpijn en maagzweren.6 In een diermodel voor maagzweren, geïnduceerd door ethanol, is bevestigd dat het waterige (warme) afkooksel van verse rozenbottels van Rosa canina een krachtige maagbeschermende en anti-ulcerogene activiteit bezit en beschadiging van de maagwand door ethanol volledig kan voorkomen.6,7

Pijnstillende en ontstekingsremmende werking bij osteoartritis

Er zijn verschillende klinische studies uitgevoerd met gestandaardiseerde extracten van rozenbottel en rozenbottelzaad (met name Litozin, dosis 5-10 g/dag), waarin is gekeken of de preparaten helpen bij klachten door gewrichtsslijtage/artrose (osteoartritis), reumatoïde artritis en chronische lage rugpijn.7 De studies wijzen op een ontstekingremmende en pijnstillende werking van rozenbottelextract, met name bij osteoartritis.7,9 Osteoartritis is een laaggradig ontstekingsproces in de gewrichten met gewrichtpijn, stijve en krakende gewrichten en bewegingsbeperking. Deense wetenschappers hebben een meta-analyse gedaan van drie gerandomiseerde gecontroleerde klinische studies met een gestandaardiseerd rozenbottelextract (5 gram Litozin per dag) voor de symptomatische behandeling van osteoartritis.11 In totaal 287 artrosepatiënten (gemiddeld 65 jaar) namen aan de studies deel; de behandelduur was drie of vier maanden. De resultaten suggereren dat het rozenbottelpoeder een goede pijnstiller is bij osteoartritis en beter werkt dan de pijnstillers paracetamol en acetaminophen, die meestal worden gebruikt. Het milde pijnverminderende effect van rozenbottelpoeder was merkbaar na 2 tot 3 weken en leidde tot afname van het gebruik van andere pijnstillers. Ongeveer 65% van de patiënten constateerde een pijnstillend effect van rozenbottelextract. De patiënten hadden minder last van stijfheid in de gewrichten, voelden zich lichamelijk en geestelijk fitter, waren actiever en hadden een betere nachtrust. Grootschalig (onafhankelijk) onderzoek is nodig om de effectiviteit en veiligheid van rozenbottelextract te bevestigen.11

Referenties:

1. Ercisli S. Chemical composition of fruits in some rose (Rosa spp.) species. Food Chemistry 2007;104:1379-1384.

2. Nojavan S et al. Extraction and quantitative determination of ascorbic acid during different maturity stages of Rosa canina L. fruit. Journal of Food Composition and Analysis 2008;21:300-305.

3. Özcan MM et al. Mineral content of some herbs and herbal teas by infusion and decoction. Food Chemistry 2008;106:1120-1127.

4. Bohm V et al. Rosehip - a 'new' source of lycopene? Molecular Aspects of Medicine 2003;24:385-389.

5. Ninomiya K et al. Potent anti-obese principle from Rosa canina: structural requirements and mode of action of trans-tiliroside. Bioorg Med Chem Lett. 2007;17(11):3059-64.

6. Gürbüz I et al. Anti-ulcerogenic activity of some plants used as folk remedy in Turkey. J Ethnopharmacol. 2003;88(1):93-7.

7. Chrubasik C et al. A systematic review on the Rosa canina effect and efficacy profiles. Phytother Res. 2008;22(6):725-33.

8. Hakansson A, et al. Rose hip and Lactobacillus plantarum DSM 9843 reduce ischemia/reperfusion injury in the mouse colon. Dig Dis Sci 2006;51: 2094-2101.

9. Jäger AK et al. COX-1 and -2 activity of rose hip. Phytother Res. 2007;21(12):1251-2.

10. Wysokinski WE et al. Atherosclerosis is deferred by extract from Rosa canina fruit. 71st annual European Atherosclerosis Society congress in Athens, Greece; 1999.

11. Christensen R et al. Does the hip powder of Rosa canina (rosehip) reduce pain in osteoarthritis patients? - a meta-analysis of randomized controlled trials. Osteoarthritis Cartilage. 2008 Apr 11. doi:10.1016/j.joca.2008.03.001

Rose hip, rose hip and seed and rose hip seed, all were negatively monographed by the German Commission E due to insufficient evidence of effects and effectiveness. Therefore a comprehensive review of the literature was conducted to summarize the pharmacological and clinical effects of Rosa canina L. to reevaluate its usefulness in traditional medicine.

