Buurkerken
Gluren bij de buren
"Vóór 1909 had iedere stad zijn eigen plaatselijke tijd. „Een kerk, meestal de grootste of belangrijkste, gaf de tijd aan. De rest van de stad keek of luisterde daarnaar – want je kon die kerk ook horen – en zette zijn eigen klok daarop gelijk. In de omliggende dorpen was het vaak zo dat de koster of de pastoor een klein kijkertje hadom te bekijken wat de kerk van de stad deed of hij keek weer naar de kerk van een naburig dorp.” Bij de centrale kerk hing altijd een zonnewijzer. Als de zonnewijzer de hoogste stand van de zon en dus 12 uur aangaf, werd de klok van de kerk daarop gelijk gezet."Bron: Publicatie (4)
De klok gelijk zetten
Zou een dergelijke manier van de klok gelijk zetten ook in Wilp gehanteerd kunnen zijn? Waren destijds gebouwen (kerken) in de buurt van de kerk van Wilp waarmee de klok gelijk gezet kon worden, dan wel visueel dan wel op gehoor? De Lebuïnuskerk in Deventer lijkt dan het meest aanspraak te kunnen maken op de titel “centrale kerk”. Een hoog gebouw dat vanuit Wilp goed te zien is. Het uitgangspunt hiervoor is de locatie van de kerk in Wilp. Een koster zal ergens van die plaats of vanuit de toren gekeken hebben naar de toren in Deventer.
Test met ongewapend oog en fotocamera
Datum: 26 januari 2014
Plaats: op de dijk
Tijd: tussen 15:30 en 16:00 uur MET
Weer: zwaar bewolkt
Camera: Digitaal 12x optische zoom
Om thans goed zicht te krijgen op de toren in Deventer moet je, i.v.m. met bomen die het zicht op de toren belemmeren, achter de kerk op de winterdijk zo’n 100 meter noordwaarts lopen. Het zicht op de Deventer Lebuïnustoren wordt deels ontnomen door de snelweg A1. Op de foto is het bovendeel van de Lebuïnustoren te zien. Met een ongewapend oog is de toren goed waar te nemen maar van een klok is op de deze afstand geen sprake. Ook is met een fotocamera ingezoomd tot 14x. Op deze foto is duidelijk ook een klok te zien. De juiste tijd hierop aflezen is niet onmogelijk maar vooralsnog zeer moeilijk.
Op zaterdag 8 februari 2014 tijdens een klim in de kerktoren onder begeleiding van dhr. Makking hebben we gekeken of het met hulpmiddelen mogelijk is de tijd op de klok de van de Lebuïnuskerk in Deventer af te lezen.
Test met kleine telescoop en verrekijker
Datum: 8 februari 2014
Plaats: kerktoren
Tijd: tussen 14:00 en 17:00 uur MET
Weer: zwaar bewolkt
Handtelescoop: Variabel 8-20 x 32
Verrekijker: 10 x 50
Ter hoogte van de galmgaten is geprobeerd om met behulp van de verrekijker de tijd af te lezen. Dit gebeurde op een wijze waarbij de verrekijker werd vastgehouden in de hand en niet werd vastgeklemd. Hierbij ontstaan teveel trillingen waardoor het aflezen van de tijd niet mogelijk is.
Ook is een kleine handtelescoop gebruikt met een variabele zoommogelijkheid van 8x tot 20x. Bij 8x vergroting is het, weliswaar moeilijk, maar met de nodige inspanning wel mogelijk de tijd af te lezen. Bij een vergroting van 20x is de tijd op de Deventer toren met wat minder moeite wel af te lezen. Het is voor beide instellingen beslist noodzakelijk het instrument goed te ondersteunen zodat trillingen niet voorkomen. Het kijkertje klemmen tegen de rand van het luikgat van de toren biedt voldoende ondersteuning.
Conclusie
Vanuit Wilp de tijd aflezen op de Lubuïnuskerk in Deventer is niet makkelijk maar met de nodige moderne hulpmiddelen is het wel mogelijk. Met een variabele handtelescoop 8-20 x 32 is het gelukt de tijd af lezen. Hierbij is de vergroting 20x ingesteld en het is beslist noodzakelijk het instrument goed te borgen zodat er geen trillingen ontstaan. Een dergelijk instrument overstijgt in techniek, ver de gemiddelde kijkertjes uit de afgelopen eeuwen. De methode van de tijd aflezen van een “centrale” kerktoren in het verleden lijkt derhalve voor Wilp onwaarschijnlijk.