Winterswijk
Jacobskerk in Winterswijk /Gelderland
Stenen zonnewijzer ingemetseld aan de zuidzijde van de toren
Zonnewijzer
Na het fotograferen van de hiernaast afgebeelde zonnewijzer blijkt de tekst uit het boek “Zonnewijzers in Nederland” niet in overeenstemming te zijn met die van de gefotografeerde zonnewijzer. Na het bestuderen van de foto’s blijken er twee zonnewijzers te zijn. De bovenste is een oude zonnewijzer die bedoeld wordt in onderstaande tekst. Het onderste exemplaar is een recentere zonnewijzer.
Op een hoek aan de zuidzijde van de toren van de Hervormde kerk is een half-cirkelvormige zuidwijzer ingemetseld. Uurbecijfering van VI tot VI (18). Stijl: staaf. De romeinse cijfers zijn in gotisch schrift. In de voormiddag staan de cijfers omgedraaid: IV voor 6, IIV voor 7 en IIIV voor 8. Het cijfer V in de namiddag (17) lijkt genoteerd te staan als een middeleeuwse V, maar het kan ook zijn dat het cijfer sterk verweerd en afgebrokkeld is. Overigens staat er een uurlijn teveel bij 5 vm (zonder uurcijfer). Het lijkt niet onmogelijk dat deze zonnewijzer uit de 15e eeuw stamt en dus met Utrecht en Naaldwijk tot de oudste poolstaaf-zonnewijzers in ons land behoort.
Bron: Zonnewijzers in Nederland
Kerkgebouw
Omstreeks 780 liet abt Bernrad van Echternach op deze plek een doopkerkje bouwen. Hij bracht hier als eerste het christendom. Zijn opvolger was prediker Ludger. In 805 werd Ludger de eerste bisschop van het bisdom Münster, waarbij behalve het Duitse Münsterland, ook een deel van de huidige Achterhoek behoorde. Ook de oerparochie Winterswijk, toen nog Winethereswick of Wintereswick geheten, hoorde bij het bisdom Münster. In 1193 werd Winterswijk een aartsdiakonaat, het aartsdiakonaat Wintereswic of 'Uppen Braeme', waaronder zesien parochies vielen. In deze tijd werd de romaanse voorganger van de Jacobskerk gebouwd.
De naamgever van de kerk is Jacobus de Meerdere. Apostel Jacobus was de beschermheilige van de pelgrims die naar het graf in het Spaanse Santiago de Compostella kwamen. In de Jacobuskerk wordt hij dan ook driemaal als pelgrim afgebeeld.
Rond 1470 werd begonnen met de bouw van de huidige Jacobuskerk, een laatgotische pseudo-basiliek. Uit deze periode dateren de bijzondere fresco's in het koor, zoals die van Maria met Christuskind, geflankeerd door de apostelen Jacobus en Paulus. Hier bevindt zich ook een grote schildering van het Laatste Oordeel. In het middenschip en de zijbeuken zijn eveneens schilderingen aangebracht. Bovendien zijn er teksten van zowel voor als na de hervorming te lezen. Hoog in het koor en het schip torsen 'duvelkes' moeizaam het gewicht van de gewelven. Net voor 1600 ging men tot de hervorming over. Sindsdien is de Jacobskerk een protestantse kerk.
De eerste steen van de toren is gelegd op 3 september 1507. Behalve de vier bronzen luidklokken bevindt zich ook een carillon in de toren.
In de Jacobskerk worden regelmatig concerten gegeven op het Metzlerorgel, dat evenals de kerk zelf rond 1970 gerestaureerd werd. Daarbij werden onderdelen van het oorspronkelijke Naberorgel uit 1834 hergebruikt. Bij de restauratie van de kerk werd de prachtige schildering onder de witkalk ontdekt.
De beroemde schilder Piet Mondriaan, die in Winterswijk opgroeide, heeft de Jacobskerk vele malen afgebeeld.