Kempense zandputten
Naamgeving en ligging Kempense Zandputten
Een rondje Molse Zandputten
Naamgeving, ligging en routebeschrijving
(door Luc Damen)
Inleiding:
Een deel van het grensgebied tussen Mol en Dessel bestaat uit een lappendeken van grote waterplassen. Die plassen, waarvan de oudste dateren uit het einde van de negentiende eeuw zijn de blijvende littekens van de witzandontginningen. Tussen 1843 en 1856 werd het Kempisch kanaal gegraven als een onderdeel van de verbinding tussen de Schelde en de Maas. In dezelfde periode werd het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten gegraven en kwam er een verbinding tussen het Kempisch kanaal en de Demer in Hasselt. De aanleg van deze kanalen zorgde voor werkgelegenheid voor de arme bevolking in de streek. Het water van de kanalen maakte een overvloedige bevloeiing van landbouwgronden mogelijk. Landbouwontginningen in de tot dan toe onvruchtbare en desolate heidegebieden werden een onvoorwaardelijk succes.
Door het graven van de kanalen werd eerder toevallig het waardevolle witzand van Mol ontdekt. Het was Antoon Van Eetvelde die in 1862 als eerste een officiële vergunning kreeg om het witte zand te exploiteren. Een nieuwe industrie in de Kempen was geboren. De kanalen en het witte zand speelden daarna een sleutelrol in de economische ontwikkeling van de streek.
Het uitzicht van het Kempische landschap werd grondig gewijzigd en de witzandontginningen lieten voor altijd hun sporen na in onze regio. Ook de volgende decennia zal het delven van witzand vele hectaren Kempische akkers, weiden en bossen omzetten in waterplassen. Deze plassen oefenen een grote aantrekkingskracht uit op heel wat vogels en zijn daarom uitverkoren plekken om vogels te spotten en te observeren. Namen zoals de Grote Zandput, de Kanaalplas, Put Stroobants, -zijn vaste waarden in de rubriek 'Bijzondere waarnemingen in de regio'- in Meander, het tijdschrift van Natuurpunt Mol-Geel en op Birding Kempen. Misschien hebt u zich al wel eens de vraag gesteld hoe welke zandput heet en waar al die zandputten liggen. Voor het antwoord op die vragen nemen we je graag mee op een rondje Molse Zandputten, dat we starten op de markt van Dessel.
1. Vijvers Vercammen
De Vijvers Vercammen liggen langs de Gravenstraat in Dessel. Rij van de markt van Dessel in de richting van het SCK, via de Hannekestraat en de Boeretangsedreef. Waar de Boeretangsedreef een scherpe bocht naar rechts maakt richting Kastelsedijk, rij je rechtdoor de Gravenstraat in. Al vlug zie je links door de bomen een grote zandput liggen. Er zijn links twee dreven, waar men in kan rijden. Neem de tweede dreef. Je passeert eerst rechts een weg met een poort naar een deel van het domein van Belgoprocess. Pas op voor fietsers: er loopt immers een mountainbikepad over de toegangsdreven. Vlak voor het kanaal is er ook nog een gelegenheid om dicht bij het water te komen. Je kan dan eventueel parkeren aan de ingang van Belgoprocess. Deze zandpunt wordt de volgende jaren nog sterk uitgebreid in de richting van het centrum van Dessel. Van aan deze put heb je ook een zicht op de nestkast voor Slechtvalken op de rechtse schouw van de elektriciteitscentrale aan de Molse kant van het Kempisch kanaal.
2. De Lagune
Van aan de Vijvers Vercammen rij je het kanaal over en passeer je aan het SCK (Boeretang). De Lagune ligt dan links van de weg. Een eind voorbij het SCK draai je links de Emiel Becquaertlaan in. Langs die weg heeft men hier en daar een zicht op de Lagune. Er zijn weinig plaatsen om vogels te observeren en er valt ook niet zoveel te zien. Op het einde van de Emiel Becquaertlaan kom je uit op Mol-Donk.
3. De Warande
Aan Mol-Donk draai je naar links, richting Dessel. Vlak voor de brug draai je rechts de straat Warande in. Naast de officiële weg, ligt de privéweg voor de huizen die tegen de Miramar gebouwd zijn. Links van de weg ligt eerst de zandput Warande. Deze zandput is afgesloten met een draad. Er zijn een paar plekken waar je -zeker in de winter- toch kunt zien wat er op het water zit. Iets voorbij de Warande ligt een kleine plas. De plas ligt op de hoek van de straat Warande en de straat De Zate. Het is een toegangsstraat tot een fabrieksterrein van Grit NV en de Zate 2. Deze plas is gemakkelijk te bekijken van aan de openbare weg.
