06. Το χωριό Δασύλλιο του Νομού Γρεβενών - Έκδοση βιβλίου το 1989.

    

 Περιεχόμενα από το βιβλίο "Το Δασύλλιο του νομού Γρεβενών". Έκδοση 1989.

(Η ψηφιοποίηση του βιβλίου έγινε από τη Δήμητρα σύζ. Αθ. Θ. Παπαδόπουλου)

Το Δασύλλιο νομού Γρεβενών - Μέρος Α'

  

ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

(Από το βιβλίο "Το Δασύλλιο νομού Γρεβενών" που εκδόθηκε από την "Φιλοπροοδευτική Ένωση Δασυλλιωτών η Αγία Παρασκευή". ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1989) 

Το Δασύλλιο βρίσκεται Β.Δ. των Γρεβενών, σε απόσταση 36 χλμ. και σε υψόμετρο 980 μ. Το έδαφος είναι ορεινό και το κλίμα ηπειρωτικό. Οδικά συνδέεται με τα Γρεβενά και το Τσοτύλι Βοΐου, από το οποίο απέχει 30 χλμ. 

Το Δασύλλιο διοικητικά ανήκε στην επαρχία Βοΐου, αλλά το 1964, επειδή η επαρχία Γρεβενών αποτέλεσε ιδιαίτερο νομό, προσαρτήθηκε διοικητικά στο νομό Γρεβενών. Εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά ανήκει στην επαρχία Βοΐου. Συνορεύεται με τα χωριά: Β. με το Δίλοφο και Πεντάλοφο Βοΐου, Ν. με την Καλλονή και το Τρίκορφο Γρεβενών, Α. με τη Χρυσαυγή Βοΐου και Δ. με το Δοτσικό και Μεσολούρι Γρεβενών. Το παλιό όνομα του χωριού ΜΑΕΡ-ΜΑΓΕΡΗ μετονομάστηκε σε ΔΑΣΥΛΛΙΟ, από το δασύλλιο της Αγίας Παρασκευής, με το Δ. της 20.1.1927, Φ.Ε.Κ. Α'18/1927. 

Σχετικά με το παλιό όνομα του χωριού ΜΑΓΕΡΗ, έχουμε τη γνώμη πως έχει λατινική προέλευση και προήλθε από το λατινικό επίθετο θηλυκού γένους και συγκριτικού βαθμού: major - major - majus (μάγιορ-μάγιορ-μάγιους) (μεγαλύτερος - μεγαλύτερη - μεγαλύτερο). Ας μη μας διαφεύγει πως η Μακεδονία διετέλεσε στην κυριαρχία των Ρωμαίων 543 χρόνια από το 148 π.Χ. μέχρι το 395 μ.Χ., πράγμα που και ονόματα χωριών μας άφησαν και ήθη και έθιμα και δοξασίες. Ετσι και το χωριό αυτό το ονόμασαν major (μάγιορ) μεγαλύτερη και στα ελληνικά Μαέρ- Μαγέρ - Μαγέρη. 

Αλλά και η παράδοση του χωριού μνημονεύει πως η Μαγέρη, όταν ήτο στη θέση "Παλιομάγερο", ήτο το μεγαλύτερο χωριό, συγκριτικά με τα γύρω χωριά. 

  ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

Για να γράψουμε ό,τι στις επόμενες σελίδες ακολουθεί, παρακινηθήκαμε το 1986, από τον αείμνηστο Δασυλλιώτη φαρμακοποιό Μίνωα Β. Παπανικολάου, ο οποίος μας έδωσε αρκετές χρήσιμες πληροφορίες για το Δασύλλιο. Η σύζυγός του Αναστασία με ευχαρίστηση μας παρέδωσε το οικογενειακό αρχείο (χειρόγραφα τετράδια του πεθερού της Βασ. Παπανικολάου, έγγραφα, κλπ.) όπου κι εκεί βρήκαμε αρκετά χρήσιμα στοιχεία. 

Για να ολοκληρώσουμε όμως την ιστορική μονογραφία του Δασυλλίου, το επισκεφθήκαμε στις 5 και 6 Ιουλίου 1988 και στις 26 Ιουλίου 1988, μέρα πανηγυριού και καταγράψαμε κάθε απαραίτητο στοιχείο. Εκεί στις πεντακάθαρες και λουλουδιασμένες αυλές ακούσαμε και καταγράψαμε τις θύμησες της παλιότερης γενιάς. Εκεί που αναπαύονται οι γέροντες, εκεί που γραίνουν το μαλλί και υφαίνουν ακόμα οι γερόντισσες. Γέροι και γριές με διάθεση και ευχαρίστηση μας βοήθησαν στην ιστόρηση του χωριού. Είναι αλήθεια πως ταλαιπωρήσαμε την κουρασμένη τους μνήμη, για να μας δώσουν τις πληροφορίες που θέλαμε. 'Ετσι ό,τι βρήκαμε γραμμένο, ό,τι ακούσαμε από τους φορείς των παραδόσεων και ό,τι είδαν τα μάτια μας τα αναφέρουμε σε τούτο το βιβλίο, προσπαθώντας να δώσουμε, όσο είναι δυνατόν, μία ιστορική μονογραφία του χωριού. 

Θεωρούμε χρέος να ευχαριστήσουμε όλους - άνδρες και γυναίκες- που τόσο πρόθυμα μας έδωσαν κάθε πληροφορία, καθώς και φωτογραφίες για να πλουτίσουμε το περιεχόμενο του βιβλίου. Με αγάπη παραδίνουμε τούτο το βιβλίο στους Δασυλλιώτες του χωριού και τη διασποράς, με την εντύπωση ότι ικανοποιούμε ένα μύχιο πόθο τους, μία εσωτερική ψυχική απαίτηση όλων, γιατί θα ζωντανεύει τις αναμνήσεις τους και θα τους κρατάει πιστούς στην αγάπη που τρέφουν για το γενέθλιο τόπο τους. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Κ. ΑΔΑΜΙΔΗΣ Από τη Δαμασκηνιά Κοζάνης 

