BELA BARTOK (HUNGARY, 1881-1945)
Béla Bartók nổi bật như một trong những nhân vật âm nhạc mạnh mẽ và có ảnh hưởng nhất trong thế kỷ XX, thông qua những nỗ lực sâu rộng của mình như là nhà soạn nhạc, nghệ sĩ trình diễn, nhà giáo dục và nhà dân tộc học. Sinh ở Nagyszentmiklós, Hungary (nay là Romania), vào ngày 25 tháng 3 năm 1881, Bartók bắt đầu học nhạc với các bài học piano ở tuổi lên 5, báo trước mối liên hệ suốt đời với nhạc cụ này. Sau khi tốt nghiệp ở Học viện âm nhạc hoàng gia năm 1901, với tác phẩm đầu tiên, bài thơ giao hưởng Kossuth (1903) Bartók bắt tay vào một trong những nghiên cứu thực địa cổ điển trong lịch sử dân tộc học. Với đồng hương là nhà soạn nhạc Zoltán Kodály, ông đã đi khắp Hungary và các nước láng giềng, thu thập hàng ngàn bài hát dân gian đích thực. Sự đắm chìm của Bartók trong âm nhạc này kéo dài hàng thập kỷ, và những phức tạp mà ông phát hiện được, từ phương thức huyền bí đến những giai điệu dữ dội, đã gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngôn ngữ âm nhạc của ông
Ngoài việc soạn nhạc và nghiên cứu âm nhạc dân gian, sự nghiệp của Bartók còn được biết đến trong công việc giảng dạy và biểu diễn âm nhạc. Thành công lớn khi ông là một nghệ sĩ hòa nhạc trong những năm 1920 được bù đắp phần nào cho những khó khăn phát sinh từ bầu không khí chính trị mong manh ở Hungary. Khi bóng ma của chủ nghĩa phát xít phủ lên châu Âu, âm nhạc của ông đã bị cấm ở Hung và ở Ý. Một buổi hòa nhạc ở Budapest vào ngày 8 tháng 10 năm 1940 là lời chia tay của nhà soạn nhạc đối với đất nước đã mang lại cho ông nhiều cảm hứng và gây ra cho ông rất nhiều nỗi đau. Vài ngày sau, Bartók và vợ con ông lên thuyền đi Mỹ.
Những dự tính về âm nhạc có vẻ sáng sủa hơn trong những năm cuối đời của Bartok, hy vọng lớn cuối cùng của ông là trở về Hungary. Nhưng niềm mơ ước ấy không thành, vì ông đã mất khi thế chiến II kết thúc. Di sản của nhà soạn nhạc bao gồm một số dự án đầy tham vọng nhưng chưa được thực hiện.
Từ chỗ những tác phẩm âm nhạc ông đã biểu diễn như một nghệ sĩ piano, âm nhạc của Mozart, Beethoven, Chopin, Brahms, phong cách riêng của Bartók đã tiến hóa qua nhiều giai đoạn thành một trong những thành ngữ âm nhạc đặc trưng và có ảnh hưởng nhất trong nửa đầu của thế kỷ hai mươi. Sự đồng hóa hoàn toàn các yếu tố từ nhiều nguồn khác nhau: các bậc thầy cổ điển, những người đương thời như Debussy, các bài hát dân ca, là một trong những đặc điểm của âm nhạc Bartók. Các kết cấu dàn nhạc đa sắc thái của Richard Strauss đã có tác động và kéo dài đối với cảm quan nhạc cụ của Bartók, được chứng minh trong những kiệt tác Music for Strings, Percussion, Celesta (1936) và Concerto for Orchestra (1945). Lấy cảm hứng từ âm nhạc dân gian mà ông yêu thích, Bartók đã tạo nên những tác phẩm với những giai điệu bất đối xứng, và thường là mạnh mẽ, như Allegro Barbaro (1911) và Sonata for Two Pianos and Percussion (1937). Một ví dụ điển hình về danh mục tác phẩm Bartók thì chắc chắn đó là bộ sưu tập piano Mikrokosmos (1926-1939), ban đầu được dự định là một bộ gõ bàn phím dành cho con trai của nhà soạn nhạc, Peter. Bộ sưu tập gồm 153 tác phẩm vẫn có giá trị không chỉ như một công cụ sư phạm mà còn là một nghiên cứu đầy đủ về các kỹ thuật: giai điệu, hòa âm, nhịp điệu, hình thức, như con tàu vĩ đại chuyên chở nhân cách âm nhạc phi thường của Bartok.