Populier / Unguentum populeum
Zwarte Populier of Populus nigra. In het Frans Le Peuplier, klinkt het niet alleen mooi, maar heeft het ook zoveel betekenis ‘l’arbre du peuple’, de boom van het volk, voor de mensen. Al in de Oudheid werd hij geapprecieerd om zijn altijddurende verfrissende beweeglijkheid en zijn geurende knoppen. Schaduw, geur en groeikracht!Voor ons is de populier een vrij ordinaire snelgroeiende productieboom, in de Oudheid was het een mythische boom bezongen door dichters als Homerus, Virgilius en Ovidius. De populier en zijn harsige knoppen zouden geboren zijn uit de tranen van de zusters Phaeton. Oculi populi nigri.Geschiedenis van de populierzalf Dioscorides gebruikte de bladeren van de Zwarte populier getrokken in azijn tegen voetjicht. Galenus liet de jonge blaadjes, nauwelijks uit de knop ontsproten, in olie trekken en aan de zon blootgesteld gingen 'alle krachten van de knoppen’ in de olie over. Dit verzachtend en pijnstillend middel noemde hij ‘acopon’. Dit middel is de voorloper van de fameuze ‘Onguentum Populeum’ van Nicolas de Myrepse, een Byzantijnse farmacoloog uit de 13de eeuw. Deze populierzalf is van toen af tot ver in de 20ste eeuw een gereputeerd middel geweest, dat in alle apothekersboeken uitvoerig besproken werd.
Het originele recept van de Myrepse uit zijn werk ‘Onguents’ zag er als volgt uit: ‘Neem de ‘ogen’, de knoppen, die verschijnen op het moment van de bloei uit de toppen van de populier, de bladeren van de Slaapbol, de Mandragora, de braam, het bilzekruid, solanum, sla, sedum, viooltjes en nombril de Venus, van elk 3 onces en meng alles door 3 livres (pond) varkensvet (reuzel). Mix alles fijn in een vijzel tot een pâte. Laat 8 dagen staan, kook het samen met 1 liter wijn op een zacht vuur totdat de wijn verdampt is.
In de oude apothekersboeken In de 18de eeuw bevestigde Prof. Lémery nog eens de waarde van de populierknoppen als verzachtend en pijnstillend middel. De ‘Onguent Populeum’ werd ook in de Codex opgenomen maar dan wel in een vereenvoudigde vorm.
Populierknoppen 800 g
Vers blad van Slaapbol
Vers blad van Wolfskers
Vers blad van Bilzekruid
Vers blad van Zwarte nachtschade van elk 500g
Varkensvet of reuzel 4000g
Nog altijd een uitvoerig recept met veel sterk werkende, giftige planten, niet geschikt om zelf te maken of om mee te experimenteren. Daarom zijn er later nog eenvoudigere recepturen voorgesteld, die alleen maar uit populierknoppen waren samengesteld, in feite dus een echte populierzalf of ‘Unguentum Populeum’.
Populierknoppen (oogst in maart) 100g
Water 300g 2 uur zachtjes koken en dan toevoegen
Olie 150g
Witte was 50g
Een ontstekingswerende, pijnstillende en verzachtende zalf te gebruiken tegen gewrichtspijnen, kloven, winterhanden maar vooral veel gebruikt tegen pijnlijke aambeien.
Gemmotherapie
Met de ontdekking van de gemmotherapie, waarbij men de knoppen van allerlei bomen en struiken in een mengsel van alcohol, glycerine en water laat trekken, ontdekte fyto- en gemmotherapeuten ook opnieuw de populier. Deze aromatische tinctuur wordt nu, niet alleen uitwendig, maar ook inwendig gebruikt bij reumatische klachten en kan ons mogelijk weer de eerstvolgende 1000 jaar van dienst zijn.
Voor verder studie
Gülhan Vardar-Ünlü1, Sibel Silici and Mehmet Ünlü. Composition and in vitro antimicrobial activity of Populus buds and poplar-type propolis. World Journal of Microbiology and Biotechnology Issue Volume 24, Number 7 / July, 2008
Jerkovic I.1; Mastelic J.Volatile compounds from leaf-buds of Populus nigra L. (Salicaceae) Phytochemistry, Volume 63, Number 1, May 2003 , pp. 109-113(5)
Vieux remèdes du temps present. Louis Lagriffe. Maloine 1970.