  ΤΟ ΔΑΣΥΛΛΙΟ 

Το Δασύλλιο (Μαγέρη) είναι από τα γραφικά και όμορφα χωριά που έχει η ελληνική ύπαιθρος.  Ένα χωριό που συνδυάζει την ατέλειωτη ομορφιά του βουνίσιου τοπίου και την απλότητα των ανθρώπων. Ένα χωριό που μπορεί και διατηρεί ανόθευτη την παράδοση και την αρετή του. Τα σπίτια του χωριού, σπίτια διώροφα και τριώροφα καλοχτισμένα από τους ίδιους, με τέχνη και μαστοριά, σώθηκαν από την καταστροφική μανία των κατοχικών στρατευμάτων και δεν πυρπολήθηκαν τον Ιούλιο του 1944. 'Έτσι διατηρούν το παραδοσιακό στυλ. Οι κάτοικοι τα διαμόρφωσαν και τα εξόπλισαν με όλες τις σύγχρονες ανέσεις, για ανετότερη εξυπηρέτηση των ατομικών και οικιακών αναγκών. Οι αυλές των σπιτιών με λίγα κηπευτικά και μ' ένα πλήθος λουλούδια, δίνουν στο σπιτικό περιβάλλον μια ιδιαίτερη αισθητική εικόνα νοικοκυροσύνης. Οι δρόμοι του χωριού, με ανηφόρες και κατηφόρες, καθαροί και τσιμεντόστρωτοι. Δεξιά και αριστερά των δρόμων και στις πλαγιές, πλήθος από λυγαριές, φλαμουριές, γιαννάκια, αγριομολόχες και άλλα αγριολούλουδα σκορπούν τη λεπτή και μυρωμένη ανάσα τους και αρωματίζουν την ατμόσφαιρα. Οι Δασυλλιώτες είναι περήφανοι, φιλόξενοι, ομιλητικοί και πάντα πρόσχαροι. 'Ένας κόσμος που κρατάει την καρδιά στα χείλη του. Η ζωή τους μέσα στο φως, στη βουνίσια ομορφιά και στη γαλήνη της φύσης, τους προίκισε με οξύνοια, με καθάρια σκέψη, με αισθήματα και συναισθήματα, που τους ανεβάζουν σε υψηλή ψυχική στάθμη. Η λίγη και φτωχή καλλιεργήσιμη γη και το ορεινό έδαφος ανάγκαζαν τους Δασυλλιώτες να παίρνουν τον άχαρο δρόμο της ξενιτιάς, στα παλαιότερα και νεότερα χρόνια και πολλοί επιδόθηκαν στα γράμματα και τις τέχνες. Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού μειώθηκαν αισθητά. Ο κεντρομόλος δράκοντας της αστυφιλίας και της μετανάστευσης πέρασε ορμητικός και από το Δασύλλιο. Οι κάτοικοι που διαμένουν μόνιμα στο χωριό, στο σύνολό τους είναι της τρίτης ηλικίας, συνταξιούχοι του Δημοσίου, του Ι.Κ.Α., του Ο.Γ.Α. κλπ. Προπολεμικά το Δασύλλιο είχε μεγάλη κτηνοτροφία. Σήμερα λίγοι ασχολούνται όπως: Ο Νικόλαος Σκόδρας, με 1500 γίδια, ο Νικόλαος Λιούμπαρης, με 350 γίδια, ο Δημήτριος Σκόδρας, με 200 πρόβατα και ο Χρήστος Σκόδρας, με 800 γίδια. 

Στις αυλόπορτες των σπιτιών προβάλλουν ανήμποροι γέροντες και γερόντισσες, που κρατούν το τζάκι αναμμένο και ζουν με μοναδικό σύντροφο τις αναμνήσεις και με τον αγιάτρευτο καημό, που τα παιδιά τους βρίσκονται μακριά τους. Θλιμμένες μορφές, που δεν έχουν κοντά τους τα εγγόνια τους, που γεμίζουν το σπίτι με το γέλιο και το κλάμα, με το τραγούδι και το παιχνίδι και το δίνουν ζωή απ' τη ζωή τους. Στο μεσοχώρι υπάρχει το καφεπαντοπωλείο του Δημητρίου Σκόδρα, που εξυπηρετεί τους κατοίκους και συγκεντρώνονται οι άντρες και μιλούν για παλιές ιστορίες και γεγονότα, τότε που το χωριό τους έσφυζε από ζωή και κίνηση, τότε που όλα τα σπίτια ήταν γεμάτα, τότε που τα παιδιά ξεφώνιζαν στους δρόμους και στα πετράλωνα. 

Η πλατεία "Ράχη" όπως της λένε οι Δασυλλιώτες, που ήταν η ψυχή του χωριού, είναι βουβή, έρημη, από μικρούς και μεγάλους. Εδώ έπαιζαν τα ομαδικά τους παιχνίδια τα παιδιά και ζωντάνευαν το χωριό. Εδώ τα γλέντια, οι διασκεδάσεις, οι γάμοι, κάθε γιορταστική, ψυχαγωγική εκδήλωση της Πρωτοχρονιάς με τα καρναβάλια, τις Απόκριες με τις κλαδαριές, του Πάσχα με τους λεβέντικους παραδοσιακούς χορούς. Εδώ οι νέοι έδειχναν τη λεβεντιά τους, οι χαμηλοβλεπούσες κοπέλες την ομορφιά τους κι άναβαν τόσες φωτιές στις καρδιές, για παντρολογήματα. Εδώ πλάθονταν τα πιο αγνά, τα πιο τρυφερά και τα πιο χρυσόφτερα παιδικά όνειρα, που έγιναν νοσταλγικές αναμνήσεις. Εδώ τηρούνταν με θρησκευτική σχολαστικότητα τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα του χωριού, που με την εντυπωσιακή τους τελετουργία μιλούσαν στα κατάβαθα της ψυχής. 

( φωτογραφία του 1936, όπως βλέπουμε από αριστερά, διακρίνονται οι: Ιωάννης Χαριζόπουλος, Θωμάς Χαριζόπουλος, Στέργιος Γερασόπουλος, Φώτιος Σκόδρας, Αντώνιος Χαριζόπουλος, Χριστόφορος Καλύβας, Ιωάννης Τασιούλας, Χρήστος Παπανικολάου, Νικόλαος Παπαχρήστου, Αντώνιος Τζάμος, Βασίλειος Τσιούκλας κ.ά. ) 

Εδώ οι συγκεντρώσεις΄  των κατοίκων, όπου συζητούσαν τα προβλήματα του χωριού κι έπαιρναν κοινές αποφάσεις για τη λύση τους. Εδώ σφυρηλατήθηκαν, μέσα από κοινά βιώματα, οι ακατάλυτοι δεσμοί μεταξύ των Δασυλλιωτών. 'Όλα αυτά έμειναν γλυκές και νοσταλγικές αναμνήσεις. Άλλαξαν οι καιροί και τα χρόνια. 

Λίγο πιο πέρα υπάρχει η επιβλητική εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με το ψηλό καμπαναριό, σωστό αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα, με το μεγάλο ηλεκτροκίνητο ρολόι, δίπλα από την εκκλησία, το διδακτήριο, βουβή χελιδονοφωλιά, από το 1981 και το Κοινοτικό Κατάστημα. 

Αν θέλεις με μια ματιά ν' αγκαλιάσεις το γραφικό χωριό, έτσι για να δώσεις ένα πεταχτό, αφηρημένο σκίτσο του, θα πρέπει ν' ανέβεις ψηλά στο "Παλιόκαστρο". Από εκεί έχεις, σαν σε ταψί, μπροστά στα πόδια σου ολόκληρο το χωριό. Από εκεί το νιώθεις διαφορετικό, καθώς φαντάζει μπροστά στα μάτια σου. Από εκεί πάνω η θέα είναι πανοραμική. Αγναντεύεις τις δασοντυμένες πλαγιές, που στέλνουν τις δροσερές πνοές τους, φορτωμένες με φιλτραρισμένο οξυγόνο. Οι Δασυλλιώτες αγαπούν το χωριό τους όπου κι αν βρίσκονται. Το επισκέπτονται, ζουν για λίγο κοντά του, βλέπουν τους δικούς τους, προσεύχονται στην Αγία Παρασκευή, ανάβουν το κεράκι τους στους τάφους των πατέρων και των προγόνων, παίρνουν δύναμη για να τους κρατήσει ώσπου πάλι να ξανάρθουν. 

Είναι αλήθεια και πρέπει να την ομολογήσουμε πως αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Δασύλλιο. 