4. Miramar
Rechts van de straat Warande ligt de grote Zandput Miramar. Die is helemaal afgesloten met huizen en weekendverblijven. Dit is eigenlijk overal privé-terrein. Ongeveer aan het einde van de put De Warande en nog voor de kleine put aan De Zate, is er in de haag tussen de openbare weg en de privé-weg een bareel. Langs daar kom je op het schiereiland in de Miramarvijver en dat is eigenlijk de enige plaats om te kijken welke vogels er zitten.
5. De plas van As, met de villa van Sibelco
Deze kleine plas, links aan het einde van de straat Warande ligt vlak naast de openbare weg.
8. Plas Leblanc
9. De Meergoren
Van aan de Plas van As zie je de bedrijfsgebouwen van Sibelco. Tweehonderd meter daarvoor draai je rechts de Diepestraat in, een kleine kronkelige straat. Rechts ziet men nog steeds de huizen rond de Miramar. Blijf gewoon de weg volgen en je komt automatisch in Mol-Sluis terecht. Hier draai je links richting het centrum van Mol-Sluis. Rij het centrum door in de richting van het kanaal Dessel - Kwaadmechelen en het Zilvermeer. De straat heet hier Sluis. Als je de helling van de brug over het kanaal al aan het oprijden bent, zie je rechts De Meergoren. Op de helling van de brug draai je links af en rij je naar beneden naar de kanaaldijk. De weg die evenwijdig met het kanaal Dessel - Kwaadmechelen loopt, heet Wolfsdonk. Links ligt dan de Plas Leblanc, die je amper ziet van op de weg. Als je de helling van de brug oprijdt, zie je links al een kleine plas. Deze plas staat in verbinding met de Plas Leblanc, maar er zijn zelden vogels te zien. Om waarnemingen op de Plas Leblanc te doen, moet je eerst doorrijden tot aan de Grote Zandput.
6. De Grote Zandput
Rij ongeveer een kilometer langs het kanaal. Rechts zie je de toegang tot de Kanaalplas waar recent een jachthaven geopend is. Van hier heb je zicht op een deel van de Kanaalplas dat je van op geen andere plaats kan bekijken. Links van de weg is er een dubbele poort die toegang geeft tot het bedrijfsterrein van Sibelco. Links van de grote poort, heeft ooit een kleine poort (breedte van een deur) gehangen. Die kleine poort is er niet meer en langs daar kan je steeds het bedrijfsterrein op. Ga een paar tientallen meter de weg op. Links zie je de Plas Leblanc. Rechts ligt de Grote Zandput. Van zodra je rechts de Grote Zandput ziet, ga je van de weg af. Als je aan het water komt, heb je een mooi zicht op de put en op wat men de slikplaat noemt. Om de andere kant van de Grote Zandput goed te zien, rij je nog ongeveer een km verder langs het kanaal. Voor de ophaalbrug zie je rechts de lokalen van de waterskiclub. De weg draait er wat naar links en daar kan je links afdraaien naar de lokalen van de surfclub.
De Grote Zandput wordt ook wel de Surfput genoemd. Van aan de kantine van de surfclub heb je een zicht op een deel van de put dat je niet ziet van aan de bedrijfspoort. Net voorbij de ophaalbrug staat de toeristentoren van Sas IV. Na 217 treden sta je 37 meter hoog en heb je een schitterend zicht op de omgeving.
7. De Schansput
De Schansput ligt achteraan op het terrein van Sibelco. Aan de bedrijfspoort van Sibelco ga je rechtdoor het terrein op en laat je de Grote Zandput rechts liggen. Links van deze zandweg staan er vooral dennenbomen; een jaar of twee geleden is er een stuk afgebrand. Rechts van de weg krijg je een mooi overzicht over de rietpartijen van de Grote Zandput. Na ongeveer 800 meter zie je links nog een zandput en dat is De Schansput. Waar links de Schansput begint, gaat er ongeveer vijftig meter verder een weg naar rechts. Dat is ongeveer de grens waar je mag komen. Het is niet toegelaten om dichter de bedrijfsgebouwen te benaderen. De weg naar rechts mag je wel op.
