Het onderzoek

De kerkklok en de zonnewijzer, een onafscheidelijk duo

De tijd heeft sinds mensenheugenis een belangrijke rol gespeeld. Het dag -en nachtritme wordt niet anders bepaald dan door de dagelijkse draaiing van de aarde om haar as. De schuine stand van deze aardas in combinatie met de jaarlijkse omloop van de aarde om de zon, zorgt voor het herhalende patroon van de seizoenen en het variëren van de tijdsduur van dag en nacht. Dit ritme van licht en donker bepaalde wel de periode van het waken of slapen gaan, maar was verder als tijdsindicatie veel te grof en bovendien zeer onnauwkeurig. Men kreeg behoefte aan een vaste tijdsindeling. Heel vroeg, vóór onze jaartelling al, deed de zonnewijzer haar intrede. De tijd kon afgelezen worden door een schaduw die op een tijdsschaal geworpen werd. Samen met de kerkklok vormden ze vanaf de middeleeuwen een onafscheidelijk duo dat als een prima communicatiemiddel diende, niet alleen om op gezette tijden gelovigen op te roepen voor het gebed, maar ook een maatschappelijke functie bekleedde zoals het aangeven van schafttijden e.d. De meeste bewoners hadden zelf geen uurwerk. Zelfs eind 18e - begin 19e eeuw lijkt men nog volledig aangewezen te zijn op het luiden van de kerkklok.

Mechanische uurwerken

Vanaf de 14e eeuw worden torenuurwerken gebouwd en komen pas vanaf 16e eeuw in zwang. In die tijd weken de mechanische klokken nog veel af van de juiste tijd, soms kon dit oplopen tot wel meer dan een half uur per dag. Ze werden dan ook dagelijks gelijk gezet met de zonnewijzer. Vooral na de uitvinding van het slingeruurwerk door Christiaan Huijgens rond 1657 werden de uurwerken veel beter. Vanaf de 19e eeuw werden de mechanische uurwerken zó nauwkeurig dat de zonnewijzer als tijdaanwijzer steeds meer naar de achtergrond verdrongen werd en daardoor min of meer een decoratieve rol kreeg of zelfs helemaal verdween.

Een zonnewijzer in Wilp denkbaar?

Het huidige exterieur van de Lebuïnuskerk in Wilp bevat geen zonnewijzer. Daarmee is niet uitgesloten dat er ook ooit een zonnewijzer deel van heeft uitgemaakt. Er hebben in het verleden verschillende verbouwingen plaatsgevonden. Wellicht is ooit, ergens op het moment dat de functie van de zonnewijzer definitief overgenomen werd door een voldoende nauwkeurig mechanisch uurwerk, bij dergelijke bouwwerkzaamheden een zonnewijzer verwijderd en uit beeld geraakt. In 2015 viert Wilp haar 1250 jarig bestaan. Wilp kent dan ook een lange geschiedenis waarin de kerk eeuwenlang een centrale rol heeft gespeeld. Het is derhalve goed denkbaar dat tot zelfs in de 19e eeuw in Wilp gebruik werd gemaakt van een zonnewijzer.

Het begin van een fantastische zoektocht

Er zijn genoeg argumenten denkbaar voor het gebruik van een zonnewijzer in Wilp. We maken een plan om e.e.a. uit te gaan zoeken en starten met een fantastische zoektocht.