'Εχει μια εντελώς ξεχωριστή βουνίσια ομορφιά, μια εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα, με μια ιστορία που πλανιέται στις ρεματιές και στα δάση, στις πλαγιές και τα διάσελα. Εκεί η ψυχή βρίσκει την ηρεμία της, μέσα στη φωτεινή και γαληνεμένη ατμόσφαιρα που τη συμπληρώνει η εγκάρδια φιλοξενία των κατοίκων και θα φύγει με τις καλύτερες εντυπώσεις, από έναν κόσμο αγνό και ανόθευτο, από τον άρρωστο ευρωπαϊκό μοντερνισμό. 

  ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 

Στο επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο Φιλοπροοδευτικής 'Ενωσης Δασυλλιωτών Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, που απαρτίζεται από τους: ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΚΩΝ. ΣΚΟΔΡΑ, Πρόεδρο, ΕΥΑΓΓΕΛΟ ΙΩΑΝ. ΤΖΑΜΟ, Αντιπρόεδρο, ΣΩΤΗΡΙΟ ΕΥΑΓ. ΧΑΡΙΖΟΠΟΥΛΟ, Γραμματέα, ΧΡΗΣΤΟ ΔΗΜ. ΤΖΑΜΟ, Ταμία, ΘΩΜΑ ΑΘΑΝ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ, Μέλος, ΘΩΜΑ ΑΘΑΝ. ΧΑΡΙΖΟΠΟΥΛΟ, Μέλος, ΗΛΙΑ ΓΕΩΡ. ΣΚΟΔΡΑ, Μέλος, ανήκει ιδιαίτερος τίτλος τιμής, που διέθεσε τη δαπάνη της εκδόσεως του χρονικού του Δασυλλίου και είναι μία ουσιαστική προσφορά στους κατοίκους του χωριού και της διασποράς. 

  ΠΑΛΙΟΜΑΓΕΡΟ: Η ΠΡΩΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού, 5 χλμ. μακριά, υπάρχει το τοπωνύμιο "Παλιομάγερο". Εδώ πρωτοϊδρύθηκε η ΜΑΓΕΡΗ, άγνωστο πότε, γιατί λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες, που θα μπορούσαμε να το θεμελιώσουμε ιστορικά. Πάντως στην τοποθεσία "Παζαρούλι", που τελούνταν εβδομαδιαία λαϊκή αγορά, βρέθηκε νόμισμα του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β', και είναι ένα στοιχείο που μπορούμε να ισχυριστούμε πως στα χρόνια του Φιλίππου το χωριό υπήρχε. Αλλά και το όνομα του χωριού ΜΑΓΕΡΗ, που είναι ρωμαϊκό, όπως γράψαμε στο κεφ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ, μας δίνει τη δυνατότητα να ισχυριστούμε πως στα ρωμαϊκά χρόνια και στα βυζαντινά υπήρχε το χωριό και πως το βρήκε εδώ η τουρκική κατάκτηση. Η παλιότερη γραπτή μαρτυρία που έχουμε για τη ΜΑΓΕΡΗ, είναι ότι φέρεται γραμμένη στον Κώδικα του μοναστηριού της Ζάμπορδας. Στον κώδικα συμπεριλαμβάνεται στη Μητρόπολη Σισανίου, με ένα βαφτιστικό όνομα στην Α'γραφή (1534) και με τέσσερα στη Β'(1692): "13) Μαγέρη 1/4". 

Επειδή το χωριό βρισκόταν στον κεντρικό οδικό άξονα Ηπείρου - Μακεδονίας, δεχόταν συχνά επιδρομές αρβανίτικων συμμοριών, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να εγκαταλείπουν το χωριό. Η ολοκληρωτική καταστροφή έγινε στα 1700, από τους Αρβανίτες, με την αιτιολογία ότι περιέθαλπαν και βοηθούσαν τους κλεφταρματολούς. Οι τελευταίες οικογένειες που το εγκατέλειψαν, που κατά την παράδοση έφταναν τις εκατό, διασκορπίστηκαν σε κοντινά και μακρινά μέρη. Μερικές οικογένειες ίδρυσαν νέο χωριό στο "ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ", που κάνουμε λόγο στη συνέχεια και μερικές οικογένειες Σκοντραίων εγκαταστάθηκαν στη Λάβδα Γρεβενών. 

Την ύπαρξη του χωριού στη θέση "Παλιομάγερο" μας το βεβαιώνουν θεμέλια σπιτιών, λιθοσωροί, τα τοπωνύμια "Παλιάμπελο", "Γουρνομάντρι" κλπ., στο εξωκλήσι του Αγίου Μηνά, που ανανεώθηκε το 1912 και το νεκροταφείο του χωριού. Από κτερίσματα τάφων αναφέρονται ασημένια γυναικεία κοσμήματα, όπως σκουλαρίκια, βραχιόλια, δαχτυλίδια, με απλές εγχάρακτες διακοσμήσεις. Το πλαίσιο πολλών τάφων ήταν φτιαγμένο με εγχώριες λιθόπλακες, που κατά τον Αρβανιτόπουλο, αυτό το είδος ταφής ανάγεται κατά το 500 μ.χ. 

  ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ - ΕΤΗΣΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ 

Προτού ακόμα καταστραφεί η Μαγέρη - και ποιος ξέρει πριν από πόσα χρόνια ! - στην τοποθεσία ΠΑΖΑΡΟΥΛΙ τελούνταν εβδομαδιαία λαϊκή αγορά. Επίσης κάθε χρόνο, στην ίδια τοποθεσία, στις 8 Σεπτεμβρίου τελούνταν μεγάλη εμποροπανήγυρη, γνωστή με το όνομα της "ΠΑΝΑΓΙΟΥΛΑΣ", δηλαδή της μικρής Παναγιάς, που η εκκλησία μας γιορτάζει τη γέννηση της Θεοτόκου.  ( στη φωτογραφία η Θεοδώρα Δημητρίου Σκόδρα, με τοπική ενδυμασία) Στην εμποροπανήγυρη ερχόταν πωλητές και αγοραστές, από κοντινά και μακρινά μέρη: Κόνιτσα, Επταχώρι, Καστοριά, Σαμαρίνα, Γρεβενά κλπ. Με την ολοκληρωτική καταστροφή της Μαγέρης, η εμποροπανήγυρη γινόταν στην Κόνιτσα, όπου και σήμερα γίνεται την ίδια εποχή. Για το πανηγύρι αυτό ο Μ.Α. Καλινδέρης γράφει : "Στο Παλαιομάγερο - ύστερα έγινε η Μαγέρη- γίνονταν και ετήσιο πανηγύρι: 'Αμα διαλύθηκε το χωριό, το πανηγύρι άρχισε να γίνεται στην Κόνιτσα". 

  ΤΑ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΑ ΚΑΛΥΒΙΑ ΚΑΙ ΚΙΑΦΑ 

Προτού γράψουμε για την ίδρυση του νέου χωριού της ΜΑΓΕΡΗΣ στην τοποθεσία "Παλιοχώρι" θεωρούμε σκόπιμο να γράψουμε για τα παλιοχώρια ΚΑΛΥΒΙΑ και ΚΙΑΦΑ, που ήταν γειτονικά χωριά της Μαγέρης στο "Παλιομάγερο". 