10. Het Zilvermeer
Rij terug naar de brug over het kanaal, draai naar links en rij de brug over. Rechts passeer je dan het Zilvermeer. De straat heet Zilvermeerlaan.
11. Kanaalplas
Links ligt de Kanaalplas. Aan de nieuwe jachthaven Portaventura is een taverne. Van op het terras of van achter het glas heb je een mooi zicht op de Kanaalplas, een van de grootste plassen in de regio. Als je de jachthaven voorbijrijdt, kom je aan een scherpe, gevaarlijke bocht naar rechts. In die bocht kan je links van de baan parkeren. Je hebt er een zicht op het oostelijk deel van de Kanaalplas.
12. Stortplas
Aan de andere kant van de weg sta je aan de noordkant van de Stortplas.
13 a. Zandput Mol-Rauw
Rij verder in oostelijke richting, de Zilvermeerlaan ten einde. Je komt dan aan de Postelsesteenweg. Parkeer hier links van de weg je wagen en steek de Postelsesteenweg over. De dreef aan de andere kant van de weg maakt deel uit van de Natuurpunt-wandeling rond de Maat. De dreef leidt naar Het Kristallijn. Na een paar honderd meter ligt aan de rechterkant de Zandput van Mol-Rauw. Je hebt hier een zicht op het reservaatgedeelte van de put. Keer daarna terug naar de Postelsesteenweg en rij richting Postel.
17. De Maat
18. Put Stroobants
De vijvers van de Maat en de Put Stroobants liggen aan de zuidelijke kant van het Kempisch kanaal. Vlak voor de houten Baileybrug ga je rechts de weg langs het kanaal op. Die weg heeft zelfs een naam, de Waterstraat. Men mag er eigenlijk niet met de auto over. Parkeer de wagen aan de Kleppende Klipper of dichter bij de Baileybrug aan taverne Jagershof. Na een paar honderd meter heb je rechts de visvijvers van de Maat. Je kan hier van de Waterstraat af gaan en een paar honderd meter over het domein van de Maat lopen langs de vijvers. Je komt automatisch terug op de Waterstraat. Voorbij de vijvers van de Maat ligt nog een grote plas en dat is de Put Stroobants. Hier kan je niet dichtbij komen. Waarnemingen moet je doen van op de weg (de Waterstraat).
19. Den Diel
Je gaat terug tot aan de houten Baileybrug en steekt het kanaal over. De straat aan de overkant van het kanaal heet Den Diel. Je kan er direct voorbij de Baileybrug aan de rechterkant parkeren tussen de bomen. Volg de wandeling die Natuurpunt uitgestippeld heeft langs de vennen en de plassen van Den Diel. De grootste plas noemt men de Grote Sprietput. Je blijft er best op de wandelwegen. Het is wel even wandelen tot aan de Grote Sprietput. Het kaartje met de uitgestippelde wandelingen op De Maat en Den Diel kan je als lid van Natuurpunt gratis downloaden op www.natuurpunt.be Wie niet opziet tegen een stevige wandeling kan via de sluisdeuren van Sas 2 het Kempisch kanaal oversteken. Je passeert dan aan de Put Stroobants en aan De Maat. Over de sluisdeuren van Sas 3 of langs de Baileybrug kom je terug aan de Desselse kant van het kanaal.
19 De Pinken
Wie wil, kan van hier even een ommetje maken naar een van de jongste zandwinningen in de streek. Ter hoogte van Sas IV en Sas V is Sibelco aan de Desselse kant van het kanaal in 2005 begonnen aan een nieuwe zandgroeve, De Pinken. Men zal er twintig jaar witzand winnen. Rij van de Baileybrug in de richting van Postel. Iets voorbij Taverne De Maat draai je links naar Dessel. Aan de kerk van Witgoor draai je links de Hameldijk op. Na een paar honderd meter neem je de tweede straat rechts, de Kromstraat. Volg de Kromstraat tot je links een wegwijzer naar de hondenclub ziet. Links van het terrein van de hondenclub zie je de wal rond De Pinken. Dit is momenteel de gemakkelijkste plaats om bij De Pinken te komen.
