Met een grotere deelname dan voorheen werd 11 januari 2012 een start gemaakt met een tweede cyclus sterrenkunde op de Volksuniversiteit Nunspeet. Deze basiscursus, een reeks van zes wekelijks opeenvolgende theorielessen in Nunspeet, werd vrijdag 16 maart afgesloten met een sterrenkijkactie op de heivlakte bij Vierhouten.

Als voorbereiding op deze sterrenkijkactie stond de voorgaande les van 15 februari in teken van het zelf waarnemen van de sterrenhemel. Zoals je een wegenkaart gebruikt om op aarde de weg te vinden, zo heb je sterrenkaarten en gidsen om aan de sterrenhemel de weg te vinden. Met name de draaibare sterrenkaart kreeg op deze avond extra aandacht omdat het een heel handig hulpmiddel kan zijn.

Daarnaast werd ook het gebruik van telescopen besproken. Speciaal uitgenodigd als gastspreker voor het onderwerp “telescopen” heeft Marten Bosma dit deel van de les op zich genomen. Op zo’n avond nemen we allerlei soorten telescopen en hulpmiddelen mee en ja, dat heeft dan nog wel wat voeten in de aarde om al die spullen de liften in, en de trappen op, de cursusruimte binnen te krijgen. Maar goed, eenmaal alles op de plek, dan weet je ook dat het later allemaal weer naar beneden moet….. (maar we doen het graag).

Dan breekt de tijd aan voor een waarneemactie. We hebben opnieuw gekozen voor de heivlaktes bij Vierhouten. Voor de meeste deelnemers niet zo ver en vrij makkelijk te bereiken. Na twee eerder geplande datums, die vanwege bewolkt weer niet door konden gaan, hebben we vrijdag 16 maart na wat twijfels toch om 17:00 uur het verlossend bericht middels email rondgestuurd met de mededeling “It Giet Oan”. Zoals half Nederland deze winter weer bevangen werd door de Elfstedenkoorts, werden wij volledig bevangen door het “Vierhoutenvirus”. Op een aantal vooraf vastgestelde vrijdagen zouden Marten en ik in de middag de koppen bij elkaar steken om ons te beraden over mogelijke sterrenkijk-kansen voor die avond. Het KNMI zegt op vrijdag 16 maart het volgende:

Op veel plekken is het opgeklaard, maar het blijft wel heiig. In het westen en noorden is het overwegend bewolkt en ook daar is het nevelig. De zuidwestenwind is matig, 3 tot 4 Bft. Komende nacht is het vrij helder maar vanuit het zuidwesten kunnen weer wolkenvelden het land binnenkomen. In opklaringsgebieden is een enkele mistbank niet uitgesloten. De temperatuur daalt naar een graad of 5. De zuidwestelijke wind is zwak tot matig.

17:00 uur

We besluiten om onze waarneemactie door te laten gaan. Een email met de verlossende woorden wordt rondgestuurd en ons afgesproken plan met de deelnemers wordt daarmee in werking gezet.

19:30 uur

Met een werkelijk vol beladen auto komen we aan bij ons verzamelpunt: Veluvine in Nunspeet. Een aantal deelnemers waren al eerder gearriveerd en al snel volgen er meer. Vanaf daar vertrekken we naar Vierhouten. Eén van de cursisten zou in Vierhouten de sterrenkaravaan gaan leiden naar een geschikte waarneemplaats op de hei, maar helaas is ze verhinderd, waardoor we besluiten naar een eerder bezochte en daardoor bekende waarneemplaats te gaan.

20:00 uur

Net even buiten Vierhouten komen we aan bij een uitgestrekte heidevlakte. Vrij snel aan de rechterkant parkeren we onze voertuigen op de parkeerplaats. We zijn op plaats van bestemming. Het lijkt aanvankelijk aardedonker, maar zoals altijd is dat een kwestie dat je ogen even moeten wennen aan het duister. Hier en daar wordt een zaklamp ontstoken en weldra vinden we de weg naar een mooie plaats op de hei, enkele tientallen meters vanaf de parkeerplaats.