1. ΚΑΛΥΒΙΑ: Στη σημερινή τοποθεσία "Καλύβια", νοτιοανατολικά του Παλιομάγερου και σε απόσταση 2 χλμ. υπήρχε ομώνυμο χωριό, άγνωστο πότε ιδρύθηκε και αγνώστου αριθμού οικογενειών. Κατά πως διέσωσε η παράδοση, το χωριό καταστράφηκε από αρβανίτικη επιδρομή και πριν από το 1797 γιατί ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος το συμπεριλαμβάνει στον κατάλογο των χωριών της δικαιοδοσίας του, όπου γράφει: Χωρίον: Καλύβια, παλιοχώρι". 

2. ΚΙΑΦΑ: Σε απόσταση 500 μέτρων από το χωριό Καλύβια και μεταξύ των χωριών Παλιομαγέρης, Δοτσικού και Διλόφου υπήρχε το χωριό Κιάφα. Ο χώρος του χωριού λέγεται σήμερα "Παλιόκιαφα". Το χωριό αυτό φέρεται γραμμένο στον Κώδικα της Ζάμπορδας με εννιά βαφτιστικά ονόματα στην Α' γραφή (1534) και στην Μητροπολιτική επαρχία Σισανίου "14) Κιάφα 9/." 

Την Κιάφα την συμπεριλαμβάνει και ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος στον κατάλογο των χωριών του: "χωρίον Κιάφα". 

Σύμφωνα τώρα με τη μαρτυρία του Μητροπολίτη Νεοφύτου η Κιάφα υπήρχε στα 1797, γιατί δεν τη χαρακτηρίζει ως παλιοχώρι, όπως κάνει αυτό το χαρακτηρισμό για άλλα χωριά της περιφέρείας του και πρέπει να ερημώθηκε μετά το 1797. 

΄Οπως διαβάζουμε στο βιβλίο "Μόρφη" του Β. Τζώρτζη το χωριό Κιάφα ερήμωσε στα 1800, από πανώλη. Τα 4/5 περίπου των κατοίκων πέθαναν από πανώλη και λίγοι κατέφυγαν στα γειτονικά χωριά. Τότε πήγε στη Μόρφη ο Χαρίσης, μπήκε σύγαμπρος και δημιούργησε την οικογένεια Γκιουλέκα. Κάτοικοι της Κιάφας κατέφυγαν στο Δοτσικό και στη Μαγέρη. Ο εδαφικός χώρος της Κιάφας διαμοιράστηκε από τα χωριά Δοτσικό και Μαγέρη. 

Τα παλιοχώρια ΚΑΛΥΒΙΑ και ΚΙΑΦΑ επειδή ήταν σε κοντινή απόσταση είχαν κοινή ενοριακή εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, όπου και το νεκροταφείο της. Οικογένειες της Κιάφας, που εγκαταστάθηκαν στη Μαγέρη, άγνωστο ποιες, έχτισαν κοντά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ, ένα μικρό εκκλησάκι στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου, σε ανάμνηση της εκκλησίας που είχαν στο χωριό τους. 

ΤΟ ΔΕΡΒΕΝI-ΦΥΛΑΚΙΟ ΔΙΟΔΙΩΝ 

Ανατολικά της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, 100 μέτρα, υπήρχε το δερβένι (φυλάκιο διοδίων). Οι δερβεντζήδες έκαμναν έλεγχο τους περαστικούς, μήπως ήταν κακοποιά στοιχεία, οι οποίοι πλήρωναν και τα διόδια. Αν δεν πλήρωναν ήταν υποχρεωμένοι να επιστρέψουν. Παροιμιώδη έμεινε η φράση των δερβεντζήδων Αρβανιτάδων με την απαίτηση των διοδίων: "Πω δωσ' το κοτσίδα ορέ" (δώσε τα διόδια). 

Τα διόδια είχαν καταντήσει μια τρομερή πληγή. Οι δερβενατζήδες ήταν ανεξέλεγκτοι και ζητούσαν όσα ήθελαν, γι' αυτό και καταργήθηκαν το 1863. 

Σχετικά με την κατάργησή τους διαβάζουμε τα παρακάτω στο Ημερολόγιο του Παπανικόλα Κουκόλη από το Λιμπόχοβο (Δίλοφο) Βοίου: "1863 Μέγας Ιραδές. Διάταγμα έδωσεν ο Σουλτάν Απτούλ Αζίζης και εκόπηκαν τα ντερβένια, διότι από επαρχίαν εις επαρχίαν αν επήγαιναν επλήρωνεν φόρον ο άνθρωπος με το ζώον του. Επλήρωναν γρόσια 2.20, αλλού 5, αλλού 10 και όπως ήθελαν οι ντερβεντζήδες. 'Ετσι το έκαναν και εγλύτωσαν από αυτήν την τυραννίαν οι άνθρωποι και από αυτήν την δυστυχίαν". 

ΧΑΝΙ ΣΚΟΔΡΑ: Δυτικά της Αγίας Παρασκευής, 300 μέτρα, χαμηλά στη ρεματιά ήτο το χάνι του Πούλιου Σκόδρα, που το ίδρυσε γύρω στα 1800 και εξυπηρετούσε περαστικούς και καραβάνια του οδικού άξονα Τσοτυλίου - Κόνιτσας. 

  ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ: Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΑΓΕΡΗΣ 

Με την ολοκληρωτική καταστροφή της Μαγέρης, στη θέση "Παλιομάγερο" στα 1700, μια ομάδα οικογενειών ίδρυσαν νέο χωριό στη θέση ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ, όπως λέγεται σήμερα και βρίσκεται νότια του σημερινού χωριού 1000 μέτρα. Το νέο χωριό είχε πάλι το ίδιο όνομα ΜΑΓΕΡΗ. Λίγο πιο πάνω από το Παλιοχώρι έχτισαν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, όπου και το νεκροταφείο. 

  ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΛΛΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ 

Στη Μαγέρη εγκαταστάθηκαν, σταδιακά, και οι παρακάτω οικογένειες: Χαριζόπουλου, Λιούμπαρη, Μπούρα, απ' το χωριό Τσέρος, καθώς και οι οικογένειες Δελβινιώτη και Τσιούκλα. Γερασοπουλαίοι, από την Κέρκυρα. Παρακλάδι τους είναι οι Τσακαλαίοι. Σταύρου Ντερβεντζή. 

 (φωτογραφία του 1930, οι: Ευάγγελος Τσιούκλας, Αναστασία Τσιούκλα, Ανθούλα Τσιούκλα και Πολυξένη Τσιούκλα) Ο Σταύρος καταγόταν από την Πρέβεζα και τον είχαν οι Αρβανίτες διερμηνέα στο φυλάκιο του Δερβενίου της Αγίας Παρασκευής. Με την κατάργηση των διοδίων το 1863 ο Σταύρος εγκαταστάθηκε στη Μαγέρη και πολιτογραφήθηκε με το επώνυμο Ντερβεντζής. Επειδή στερούνταν κτηματικής περιουσίας τα παιδιά του: Θεόδωρος παντρεύτηκε στη Βουχωρίνα Βοίου και Νικόλαος στο Κυπαρίσι Γρεβενών. Από τη Φούρκα της Κόντσας εγκαταστάθηκε ο Κων. Ν.Τέντας με την οικογένειά του. 

