تعیین اندازه محیط زمین

تعیین اندازه محیط زمین

علما و دانشمندان متعدد در مورد خصوصیات زمین رصد و تحقیق نموده اند که سابقه آن به صده ها قبل از میلاد میکشد. از آنجمله از نظریات دیکایارخوس یونانی در حدود 300 سال قبل از میلاد و ارانوستنس که به سال 276 قبل از میلاد میزیست. کرلو الفو نسو نلینو دانشمند ایتالیایی که رصد دو دانشمند فوق را اساس کار خود قرار داده است. آنها شهر های مختلف را اساس کار خود قرار داده به نتایج متفاوت رسیده بودند.

مامون خلیفه عباسی در کتابها خوانده بود که محیط کره زمین 24000 میل است که هر سه میل یک فرسخ است یعنی مجموعا 8000 فرسخ میباشد. وی خوانده بود که اگر از یک نقطه زمین ریسمانی را بدور کره زمین بکشند در انصورت دو سر ریسمان در نقطه ای آغاز بهم برسد. هرگاه طول ریسمان مذکور را اندازه کنند 24000 میل خواهد بود.

مامون خواست به حقیقت این امر واقف گردد. پسران موسی: محمد, حسن و احمد دانشمندان وقت را توظیف نمود. آنها دشت سنجار را که در نهایت هموار است و زمینهای پست کوفه را انتخاب کردند. برای اعتماد خلیفه گروهی را با خود بردند که مورد اعتماد خلیفه بودند. آنها در دشت سنجار با وسایل دست داشته ارتفاع قطب شمال را تعیین کردند و در این نقطه میخ کوبیدند و سر ریسمان را به آن بستند و چندان در دشت هموار بدون انحراف در جهت شمال پیش رفتند تا ریسمان تمام شد. در محل تمام شدن ریسمان میخ دوم را کوبیدند و به پیشروی خود به سمت شمال ادامه دادند و این کار را تکرار کردند, به جای رسیدند که ارتفاع تعیین کرده قطب شمال به اندازه ای یک درجه بیشتر از نقطه آغاز کار درآمد. فاصله این دو نقطه که با ریسمان اندازه گرفته بودند 66 میل و دو ثلث میل شد. به این نتیجه رسیدند که در مقابل هر درجه از سطح فلک بر سطح زمین 66 میل و دو ثلث میل است. به محل میخ اولی برگشتند, کار خود را به عین ترتیب به طرف جنوب پیش گرفتند. وقتی به اندازه 66 میل و دو ثلث پیش رفتند, ارتفاع قطب جنوب را اندازه کردند به اندازه یک درجه کمتر شده بود. نتیجه نهایی که بدست آوردند:

معلوم شد که 360 درجه فلک به 12 برج تقسیم و هر برج 30 درجه است. بنا براین = 24000 2\3 66 360 x میل یعنی 8000 فرسخ میشود. مامون برای اطمینان بیشتر هدایت داد که تحقیقات را در نطقه دیگری مکرر انجام بدهند. هیت مذکور به کوفه رفتند و عین عملیه سنجار را در آنجا انجام دادند. نتیجه در هر دو جا یکسان بدست آمد. مامون به درستی آنچه که پیشینیان انجام داده بودند و او در کتابها خوانده بود مطمین شد.

اقتباس از کتاب سردار کابلی

تتبع و نگارش: انصاری