2. het trapjes-bruggetje Rivierenbuurt Den Haag
Gietijzeren brug gebouwd in 1885 door arbeiders van de ijzergieterij- en pletterij Enthoven. Tijdens het vervangen van de kademuren is het trapjesbruggetje ingepakt. In 1978 is de brug op de Monumentenlijst geplaatst.
Gietijzeren brug gebouwd in 1885 door arbeiders van de ijzergieterij- en pletterij Enthoven. Tijdens het vervangen van de kademuren is het trapjesbruggetje ingepakt. In 1978 is de brug op de Monumentenlijst geplaatst.
De fabriek had de bijnaam de armen en benenfabriek. De arbeider die een ongeluk kreeg werd eenvoudigweg ontslagen, was hij geen lastpost; dan kreeg hij een klein bedrag mee naar huis. Was er geen werk dan moesten de werknemers onverrichterzake weer naar huis.
De fabriek had de bijnaam de armen en benenfabriek. De arbeider die een ongeluk kreeg werd eenvoudigweg ontslagen, was hij geen lastpost; dan kreeg hij een klein bedrag mee naar huis. Was er geen werk dan moesten de werknemers onverrichterzake weer naar huis.
Dat leidde tot grote woede soms gevolgd door een staking, maar dat was niet zonder risico. Wie zich niet schikte stond al snel als oproerkraaier te boek.
Dat leidde tot grote woede soms gevolgd door een staking, maar dat was niet zonder risico. Wie zich niet schikte stond al snel als oproerkraaier te boek.
Toen arbeiders zich organiseerden in metaalbewerkersbonden om betere arbeidsomstandigheden en lonen af te dwingen, leidde dat tot enorme achterdocht en uitsluiting van werk door de werkgevers.
Toen arbeiders zich organiseerden in metaalbewerkersbonden om betere arbeidsomstandigheden en lonen af te dwingen, leidde dat tot enorme achterdocht en uitsluiting van werk door de werkgevers.
Ook kinderarbeid kwam nog tot de jaren zeventig van de 19e eeuw voor in de
Ook kinderarbeid kwam nog tot de jaren zeventig van de 19e eeuw voor in de
fabriek. Daarbij was Enthoven misschien nog niet de slechtste werkgever: jonge werknemers mochten naar de Ambachtsschool in de buurt, zonder loon natuurlijk.
fabriek. Daarbij was Enthoven misschien nog niet de slechtste werkgever: jonge werknemers mochten naar de Ambachtsschool in de buurt, zonder loon natuurlijk.
De fabriek verschafte dan wel werk, maar omwonenden schreeuwden ook moord
De fabriek verschafte dan wel werk, maar omwonenden schreeuwden ook moord
en brand over de geluidsoverlast die de fabriek veroorzaakte. Neerslag van lood op de landerijen in de omgeving zorgde voor ophef en klachten.
en brand over de geluidsoverlast die de fabriek veroorzaakte. Neerslag van lood op de landerijen in de omgeving zorgde voor ophef en klachten.
In 1893 organiseerde de regering een Arbeidsenquête naar omstandigheden in
In 1893 organiseerde de regering een Arbeidsenquête naar omstandigheden in
fabrieken en werkplaatsen in Nederland. Ook Cornelis Thomas, smid in de
fabrieken en werkplaatsen in Nederland. Ook Cornelis Thomas, smid in de
ornamentgieterij van de fabriek, toen 38 jaar oud, werd ondervraagd.
ornamentgieterij van de fabriek, toen 38 jaar oud, werd ondervraagd.
Hij vertelt de leden van de Commissie over zijn lange werkdagen van 6 's ochtends tot soms 8 uur 's avonds voor een loon van 11, 12 of 13 gulden per week. Nog niet eens heel slecht voor die tijd voor een geschoolde arbeider.
Hij vertelt de leden van de Commissie over zijn lange werkdagen van 6 's ochtends tot soms 8 uur 's avonds voor een loon van 11, 12 of 13 gulden per week. Nog niet eens heel slecht voor die tijd voor een geschoolde arbeider.
Als Cornelis Thomas, op 72 jarige leeftijd nog eens wordt geïnterviewd door de Metaalbewerkersbond, waarvan hij lid is, blijkt zijn gezicht verminkt te zijn door een zinkexplosie in de fabriek.
De fabriek werd wegens ruimtegebrek in 1905 naar Delft verplaatst. Ons resten nu alleen de fraai ontworpen, onverslijtbare gietijzeren objecten, zoals bijvoorbeeld dit trapjesbruggetje; en de overkapping van het Hollandsch Spoor.
De fabriek werd wegens ruimtegebrek in 1905 naar Delft verplaatst. Ons resten nu alleen de fraai ontworpen, onverslijtbare gietijzeren objecten, zoals bijvoorbeeld dit trapjesbruggetje; en de overkapping van het Hollandsch Spoor.
Haags Gemeentearchief, ca 1930