Γαμπροί που μπήκαν σε οικογένειες της Μαγέρης είναι: Κιάκας, από το Δοτσικό Γρεβενών, στην οικογένεια Ιωάννου Χαριζόπουλου. Κατσαώρας, από το Βυθό Βοίου, στην οικογένεια Τσιουρή. Καλύβας, από την Τριάδα Βοίου, στην οικογένεια Αθανασίου Χαριζόπουλου. Παπαγεωργίου, από την Κορυφή Βοίου , στην οικογένεια Χρήστου Γαλάνη. Χασιώτη, από την Κρανιά Ελασσόνας, στην οικογένεια Γεωργίου Πούλιου Σκόδρα. Ιωάννης Στιουμάκος, από το Δίλοφο Βοίου, στην οικογένεια Κων. Χαριζόπουλου. 

  Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΑΓΕΡΗΣ 

Οι Μαγεριώτες, που ίδρυσαν το νέο χωριό τους στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ, δεν έμεινα ήσυχοι από τις αρβανίτικες ασυδοσίες. Στα Ορλωφικά (1770) δεινοπάθησαν. Γι' αυτό εγκατέλειψαν το φτωχοχώρι τους και το ίδρυσαν βορειότερα στους πρόποδες του "Παλιόκαστρου", με το ίδιο όνομα ΜΑΓΕΡΗ. Το ύψωμα που λέγεται "Παλιόκαστρο" με εκτεταμένη θέα, ποιος ξέρει, μπορεί σε περασμένα χρόνια να υπήρχε κάποιο κάστρο. Η παράδοση δεν διέσωσε τίποτε. Τη Μαγέρη, στη νέα της θέση, την έχει καταγραμμένη στον κατάλογο των χωριών του ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος στα 1797, όπου σημειώνει: "χωρίον Μαγέρη". 

Οι οικογένειες που έφυγαν από το Παλιοχώρι και ίδρυσαν το χωριό στη σημερινή θέση, η παράδοση μνημονεύει τις παρακάτω: 1. Βαχτσεβαναίοι, 2. Βλαχαβαίοι - Τσιαφάκου, 3. Γαλαναίοι, 4. Θαναίοι - Χρηστίδη - Παπανικολάου, 5. Καρακιτσαίοι, 6. Κοκκιναίοι, 7. Κολοβαίοι, 8. Παπαστυλαίοι - Παπαχρησταίοι, 9 Σιαναίοι, 10 Σιοραίοι, 11. Σκοντραίοι, 12. Τζαμαίοι - Παπαδοπουλαίοι - Τασιουλαίοι, 13. Τολαίοι, 14. Τσεταίοι. 

  Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ TΩΝ ΚΑΛΦΑΔΩΝ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΚΑΙ ΓΚΡΟΖΟΥ 

Εδώ πρέπει ν' αναφέρουμε πως για την έκδοση του σουλτανικού φιρμανιού συνετέλεσαν ο Δασυλλιώτης Ιωάννης Καρακίτσος και ο Γκρόζος από την Αγία Παρασκευή (Μπάνια) Βοΐου, που ήταν ονομαστοί καλφάδες, γνωστοί και φίλοι αξιωματούχων του παλατιού. Τέλος πρέπει να αναφέρουμε πως όταν το 1873 η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Κωνσταντινουπόλεως έχτιζε το Γυμνάσιο - Οικοτροφείο στο Τσοτύλι, οι μπέηδες της Νεαπόλεως με αναφορά τους στο σουλτάνο κατάγγειλαν ότι το κτίριο αντί για σχολείο, θα χρησιμοποιηθεί για στρατώνα ή σαν κέντρο συνεννοήσεως του ελληνικού κομιτάτου, για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και ο σουλτάνος διέταξε τη διακοπή του έργου. Και το έργο σταμάτησε. 

Τότε τη Μ.Φ. Αδελφότητα είχε καταλάβει η απογοήτευση και πέρασε δύσκολες ώρες αγωνίας. Από τα μέλη της κανείς δεν τολμούσε να παρουσιαστεί στο σουλτάνο Αβδούλ Αζίζ να διαμαρτυρηθεί. 'Ετσι πήρε την απόφαση να στείλει άλλους, από πατριώτες καλφάδες, που ήταν φίλοι και έμπιστοι παλατιανών αξιωματούχων και μπορούσαν να τον επηρεάσουν. 

Αλλά τη συνέχεια, για την υπόθεση αυτή μεταφέρουμε εδώ τα όσα έγραψε ο αείμνηστος Δασυλλιώτης φαρμακοποιός Μίνως Βασ. Παπανικολάου στο περιοδικό "ΒΟΪΑΚΗ ΖΩΗ" που το εκδίδει η "ΒΟΪΑΚΗ ΕΣΤΙΑ" Θεσσαλονίκης στο τεύχος 37/1979, όπως και αυτός τα βρήκε σ' ένα χειρόγραφο του πατέρα του. 

"Και τέτοιους διάλεξαν τον Καρακίτσο απ' τη Μαέρ (Δασύλλιο) και το Γκράζο, απ' τη Μπάνια (Αγία Παρασκευή). Και οι δυο τους ήταν φημισμένοι καλφάδες με πολύ κύρος και μεγάλη εκτίμηση στην Πόλη. Επί πλέον ήταν θαρραλέοι και άφοβοι ψυχωμένοι και ελευθερόστομοι και πάνω απ' όλα θερμοί πατριώτες. Αυτούς διάλεξε η Αδελφότητα κι αυτοί, χωρίς δισταγμό, επισκέφθηκαν τον σουλτάνο. Ο σουλτάνος τους δέχθηκε και με προσοχή άκουσε το παράπονό τους και τις διαμαρτυρίες. Δικαιολογώντας τη διαταγή του, τους διάβασε την τηλεγραφική αναφορά των μπέηδων της Λειψίστας (Νεάπολη) και ειδικά την υπεύθυνη καταγγελία του τουρκαλβανού μπέη, τσιφλικά του Λουκομίου, Αμπεδίν Μπέη, ο οποίος ανέφερε ότι είχε πληροφορίες, ότι οι ραγιάδες στο Τσοτύλι, δεν κτίζουν σχολείο, αλλά στρατώνα. 'Εχουν φτιάξει κομιτάτο, στρατολογούν κόσμο, ανοικοδομούν το κτίριο στην πιο στρατηγική θέση και ετοιμάζονται να κηρύξουν επανάσταση. 

Οι δυο καλφάδες διαμαρτυρήθηκαν και με πειστικά και γερά επιχειρήματα, έπεισαν το Σουλτάνο ότι όλα είναι συκοφαντίες και αισχρά ψέματα. Επιτέθηκαν κατά των μπέηδων, που όλοι τους ήταν Τουρκαλβανοί, "κατάλοιπα του επίορκου προδότη Αλή Πασά, που κατατυραννούν τους συμπατριώτες τους αδελφούς και πασχίζουν από μίσος και φθόνο να δυσφημήσουν τη φιλήσυχη περιοχή, που τόσο είναι αφοσιωμένη και δουλεύει για τον πολυχρονεμένο". Ζήτησαν επίμονα να γίνουν ανακρίσεις. Να λάμψει η αλήθεια. Και σαν εγγύηση και για καβούλ έθεσαν στη διαθήκη του Σουλτάνου τα κεφάλια τους όσο να γίνει η δίκη. Παρακάλεσαν όμως να αρθεί αμέσως η διαταγή και να ξαναρχίσει το έργο. 

