Aquilegia vulgaris / Wilde akelei

Wilde akelei hoort thuis in de bergbossen en bosranden van Midden-Europa. Wilde akelei is mogelijk alleen inheems in natuurlijke bossen en bosranden in kalkgraslanden. Alle andere plaatsen betreffen waarschijnlijk steeds uit tuinen verwilderde planten.. In Wallonie is de plant in het wild te vinden in kalkrijke bosranden en aan de rand van kalkgraslanden, maar zelfs op die plekken is vaak invloed te zien, door afwijkende kleuren of bloemen, van gecultiveerde planten. Wilde akelei is een vaak gekweekte sierplant en de vele vormen en kleuren kunnen ook verwilderd aangetroffen worden.

Naamgeving

Behalve de volksnaam Akelei, wordt veel de naam Klokje of Klokbloem gebruikt. Aquilegia is afgeleid van het Latijnse aquilegus : waterscheppend of verzamelend en heeft ongetwijfeld betrekking op de trechtervormige kroonbladen, waarin zich water kan verzamelen. Vulgaris = gewoon.

Geschiedenis van gebruik

Terwijl de Griekse en Romeinse artsen van de oudheid de plant niet vermeldden en bij hen waarschijnlijk niet bekend was gold ze in middeleeuws Europa tot de bekende geneesmiddelen. Als eerste vermeldt Hildegard van Bingen de akelei als geneesplant. Terwijl tegenwoordig de kruidenboeken voor het gebruik waarschuwen als giftige plant, schrijft Tabernaemontanus in zijn in 1588 verschenen New Kreuterbuch: Wiewohl nun dieses Gewöchs bey unsern Medicis sehr wenig oder gar nicht im Gebrauch/ so ist doch rathsamer dass es auch vor anderen frembden Gewächsen seinen Platz in der Apotheken habe / sintemal es ein nützliches und heylsames Kraut ist/ und beyde jnnerlich und eusserlich ... sehr nützlich zu gebrauchen. Als innerlijk gebruik beveelt hij het aan als middel tegen potentieverstoring. In 1606 verscheen een medisch werk werk ‘Horn des heyls Menschlicher Blödigkeit oder Kreutterbuch nach rechter Art der Himmlischen Einfließungen’, dat geschreven werd door Philomusum Anonymum die al 273 gebruiksmogelijkheden van de akelei beschreef. Alle delen van de plant werden als geneesmiddel tegen scheurbuik en geelzucht, bij lever en galziektes en maagziektes gebruikt. Het scherpe sap van de bladeren zou wonden helen en men geloofde dat de plant jonge paren voor toverij behoedde.

Vroeger gebruik. Alleen ter informatie. Licht giftig

Het gebruik was vroeger zo. (Dodonaeus) ‘In Spanje plegen diegene die met de steen in de nieren gekweld zijn een stukje van de wortel van akelei ‘s morgens te kauwen en vinden daar baat in.

De wortel in wijn gekookt en gedronken geneest de breuken en is goed diegene die gekrompen of ineen getrokken leden of zenuwen hebben en is ook goed de engborstige en waterzuchtige mensen. Dezelfde wortel geneest alle ongesteldheid van het bloed en is goed tegen alle inwendige gebreken van het lichaam. Het water van akeleibloemen gedistilleerd is goed in dezelfde gebreken en versterkt het hart als iemand in onmacht gevallen is en geneest de inwendige zeren of zweren van het lichaam en verzoet alle innerlijke pijnen of smarten en bovendien verdrijft alle vergif dat men in het lichaam zou mogen genomen hebben.

Het sap van de bladeren en van de bloemen van de akeleien geneest de wonden wat hieruit merkelijk genoeg blijken kan (zo de hooggeleerde Castor Durante in zijn Italiaanse kruidboek aantoont) dat deze wortel met stukken vlees gekookt die wederom aaneen hecht en verzamelt al of het maar een stuk is zoals men aan de wortels van weegbree en haar medesoorten en aan de waalwortel ook plag te zien.

Dit kruid of de wortel er van bij een pessarium gedaan om vanonder in te steken verwekt de maandstonden van de vrouwen en jaagt uit de dode vrucht.

Tegen de onzuiverheid en schurft en schilfers van  het hoofd gebruikt men zeer nuttig het sap van dit kruid dat met azijn vermengd is als men dat hoofd eerst met zout water gewassen heeft. Men vindt nauwelijks een ander beter middel om de schurft en onzuiverheid van de huid te genezen dan dit sap of de witte wijn daar deze wortels in gekookt zijn geweest als men de huid daarmee wast en er doekjes op legt die in dat sap, wijn of gekookte water nat of vochtig gemaakt zijn.

Hetzelfde sap in de neusgaten gegoten of de mond daarmee gespoeld geneest de zeren en lopende gaten die binnen de mond zijn.

Lobel schrijft dat hetzelfde zaad van de gewone en slechte vrouwen veel gebruikt wordt om de sproeten en vlekken van het aanzicht te verdrijven.’

Van de wilde akelei zouden de jonge spruiten in het voorjaar, als ze als asperges bereid worden, gegeten kunnen worden. Toch zijn ze giftig, het blad werkt narcotisch en bevat blauwzuurverbindingen. Linnaeus heeft gezegd dat er kinderen van gestorven zijn die het gegeten hadden. Het is wel zeer bitter. Wortel, blad en bloem werden gebruikt tegen scheurbuik, geelzucht en gelijke ziektes. Uit de bloemen bereidde men een hartversterkende thee.