20:30 uur

Nadat we onze telescopen hadden opgesteld konden we beginnen aan de verkenning van de sterrenhemel. Het bleef, zoals het KNMI eerder al meldde wat heiig, waardoor het niet echt kraakhelder werd, maar we hadden genoeg hemelobjecten aan het firmament die we konden waarnemen.

Eerst hebben we gekeken naar een serie wintersterrenbeelden: Leeuw (met het omgekeerde vraagteken), Kreeft, Tweeling met de hoofdsterren Castor en Pollux, Voerman met Capella, Aldebaran van de Stier, Persues en Cassiopeia. Natuurlijk mag de jager Orion niet in dit rijtje ontbreken. De drie onmiskenbare gordelsterren, gemarkeerd door een viertal grote heldere sterren maakt dit samen tot hét wintersterrenbeeld van het firmament. Links wordt Orion bijgestaan door Sirius de hoofdster van de Grote Hond. Ook wordt terecht door één van de deelnemers gewezen op de winterdriehoek; gemarkeerd door Procyon van de Kleine Hond, Sirius van de Grote Hond en Betelgeuze van Orion. Aan de Noordelijke sterrenhemel blijft tot in de eeuwigheid de Grote Beer onze wegwijzer.

Ook wordt een drietal heldere planeten gadegeslagen: In westen de meest heldere planeet Venus op ongeveer 115 miljoen kilometer afstand. Iets daaronder, in de zelfde richting als Venus maar wel vele malen verder op ongeveer 850 miljoen kilometer afstand kunnen we Jupiter waarnemen. Jupiter staat toch al wat lager aan de horizon waardoor details enigszins wat vervagen, maar heel duidelijk zijn de wolkenbanden en natuurlijk de grootste manen waar te nemen. Aan de oostelijk sterrenhemel staat dan de planeet Mars op een afstand van ongeveer 105 miljoen kilometer afstand. Mars is altijd direct te herkennen aan zijn rode kleur.

De meest lichtzwakke objecten wordt ons onthouden door de heiige atmosfeer. Toch lukt het ons om de pleiaden (Zevengesternte) waar te nemen en natuurlijk maken we van de gelegenheid gebruik om de Orionnevel in onze kijkers te zetten. De Orionnevel (M42) is een enorm stervormingsgebied van gas en stof op maarliefst 1500 lichtjaar verwijderd. Duidelijk is hierin een sterrenpatroon te ontdekken in de vorm van een trapezium. Ook kijken we naar een aantal dubbelsterren. Een heel aardig stel is natuurlijk Alcor en Mizar van de Grote Beer.

Deze hele happening werd regelmatig onderbroken met een warme bak koffie vergezeld van een overheerlijke krakeling.

22:30 uur

Eerder deze avond hadden we even een mistbank te verwerken die, zo plotseling deze kwam, ook zo plotseling weer verdween. Maar een vrij hardnekkige mistbank op een tijdstip, dat we toch al als eindtijd van deze avond voor ogen hadden, doet ons besluiten deze sterrenkijkavond te beëindigen. Na een afsluitend woordje worden Marten en ik, als blijk van waardering van de deelnemers, blij verrast met een present.

Met wat aangeboden hulp wordt alles weer ingepakt en terug gesjouwd naar de parkeerplaats. Na hartelijke handdrukken nemen we afscheid van elkaar en gaan huiswaarts. (althans bijna………..)

Als een soort van traditie, en als de gelegenheid zich voordoet, blijven we nog altijd even na-mijmeren. Een moment later zaten Marten en ik met een warme beker koffie aan een picknicktafel aan de rand van het heidegebied te bedenken dat we wel weer een erg geslaagde cursusperiode achter ons laten.

Links

• Foto's van de activiteiten