Θαύμασε ο Σουλτάνος τους δυο καλφάδες για το θάρρος και τη μεγάλη τους προσφορά. Τους συνεχάρη και για χατίρι τους μπροστά τους έδωσε διαταγή να ξαναρχίσει αμέσως το έργο. Η διαταγή στάλθηκε δια του Ακίφ Πασά, βαλή της Θεσσαλονίκης, ο οποίος για να μη δυσαρεστήσει τον καϊμακάρη στην Λειψίστα, την έστειλε στο Μητροπολίτη Σισανίου και κείνος την ίδια μέρα την κοινοποίησε στην Επιτροπή στο Τσοτύλι και στον καϊμακάρη στη Λειψίστα. 

Μετά από καιρό έγινε στη Θεσσαλονίκη και η δίκη. Αυτή τη φορά την Αδελφότητα την εκπροσώπησε ο ίδιος ο πρόεδρος ο Θωμαϊδης. Παρουσιάστηκε στο δικαστήριο με το μεγάλο παράσημο του Σουλτάνου. Οι δικαστές τον υποδέχτηκαν όρθιοι. Η φρουρά παρουσίασε όπλα. Οι μπέηδες δεν μπόρεσαν να αποδείξουν τις καταγγελίες και ο Αμπεδίν δεν έπεισε τους δικαστές. Η απόφαση ήταν πανηγυρικά αθωωτική. 

'Ομως η Διοίκηση της Αδελφότητας θεώρησε το περιστατικό χωρίς σημασία. Το αποσιώπησε ίσως και για λόγους σκοπιμότητας. Γι' αυτό και στον απολογισμό της και στην λογοδοσία με την αποπεράτωση του Γυμνασίου, δεν έκαμε καμιά μνεία, των ονομάτων των δύο καλφάδων, που έβαλαν τα κεφάλια τους εγγύηση για την έκδοση της διαταγής της συνεχίσεως του έργου. 

Την πικρία των δύο καλφάδων, που τόσο αδίκησε η Αδελφότητα, αποκατέστησε το περίφημο εκείνο δίστιχο που κυκλοφόρησε τότε στην Πόλη και στην Ανασελίτσα: 

"Ο Καρακίτσος από τη Μαέρ που έφερε το καλό χαμπέρ και ο Γκρόζος από τη Μπάνια που μας φέρνει τα φιρμάνια". 

'Ετσι χάρη στις ενέργειες των φιλοπάτριδων καλφάδων Καρακίτσου και Γκρόζου οι εργασίες του Γυμνασίου - Οικοτροφείου συνεχίστηκαν και απέβηκε ο τηλαυγής πνευματικός φάρος του ελεύθερου και αλύτρωτου Ελληνισμού. 

  Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 

Οι Δασυλλιώτες αφού εγκατέλειψαν το χωριό τους στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ και εγκαταστάθηκαν στη σημερινή θέση, έχτισαν και την εκκλησία τους και την αφιέρωσαν στη μνήμη του Αγίου Νικολάου. Στα 1870 όμως η στέγη της εκκλησίας κατέρρευσε από το βάρος που είχαν οι λιθόπλακες. Από το 1870 μέχρι το 1875 οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ. Στα 1875 με τη φροντίδα του Μητροπολίτη Σισανίου Αμβροσίου και των ξενιτεμένων Δασυλλιωτών στην Κωνσταντινούπολη, εκδόθηκε το σχετικό σουλτανικό φιρμάνι και οι κάτοικοι έχτισαν στην ίδια θέση καινούρια και επιβλητική εκκλησία, η οποία υπάρχει και η αρχιτεκτονική της προκαλεί το θαυμασμό. 

Εδώ πρέπει να μνημονεύσουμε τον κάλφα και λιθοξόο Δασυλλιώτη Ευάγγελο Κώτα Τζάμο, ο οποίος επιστάτησε το όλο έργο και πελέκησε τις γωνιόπετρες. Σε μια γωνιόπετρα της βορειοδυτικής πλευράς, δίπλα στο καμπαναριό, σκάλισε ανάγλυφα, με πολλή τέχνη, ένα Δικέφαλο Βυζαντινό Αετό και την ημερομηνία ανεγέρσεως της εκκλησίας "18 Μαίου 1875". Ο ευσεβής Δασυλλιώτης μάστορας, πρώτος τεχνίτης και άριστος πελεκετής της πέτρας, σμίλεψε με υπομονή και πολύ μεράκι το Δικέφαλο Αετό, οικόσημο στην εκκλησία, σύμβολο στην παράδοση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ελπιδοφόρο μήνυμα στο σκλαβωμένο γένος για την Ελευθερία. 

Πάνω από τη βόρεια είσοδο, που οδηγεί στο γυναικωνίτη, σε μια λιθόπλακα υπάρχει ανάγλυφα η μορφή του Αγίου Νικολάου. Και πάνω από την κύρια είσοδο, στη δυτική πλευρά, υπάρχει η εικόνα του Αγίου Νικολάου. Σε μια μαρμαρόπλακα διαβάζουμε: 

"Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΔΑΣΥΛΛΙΟΥ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΟ ΕΤΟΣ 1875 ΚΑΙ ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ ΤΟ ΕΤΟΣ 1975 ΑΡΧΙΕΡΑΤΟΥΝΤΟΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ κ.κ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Α. ΚΟΜΠΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΜΕΡΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΧΑΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ". 

Η οροφή της εκκλησίας είναι ξυλόγλυπτη και είναι έργο που έγινε με τις εισφορές της "ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΥ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΜΑΓΕΡΙΩΤΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ", που ιδρύθηκε το 1893, από τον Παπανικόλα Χρηστίδη, που εφημέρευε στο Αγίασμα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βεφά -Μεϊδάν. 

  ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ - ΒΙΒΛΙΑ - ΕΝΘΥΜΗΣΕΙΣ 

O εσωτερικός διάκοσμος της εκκλησίας, που είναι βασιλικού ρυθμού, έγινε με εράνους, δωρεές και αφιερώματα των ευσεβών Δασυλλιωτών. 

Για τις εικόνες του Μεγάλου Αρχιερέα του Χριστού, της Παναγίας, του Ιωάννου Προδρόμου, Προφήτου Ηλία, Αγίου Δημητρίου, Αγίου Γεωργίου και Αγίου Αντωνίου "εδαπάνησεν ο Νικόλαος Κοσμά Τζάμου εις μνημόσυνον αιώνιον. 1884 Σεπτεμβρίου 15". Οι παραπάνω εικόνες είναι φιλοτεχνημένες από το Σαμαριναίο αγιογράφο Μιχαήλ Αντ. Κράϊα. 

Η εικόνα του Αγίου Μηνά φέρει χρονολογία "1857 Μαίου 11".  (στη φωτογραφία ο Γεώργιος Αθαν. Σκόδρας (1894 - 1971) με τη στολή της ελληνικής λεβεντιάς) Οι εικόνες της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Παντελεήμονος είναι: "Δαπάνη του κ. Γεωργίου Σκόδρα και υιών αυτού Αθανασίου και Πούλιου 1885 9/βρίου 15). 