Health Benefits and Claims of Columbine

Active Ingredients and Substances: The plant contains several alkaloids (magnoflorine, berberine, etc.), triterpenoid saponins, flavonoids (quercetin, apigenin) and small amounts of cyanogenic glycosides (triglochinin etc.).

Traditional Uses

Columbine has been regarded as a religious symbol of purity and it is often depicted in paintings together with the Virgin Mary. In traditional herbalism the plant was considered sacred to the goddess Venus.

Columbine is thought to have some immune-strengthening properties, probably due to the various glycosides found in the plant. The plant was also included in many so-called “blood-purifying” herbal mixtures.

It is known that the plant has been used as herbal medicine since the Middle Ages and that it was used as a remedy for many ailments, such as high fever due to infectious diseases, chronic rhinitis, haemoptysis (coughing up blood or blood-stained mucus from the bronchi) and enlarged or swollen lymph nodes in neck.

The plant was also used internally as a hepatic agent to treat jaundice and gallbladder ailments.

In Spain, there is a tradition of consuming small amounts of the columbine root in the morning for several days by those who are plagued by stones in the urinary tract.

Columbine has astringent, antiseptic and wound cleansing properties and the root has been used topically in the form of a lotion to treat eczema and to accelerate the healing of wounds and cuts.

A lotion made from the leaves has been used as an herbal remedy for sore mouth and throat and a decoction made from the seeds has been used as hair shampoo to get rid of head lice and scabs.

Dosage and Administration

Today, columbine is not used much in western herbal medicine and then mostly as an astringent and diuretic. The plant is toxic and is not suitable for self-medication.

Side Effects and Possible Interactions of Columbine

Columbine is a poisonous plant. The plant contains cardiogenic toxins which can cause gastroenteritis and heart palpitations. Ingestion of large amounts of the fresh herb (more than 20 gr) can cause convulsions, breathing problems and heart weakness. These effects are, however, short-lived. The toxins are destroyed when the herb is dried or exposed to heat.

Wetenschappelijke onderzoeken

Protective effect of Aquilegia vulgaris (L.) against lead acetate-induced oxidative stress in rats. Food Chem Toxicol. 2009 Sep;47(9):2209-15. doi: 10.1016/j.fct.2009.06.019. Epub 2009 Jun 14. Aziza A El-Nekeety 1, Ahmed A El-Kady, Mahmoud S Soliman, Nabila S Hassan, Mosaad A Abdel-Wahhab

Oxidative stress has been proposed as a possible mechanism involved in lead toxicity. The current study was carried out to evaluate the antioxidant activity of the ethanol extract of Aquilegia vulgaris (L.) against lead acetate (LA)-induced oxidative stress in male rats. Tested animals were treated orally with A. vulgaris extract (100 ppm) in combination with, before, or after LA treatment (20 ppm). The results indicated that the extract alone did not induce any significant changes in body weight gain, food intake, serum biochemical chemistry or the histological picture of the liver and kidney. However, it increased significantly the level of Glutathione (GSH). On the other hand, LA decreased food intake, body weight gain and induced oxidative stress as indicated by the significant changes in serum biochemical parameters and histological picture of liver and kidney and increased lipid peroxide and reduces GSH levels in liver tissues. The extract succeeded to improve the histological pictures of liver and kidney and the biochemical parameters towards the normal values of the control. Moreover, this improvement was pronounced in the animals treated with the extract after LA intoxication.

Aquilegia vulgaris L. extract counteracts oxidative stress and cytotoxicity of fumonisin in rats. Aziza M Hassan 1, Sherif R Mohamed, Aziza A El-Nekeety, Nabila S Hassan, Mosaad A Abdel-Wahhab

Exposure to fumonisins (FB) is known to have toxic and carcinogenic effects in different animal species, and to express toxicity in cells via the induction of oxidative stress. The aim of the current study was to evaluate the protective effects of the ethanol extract of Aquilegia vulgaris L. against the oxidative stress and the genotoxicity using micronucleus assay and random amplified polymorphism DNA (RAPD-PCR) in FB-treated rats. Sixty mature female Sprague-Dawley were divided into six treatment groups and treated for 4 weeks as follow: the control group, the group fed FB-contaminated diet (200 mg/kg diet), the groups treated orally with the extract (5 and 10 mg/kg bw) and the groups fed FB-contaminated diet and treated with the extract at the two doses. The results showed that treatment with FB alone disturbed lipid profile in serum, increases Sa/So ratio, induces micronucleated polychromatic erythrocytes (Mn-PCEs) in bone marrow, increases DNA and RNA in liver accompanied with significant changes in histological picture The extract alone at the two tested doses did not induce any significant changes in the biochemical or histological picture. The combined treatment showed significant improvements in all biochemical, cytogenetic parameters tested and histological pictures in the liver tissues. Moreover, this improvement was more pronounced in the group received the high dose of the extract. It could be concluded that the ethanol extract of A. vulgaris induced its protective effect via the increase in the antioxidant capacity, inhibition of lipid peroxidation and scavenging of free radicals.