Astrantia sp. / Zeeuws knoopje / Sterrenscherm

Astrantia bij Dodonaeus en anderen

Astrantia is afgeleid van Grieks astron: een ster, en anti: in de betekenis van ‘als’ naar de uitgespreide bloemschermen. Sterrenbloem, Duitse Sterndolde en Franse radiare, grande astrance. Astrentza bij Hildegard?, schwarz Astrens bij Gessner, Grosse Strenze, Astrenze, Ostranz of Ostrik.

Dodonaeus (b) “Het verschilt nochtans zeer veel van de Astrantia die men ook Imperatoria noemt (Peucedanum ostruthium) wiens bloemen niet trosvormig of druifvormig, maar kransvormig of kroonvormig voortkomen en daarom in het getal van de krans dragende kruiden (in het Latijn herbae umbelliferae genoemd) gerekend wordt, Hoogduits Muterwortz’.

Van magistranz komt de naam zwarte meesterwortel, een meester in helende planten, Engelse great black masterwort, Duitse Schwarze Meisterwurz of Magistranz, Muterwurz bij Gessner, Kaiserwurz.

Dodonaeus (b) ‘Met de sanikel heeft het ook zeer weinig gelijkenis, Sanicula femina Fuchsij’. Sanikel bij Fuchs, Schwarzer Sanikel naar de zwarte wortelstok.

Dodonaeus; ‘Ze hebben het lang gehouden voor zwart nieskruid en niet van Theophrastus, maar zoals Dioscorides dat beschreven heeft en daarom mag men het in onze taal zwart nieskruid van Dioscorides noemen. In voegen dat onze mening aangaande dat dit kruid het zwarte nieskruid van Dioscorides (Veratrum nigrum Dioscoridis in het Latijn) te houden en te noemen is op goede en vaste redenen gebouwd schijnt te wezen’.

(d) Zeeuws knoopje komt in de Zeeuwse natuur niet voor. Het heeft de naam omdat de bloemen van bovenaf gezien op de oude zilveren Zeeuwse knopen lijken. Groot sterrenscherm, Duits: Groe Sterndolde, Strnze, Moister, Rietdolden en Holzngeli.

Matthiola: ԠVerder wordt een andere vorm gevonden in de Zwitserse bergen, is aller ding kleiner daar zelf wilde Strentz of Bergstrentz genannt, quasi Astrantia Alpina sive sylvestris of omdat het dat wilde geslacht dat overal in de hoven grote overlast doet en Strentzel genoemd wordt vast gelijk ziet;/ Het gewas waar het op lijkt is Aegopodium podagria of zevenblad.

Gebruik.

Zwarte en aromatische wortels zitten onder het Zeeuwse knoopje. De wortel van masterwort is ‘hotter than pepper’. Een plant van Mars.

Zo werd het vroeger gebruikt. (Dodonaeus) ‘Dit ons zwart nieskruid komt van krachten met hetgeen dat van Dioscorides beschreven is voldoende overeen want zeer vele goed ervaren en zeer geleerde mannen van Hoogduitsland betuigen dat de wortels van dat kruid alle zwarte melancholische en ook andere vochtigheden uit het lijf verjagen kunnen, gemerkt dat ze schrijven met de wortels van het gewas vele mensen genezen te hebben die met verschillende gebreken gekweld waren die hun oorsprong van de melancholische en diergelijke zwarte vochtigheden genomen hadden.

Conradus Gesnerus die dit kruid Astrantia nigra of Schwertz Astrenz noemt bekent in een brief die hij aan Adolphus Oceo zendt dat het een kracht heeft om de buik week te maken bijna als het wit nieskruid zoals hij zelf eerst ondervonden en onderzocht zegt te hebben, doch dat het niet zo sterk of geweldig werkt, maar veel zachter is.

Albrecht von Haller beschrijft in zijn leergedicht  ‘Die Alpen’, de bloem als volgt:’D҄ort wirft ein glnazend Blatt, in Finger ausgekerbt, auf einen hellen Bach den grnen Widerschein. Der Blumen zarter Schnee, den matter Purpur farbt, schliet ein gestreifter Stern in weien Strahlen ein.’