GEORG FRIEDRICH HAAS (Austria, 1953)
Trong thập niên vừa qua, Haas đã nổi lên như một trong những nhà soạn nhạc lớn của thế hệ ông. Ông ta liên minh với trường phái quang phổ Pháp, thu hút tài liệu âm nhạc từ một phân tích gần gũi của âm thanh và các thuộc tính khác của âm thanh. Haas cũng đánh giá các nhà soạn nhạc thí nghiệm khác của Mỹ, đặc biệt là những người quan tâm đến tính chất vi lượng, sự phân chia của octave thành nhiều hơn 12 ô bình thường. Bằng cách này, ông đã lấp khoảng trống giữa các cộng đồng âm nhạc Mỹ và châu Âu mà trong lịch sử đã có rất ít khi để nói với nhau. Điều làm cho ông khác biệt với nhiều người đương thời ở Âu Châu là ông không sợ cử chỉ sân khấu, âm thanh rộng khắp, cảnh quan trên một quy mô gần như Wagner. Ông là một nhà soạn nhạc lãng mạn huyền bí, sống trên sự hùng vĩ và kinh hoàng của sự tuyệt vời.
Giống như nhiều đồng bào khác của ông, Haas đã bị sốc bởi chính sách “khủng khiếp khủng khiếp và đau đớn” của quê hương ông. In Vain (Vô ích) của Haas được nhiều người coi là kiệt tác âm nhạc đầu tiên của thế kỷ 21, cảm hứng từ sự bất mãn của nhà soạn nhạc đối với các chiến thắng chính trị ở Áo năm 2000, tác phẩm phát triển trong một hỗn hợp ánh sáng trắng và màu đen tối. Đi thêm một bước nữa, String Quartet 3 của Haas được trình diễn trong bóng tối hoàn hảo.
Giữa cuộc sống chúng ta đang sống là cái chết. Câu tục ngữ cũ đó có thể là đúng với vở nhạc kịch mới của Georg Friedrich Haas Morgen und Abend. Dựa trên cuốn tiểu thuyết của nhà văn người Na Uy Jon Fosse.
Georg Friedrich Haas sinh năm 1953 tại Graz, một thành phố ở phía đông nước Áo. Thời thơ ấu của ông là sống ở tỉnh miền núi Vorarlberg, biên giới với Thụy Sĩ. Phong cảnh và bầu không khí nơi đây đã để lại ấn tượng lâu dài trong tính cách của ông. Ánh sáng là nỗi ám ảnh của Haas, cả về vật chất lẫn siêu hình. Haas nói: “Tôi không yêu những ngọn núi cao, chúng ăn cắp ánh sáng, chúng rất nguy hiểm và lạnh lùng”. Ông cảm thấy bị đóng lại bởi thung lũng hẹp mà mặt trời hiếm khi thâm nhập. Bản chất cho ông đại diện cho bóng tối. Các hiệu ứng ánh sáng như các thành phần không thể tách rời một loạt các tác phẩm của ông. In vain, 2000, và đặc biệt là Hyperion, một Concerto for Light and Orchestra, 2000. Tuy nhiên, ánh sáng như là đối nghịch với bóng tối xuất hiện vào cuối năm 2006 ở tác phẩm Sayaka viết cho bộ gõ và accordion, cũng như trong piano trio Ins Licht (2007)
Ông có một “mối liên hệ cảm xúc mạnh mẽ” với âm nhạc của Mozart, Schubert và Mahler, cũng như với trường phái Vienna thứ hai (Schoenberg, Berg và Webern) mà Haas có liên kết trực tiếp thông qua một trong những giáo viên, Friedrich Cerha. Nhưng cùng với những cái tên về quá khứ của Áo, Haas cũng có khả năng đề cập đến Charles Ives, John Luther Adams .