For various preparations of rose hip and rose hip and seed, antioxidative and antiinflammatory effects have been demonstrated. Lipophilic constituents are involved in those mechanisms of action. The proprietary rose hip and seed powder Litozin

Rose hipseed has been employed successfully in a number of exploratory studies in patientssuffering from osteoarthritis, rheumatoid arthritis and low back pain. However, the sizes of the clinical effects for the different indications need to be determined to assure clinical significance.

There is also a rationale behind the use of Litozin as part of a hypocaloric diet based on the rose hip probiotic, stool regulating and smooth muscle-relaxing actions, as well as the rose hip seed lipid-lowering, antiobese and antiulcerogenic effects. Further research is needed to clarify the importance of the reported promising experimental effects in clinical use and to characterize the optimum rose hip seed oil preparation for topical use in the treatment of skin diseases.

Professor Dr. Sigrun Chrubasik, Institut für Rechtsmedizin, Universität Freiburg, 79104 Freiburg, Germany.

http://www.rosehipvital.com.au/wp-content/uploads/06-22-June-2010-A-systematic-review-on-the-Rosa-canina-Effect-and-Efficacy-Profiles.pdf

Rosa canina gemmotherapie

L'Eglantier aussi appelé Rosier sauvage, est un arbrisseau plutôt touffu et buissonnant appartenant à la famille des Rosacées. Ses jeunes pousses macérées dans de l'alcool, de la glycérine et de l'eau offrent de spectaculaires actions sur le système immunitaire, respiratoire mais aussi articulaire et endocrinien. Il sera un véritable protecteur pour les jeunes enfants, mais aussi les personnes carencées, anémiées et fragiles. Le macérat de bourgeons d'Eglantier sera très adapté aux situations de problèmes ORL infantiles, de renforcement de l'immunité et d'arthrose. Nom latin : Rosa canina L. Partie utilisée : Jeunes pousses

Principales indications

• Renforcement de l'immunité : L'Églantier dynamise le système immunitaire en augmentant le taux d'immunoglobulines, autrement dit d'anticorps, au bout de plusieurs mois de cures. Il est idéal en prévention des infections hivernales, afin d'éviter les syndrômes grippaux notamment. Le macérat d'Églantier active et stimule le système réticulo-endothélial, et son bourgeon a des propriétés anti-inflammatoires et anti-allergiques : en somme, l'Églantier renforce et protège votre organisme.

• Problèmes ORL infantiles : C'est bien en agissant sur le système immunitaire que le macérat de jeunes pousses d'Églantier est efficace contre les maladies infantiles liées à un système immunitaire affaibli. De plus, son action anti-inflammatoire et son tropisme pour les voies respiratoires le rendent particulièrement efficace en cas d'infections ORL.

• Arthrose : Le macérat de jeunes pousses d'Églantier possède des propriétés anti-inflammatoires efficaces dans le cas d'affections ostéo-articulaires.

Principaux systèmes concernés

• Système immunitaire et inflammatoire ++++ : Virus, infections bactériennes, renforcement de l'immunité, herpès, inflammations à répétition, eczéma, furoncles.

• Système respiratoire ++++ : Problèmes ORL infantiles (amygdales, rhinopharyngites, otites, bronchiolites), inflammation pulmonaire, asthme.

• Système ostéo-articulaire +++ : Rhumatismes, ostéoporose, troubles de la croissance, épanchement de synovie, arthroses.

• Système endocrinien ++ : Goitre thyroïdien, adénomes thyroïdiens, thyroïdite..

Précautions d'emploi

Le macérat de bourgeons d'Églantier est un complément alimentaire à base de plantes. Il ne se substitue pas à une alimentation variée et à un mode de vie sain. Il est important de le tenir hors de portée des enfants et de ne pas dépasser la dose journalière recommandée. Il faut adapter les dosages pour les jeunes enfants.

Le macérat de bourgeons d'Églantier est autorisé à toute la famille, sauf aux bébés de moins de 3 ans et aux femmes enceintes.

À conserver à l’abri de la lumière et de la chaleur.