12. Stortplas - bis
Van de Baileybrug rij je terug richting Mol-Rauw en volgt opnieuw de Postelsesteenweg. Na een paar km heeft men links Sun Parcs en rechts de toegang tot het Zilvermeer en het Ecocentrum. Een paar honderd meter voor het Ecocentrum kan men rechts de zuidkant van de Stortplas bereiken. Links van de weg is er een dreef, waar vooraan één of twee wagens kunnen staan. Je gaat dan langs de omheining van de camping. Rechts heb je de zuidkant van de Stortplas. Je kan zo een tweehonderd meter doorgaan tot je een zicht hebt over heel de Stortplas van zuid naar noord. Je rijdt daarna verder richting Sun Parcs. Links is er nog een dreef die leidt naar de Zandput Mol-Rauw. Rij door tot aan de verkeerslichten en draai links de Kiezelweg op richting het gehucht Mol-Rauw en richting Lommel.
13. Zandput Mol-Rauw
Rij door het gehucht Rauw tot aan de grensscheiding met Lommel-Stevensvennen. Draai links de Blauwe Keidreef in. Er staat een wegwijzer naar Het Kristallijn. Op deze lange rechte asfaltbaan krijg je links een zicht op de zandput van Mol-Rauw (13 a). Je komt links ook aan een mooi gebouw, Het Kristallijn. Dat is een zaal van Sibelco die gebruikt wordt voor tentoonstellingen, concerten, Voorbij Het Kristallijn ligt links nog een deel van de grote Zandput Mol-Rauw (13 b). Je kan tussen de twee stukken van de zandput wandelen. Een honderd meter voorbij Het Kristallijn is er een poortje, waardoor je in de grote tuin van Het Kristallijn terechtkomt. Je kan van daar verder wandelen in westelijke richting tot je terug op de Postelsesteenweg komt. Dit is opnieuw een deel van de wandeling van Natuurpunt rond de Maat.
Langs het gehucht Rauw kan je ook aan de zuidkant van de Zandput Mol-Rauw komen. Als je van Sun Parcs over de Kiezelweg richting Lommel rijdt, neem je een van de zijstraten naar links. Neem bij voorkeur de eerste (de Sprietstraat) of de tweede links (Verkallenstraat). Zij komen uit op de Zandstraat, een rechte weg die evenwijdig met de Kiezelweg loopt. Draai rechts de Zandstraat in en rij deze straat ten einde. Waar het asfalt stopt, laat je best de wagen achter. Je gaat er links de zandweg op en komt aan de zandput.
15. Het Kristallijn
Rechts van de Blauwe Keidreef ligt een nieuwe zandput, weggestopt achter een grote aarden berm. Dit noemen we de zandput aan Het Kristallijn. Het is op het einde van deze berm dat de telpost voor het trektellen ligt: boven op de berm. Je kan aan deze put komen door te stoppen waar de berm begint, iets voorbij de oude boerderij. In het midden van de berm, bijna aan het gebouw van Het Kristallijn is ook een doorgang. Achter deze zandput zie je nog een water liggen. Dat is de zandput van de Blauwe Kei.
16. Grote Maatheide - Stevensvennen
We zijn dit 'rondje Molse zandputten' begonnen in Dessel, eindigen doen we in Lommel. Rij van aan Het Kristallijn verder de Blauwe Keidreef op. De weg maakt op het einde een scherpe bocht naar rechts. Via de Blauwe Kei kom je aan het kanaal. Steek de brug over en draai direct rechts de Ankerstraat in. Je kunt rechtdoor rijden tot waar de Ankerstraat doodloopt. Daar heb je een zicht op een deel van de Grote Maatheide. Deze put ligt net niet meer op de kaart in bijlage. Rij terug richting kanaal en draai na een paar honderd meter links. Ook deze weg heet Ankerstraat en loopt langs de westelijke kant van de Grote Maatheide. De Ankerstraat leidt je naar de N712 tussen Lommel en Mol, aan de voet van de brug over het Kanaal van Beverlo. De N712 heet hier Stevensvennen. Draai naar rechts richting Mol.
14 Blauwe Kei
De tweede straat rechts, een paar honderd meter voorbij de brug is de Nieuwstraat. Langs daar kan je naar de zandput Blauwe Kei rijden.
Van Stevensvennen rij je via de Kiezelweg (Mol-Rauw) terug in de richting van Sun Parcs. Aan de verkeerslichten aan Sun Parcs kan je links draaien of rechtdoor rijden. Beide opties leiden naar de ring en naar Mol en Geel.
Klik op de foto's voor groter formaat!
Foto's: Lex Peeters