Trong nỗ lực miêu tả âm nhạc của Haas, các nhà bình luận có xu hướng tập trung vào các liên kết của nó với sử dụng phân tích máy tính về chất lượng âm thanh (spectralism) và việc sử dụng microton thường xuyên của nhà soạn nhạc. Trong khi đây là những khía cạnh quan trọng, Haas nhắc lại tuyên bố của Schoenberg rằng cấu trúc (construction ) và cảm xúc (emotionality) không thể coi là đối nghịch, chúng là những khía cạnh của cùng một vấn đề. Ông nói: “Tôi cố gắng tạo ra một ngôn ngữ âm nhạc không dựa trên các cấu trúc được ghi chú, nhưng chỉ dựa trên nhận thức của âm thanh” Sự quan tâm của Haas đối với âm thanh là điều cốt yếu để hiểu quá trình biên soạn của ông. Georg Friedrich Haas được biết đến và tôn trọng trên bình diện quốc tế như là một nhà nghiên cứu có tính nhạy cảm và giàu trí tưởng tượng vào thế giới âm thanh.
Âm nhạc của Haas giống với văn chương của nhà văn Jon Fosse, nó tránh dấu chấm câu và thường bắt chước những tiếng ồn khẩn cấp chưa được giải tỏa. Sự liên hệ đó được thành lập lần đầu tiên trong vở opera Melancholia năm 2008 của Haas. Ông nói: “Hãy cho tôi văn bản – tôi hứa sẽ không thay đổi bất cứ điều gì – và để tôi yên, tôi tin vào sự phân chia các phương tiện, anh ta chịu trách nhiệm về các từ và tôi chịu trách nhiệm về âm nhạc”. Và điều này có hiệu quả vì ông là một nhà thơ vĩ đại.
“Âm nhạc là rất to và rất cao, một âm thanh siêu hình”. Haas nói. “Đây là một kinh nghiệm thực sự và tôi phải cố gắng đưa trải nghiệm đó vào âm nhạc” (“The music is very loud and very high, a metaphysical sound,” Haas says. “This is a real experience and I must try and put that experience into music.”)
Trong mỗi tác phẩm mới, Haas bước vào vùng đất chưa từng thấy, nhưng âm nhạc của ông bắt nguồn từ truyền thống. Sự ngưỡng mộ sâu sắc của ông đối với Schubert đã thấy chuyển động biểu hiện trong Torso năm 1999/2001, sau Piano Sonata in C major D 840 không hoàn chỉnh của Franz Schbert, là hình ảnh bi kịch của Franz Schubert. Haas tôn vinh Mozart không chỉ trong “sodaß ich hernach mit einem Blick gleichsam wie ein schönes Bild … im Geist übersehe“, sáng tác cho dàn nhạc dây vào năm 1990/1991, mà còn ở 7 Klangräume, năm 2005, có nghĩa là phải xen kẽ với các chuyển động của đoạn Requiem của Mozart. Trong Blumenstück, năm 2000, viết cho chorus, bass tuba và string quintet, người ta nghe thấy tiếng vang của Beethoven (có lẽ đây không phải là ý định của nhà soạn nhạc).
Cello Concerto viết cho cello và dàn nhạc cũng như Wer, wenn ich schriee, hörte mich …, năm 1999 viết cho bộ gõ và nhóm nhạc, phản ánh cam kết chính trị của Haas và sự cay đắng của ông về sự bất lực của ông trong vai trò nhà soạn nhạc: không có cách nào âm nhạc của ông có thể phục vụ thế giới tốt hơn. Bản concerto cho bộ gõ đã được viết vào thời điểm chiến tranh Balkan, khi Haas nghe thấy những chiếc máy bay bay trên không mang theo gánh nặng chết người của chúng, ông tự hỏi liệu có ai nghe ông hay không nếu ông thét lên những lời phản đối chiến tranh. Concerto Cello bắt đầu bằng một tiếng la hét đau đớn không thể chịu nổi, tiếp theo là những tiếng trống gợi lên nhịp điệu march của quân đội Phổ: một lời chống lại chủ nghĩa phát xít.
Georg Friedrich Haas là một trong những nghệ sỹ hàng đầu ở châu Âu ngày nay. Một nhà soạn nhạc sáng tạo với sức mạnh tưởng tượng phong phú, một nhà chính trị đồng cảm nhận ra trách nhiệm của mình với tư cách là một công dân.