Η εικόνα του Αγίου Τρίφωνος είναι: "Δαπάνη Δήμος Γεωργίου Τώλιου εις βοήθιιαν αυτών. 'Εργον Κων. Μπέλτσος εκ Μουροσάνης". Η εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος είναι δωρεά του Παναγιώτη Γερασόπουλου (Σπανού). 

Στο 'Αγιο Βήμα υπάρχουν τοιχογραφίες της Πλατυτέρας των Ουρανών και άλλων Αγίων, όπως και στην Πρόθεση. Επίσης στο δυτικό τοίχο της εκκλησίας υπάρχει η Κοίμησις της Θεοτόκου. 

Το Αρτοφόριο, που είναι κομψοτέχνημα ξυλογλυπτικής, το έστειλε από την Κωνσταντινούπολη ο Γεώργιος Τσιαφάκος. Σε μια χάρτινη ταινία διαβάζουμε "Αφιέρωμα Γεωργίου Τσιοφάκου τοιχοποιού 1880". Εκτός απ' αυτό έστειλε ιερά άμφια και ξύλινα επιχρυσωμένα εξαπτέρυγα. 

Ο κεντρικός πολυέλαιος είναι προσφορά του Νικολάου Τσέτα. 

Τον 'Αμβωνα, τα προσκυνητάρια Αγίου Νικολάου και Αγίου Σπυρίδωνα και το Παγκάρι, φιλοτέχνησε ο Παναγιώτης Γερασόπουλος (Σπανός) που ήτο άριστος ξυλουργός. 

Τα διάφορα εκκλησιαστικά βιβλία είναι βυζαντινής γραφής, εκδόσεως Βενετίας και το παλιότερο που υπάρχει είναι ένα Ευαγγέλιο του 1777. Με κάποια σχολαστικότητα ερευνήσαμε τα βιβλία, όπου βρήκαμε κάποιες ενθυμήσεις τις οποίες καταχωρούμε στο κεφάλαιο ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ. 

Η ενοριακή εκκλησία του Αγίου Νικολάου είναι ωραία, καθαρή και δεν της λείπει τίποτε. 

  ΤΟ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ 

Σύγχρονα με την ανέγερση της εκκλησίας στο 1875 έστησαν δίπλα της κι ένα ξύλινο καμπαναριό, όπου κρέμασαν ένα ξύλινο κι ένα σιδερένιο σήμαντρο. Καμπάνα κρέμασαν το 1897, που ήταν προσφορά των ξενιτεμένων Μαγεριωτών στο Δομοκό και στη Λαμία, με την πρωτοβουλία των αδελφών Αθανασίου και Κωνσταντίνου Μπούρα. Επειδή όμως το ξύλινο καμπαναριό μείωνε σε μεγάλο βαθμό την όλη αισθητική της εκκλησίας, συστήθηκε ειδική επιτροπή το 1929, από μέλη της Ενοριακής Επιτροπής και το δάσκαλο Βασ. Ν. Παπανικολάου, με σκοπό την ανέργεση επιβλητικού καμπαναριού. Τον ίδιο χρόνο με εράνους μεταξύ των κατοίκων, την προσωπική των εργασία και με την αρωγή των ξενιτεμένων Δασυλλιωτών στην Αμερική, ανηγέρθηκε το σημερινό καμπαναριό, με πελεκετή πέτρα, που είναι κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνίας. 

Εργολάβος ήτο ο φημισμένος κάλφας και λιθοξόος Γεώργιος Βράγκας, από τον 'Αγιο Κοσμά Γρεβενών. Στο ψηλότερο τρούλο του καμπαναριού αφέθηκαν τέσσαρες κυκλικές μεγάλες τρύπες, για μελλοντική τοποθέτηση ωρολογίου. Σε εγχώρια λιθόπλακα ο Γ. Βράγκας έγραψε ανάγλυφα: "ΧΡΟΝΟΥ ΦΕΙΔΟΥ 16 ΙΟΥΝ. 1929 ΕΡΓΟΝ Γ. ΒΡΑΓΚΑ" 

Ο ορειχάλκινος Σταυρός που σαν κορόνα φαντάζει στον τρούλο του καμπαναριού, είναι δωρεά του Ηλία Νικ. Παπανικολάου. 

  ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ - ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙ 

Το 1975 οι Δασυλλιώτες γιόρτασαν με κάθε επισημότητα τα 100 χρόνια της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Στις εκδηλώσεις που έγιναν έδωσαν το παρόν όλοι οι Δασυλλιώτες του εσωτερικού και εξωτερικού, είτε με την παρουσία τους είτε με άλλους τρόπους. 

Ανάμεσα στους ξενιτεμένους ένα ξεχωριστό παρόν έδωσε ο Χρήστος Απ.. Κολοβός, με τη δωρεά ενός μεγάλου ηλεκτροκίνητου ωρολογιού. Το δωρητή οι Δασυλλιώτες τον ανακήρυξαν ευεργέτη της Κοινότητας. Ο Χρήστος Κολοβός εγκατεστημένος από χρόνια στη μακρινή Αυστραλία, που με τη σκέψη και την καρδιά του βρισκόταν στο γενέθλιο φτωχοχώρι, με την ευκαιρία των 100 χρόνων του εορτασμού της εκκλησίας δώρισε το ηλεκτροκίνητο ωρολόγι, δείχνοντας έτσι την αγάπη και τη νοσταλγία του. Σε μια μαρμαρόπλακα οι Δασυλλιώτες έγραψαν τα παρακάτω και την τοποθέτησαν κάτω από το ωρολόγι. "ΔΩΡΕΑ ΧΡΙΣ. ΑΠ. ΚΟΛΟΒΟΥ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 28.2.1975" 

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως το ωρολόγι έμεινε άβουλο αρκετά χρόνια. Ο Χρήστος Δημητρίου Τζάμος φρόντισε για τη συγκέντρωση του απαιτούμενου χρηματικού ποσού, για την τοποθέτηση και λειτουργία του ωρολογίου. Στην προσπάθεια αυτή όλοι οι Δασυλλιώτες ανταποκρίθηκαν με προθυμία και ευχαρίστηση. 'Ετσι από το 1987 το καμπαναριό της εκκλησίας στολίζεται με το ωρολόγι, που, με τα τέσσερα πελώρια μάτια του, επιβλέπει σ' όλα τα σημεία του χωριού και του δίνει ζωντάνια και παλμό, με τους ρυθμικούς χτύπους του, μετρώντας το χρόνο και συντροφεύοντας τους λίγους και ήσυχους κατοίκους στη μοναξιά τους. 

  ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΟΣΜΑ Στην τέταρτη και τελευταία περιοδεία του ο 'Αγιος των σκλάβων, Πατροκοσμάς (1777 - 1779) πέρασε και πάλι από πολλά χωριά της Δυτικής Μακεδονίας Κατά την παράδοση, ύστερα από το χωριό Τσιράκι (ν. ό. 'Αγιος Κοσμάς) Γρεβενών, πέρασε και από το Δασύλλιο. Στην πλατεία του χωριού συγκέντρωσε τους κατοίκους, όπου τους δίδαξε, τους ενθάρρυνε το εθνικό φρόνημα, εγκαρδίωσε το θρησκευτικό τους συναίσθημα και στάλαξε το βάλσαμο της ελπίδας για το ουράνιο φώτισμα της Ελευθερίας. 

  ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΙΚΟΝΩΝ 

Μετά τη λειτουργία της Δεύτερης ημέρας του Πάσχα, επικρατεί η συνήθεια, οι Επίτροποι της εκκλησίας να βγάζουν στο προαύλιο την Εικόνα της Αναστάσεως του Χριστού και της Αγίας Παρασκευής.

Στη συνέχεια γίνεται, κατά κάποιο τρόπο, πλειοδοτική δημοπρασία και όποιος δώσει περισσότερα, στην κάθε εικόνα, για ενίσχυση του εκκλησιαστικού ταμείου, αυτός και θα την κρατάει κατά την περιφορά γύρω από το χωριό. 'Υστερα, λοιπόν, από την παραπάνω διαδικασία σχηματίζεται πομπή. Μπροστά οι εικόνες, ο παπάς, ντυμένος με τα ιερά άμφια και οι πιστοί, που σ'όλη τη διάρκεια της περιφοράς των εικόνων, γύρω από το χωριό, ψάλλουν το "Κύριε ελέησον". Ενώ προχωρεί η πομπή οι κάτοικοι βγάζουν τα εικονίσματα των σπιτιών τους, τα οποία σταυρώνει ο παπάς. 'Ετσι φέρνουν ένα γύρω το χωριό και καταλήγουν στην εκκλησία. 

Είναι φανερό πως, με την ενέργεια αυτή, οι κάτοικοι ζητούν από το θεό να κλειστεί το χωριό σ' ένα μαγικό κύκλο, και πιστεύουν πως έτσι το χωριό δεν προσβάλλεται ούτε από δαιμονικά πνεύματα ούτε από επιδημικές αρρώστιες και άλλα κακά. Παμπάλαιο το έθιμο και τηρείται με θρησκευτική σχολαστικότητα. 

ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

1. ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Νότια του χωριού 500-600 μέτρα μακριά, υπάρχει το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, πλαισιωμένο από αιωνόβιες βελανιδιές από τη βορειοανατολική πλευρά. Εδώ πρωτοχτίστηκε η εκκλησία, γύρω στα 1710 και ήταν η ενοριακή εκκλησία της Μαγέρης, που είχε ιδρυθεί εδώ στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ, ύστερα από την καταστροφή της στο ΠΑΛΙΟΜΑΓΕΡΟ. Εδώ και το νεκροταφείο του Παλιοχωριού, εδώ και του σημερινού χωριού. Η εκκλησία αυτή ήταν μικρή, κάπως υπόγεια που για να μπει κανείς κατέβαινε 3-4 σκαλιά. 'Ηταν σκοτεινή και μόλις λίγο φως κατόρθωνε και γλιστρούσε από μικρά σιδερόφραχτα παράθυρα. 'Ηταν όμως αρκετή να εξυπηρετήσει τους λίγους, τότε, κατοίκους του Παλιοχωριού. Τα χρόνια περνούσαν. Η εκκλησία ήταν έτοιμη να καταρρεύσει. 

'Ετσι οι Δασυλλιώτες την κατεδάφισαν και στην ίδια θέση έχτισαν στο 1920 τη σημερινή, όπως διαβάζουμε τη χρονολογία εγχάρακτη στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου. Τη δαπάνη της ανεγέρσεως της εκκλησίας διέθεσε η ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΣ ΕΝΩΣΙΣ ΜΑΓΕΡΙΩΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, που ιδρύθηκε εκεί το 1910. 

Το έργο εκτέλεσε ο Δασυλλιώτης κάλφας Γεώργιος Ιωάννου Τζάμος. Οι εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν το 1921 από μοναχούς της Σκήτης της Αγίας 'Αννας, του Αγίου 'Ορους και είναι στο σύνολό τους αφιέρωμα του κάλφα Νικολάου Γαλάνη, που ήταν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Στις εικόνες Παντοκράτορα, Παναγίας, Προδρόμου και Αγίας Παρασκευής διαβάζουμε: "Δαπάνη κυρίου Νικολάου Γαλάνη". Η εικόνα του Προφήτη Ηλία είναι: "Δαπάνη του κύριου Ηλία, Δια χειρός Σεραφείμ Ιερομονάχου Μαδυτινού Σκήτης Αγίας 'Αννης Αγίου 'Ορους Ιανουαρίου 1921". Το 1956 ο Κων. Χρ. Παπαστυλόπουλος δώρισε την καμπάνα. Το 1957 με εισφορές των Δασυλλιωτών Αμερικής αντικαταστάθηκαν οι λιθόπλακες της στέγης με ευρωπαϊκά κεραμίδια. Την πρωτοβουλία και τη μεγαλύτερη προσφορά, για την εκτέλεση του έργου, είχε ο Χρήστος Σκόδρας. 

Οι Δασυλλιώτες σέβονταν και σέβονται την Αγία Παρασκευή, γιατί αυτή στήριξε τη χριστιανική τους πίστη στα σκληρά χρόνια της σκλαβιάς και έμειναν προσηλωμένοι στις εθνικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Το Νεκροταφείο: Εδώ στην Αγία Παρασκευή υπάρχει το νεκροταφείο του χωριού, η αιώνια πολιτεία με τη μακάρια γαλήνη. Καλλιμάρμαροι σταυροί και περιποιημένοι τάφοι, δείχνουν την ευσέβεια των επιζώντων, προς τη μνήμη των προγόνων και των πατέρων. 

ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΝΑΟΥΣΑΙΕΣ ΚΟΠΕΛΕΣ - ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ 

Καλοκαίρι του 1804. Οι Αρβανίτες του Αλήπασα λεηλάτησαν τη Νάουσα. Στην επιστροφή τους στα Γιάννινα έφερναν πλούσια λάφυρα και 10 - 15 όμορφες κοπέλες, πισθάγκωνα δεμένες, δώρο στον Αλήπασα. Κάποτε οι Αρβανίτες με τις σκλάβες έφτασαν στο Δερβένι του Δασυλλίου, που ήταν κοντά στην Αγία Παρασκευή. Εδώ σταμάτησαν να περάσουν τη νύχτα. Αφού ασφάλισαν τις κοπέλες μέσα στην εκκλησία, αμέριμνοι τράβηξαν στο Χάνι του Πούλιου Σκόδρα, που ήταν δυτικά από την εκκλησία, χαμηλά στη ρεματιά. Οι Μαγεριώτες, με απαίτηση των Αρβανιτών, έφεραν στο χάνι πλούσια φαγητά και μπόλικο ρακί. Οι Αρβανίτες το εριξαν στο φαγοπότι, με αποτέλεσμα να μεθύσουν και ν' αποκοιμηθούν βαθιά. 

Οι κοπέλες όλη τη νύχτα παρακαλούσαν την Αγία Παρασκευή να λύσει τα δεσμά τους, να τις σώσει απ' το μαρτύριο που τις περίμενε. Ετσι, άρχισαν σιγά - σιγά να λύνονται τα σχοινιά και πριν τα μεσάνυχτα, βοηθώντας η μία την άλλη, λύθηκαν όλες. Οι Δημογέροντες κι ο Πούλιος Σκόδρας, ο Χαντζής, παρακολουθούσαν την κατάσταση. Σαν αποκοιμήθηκαν οι Αρβανίτες, πήγαν στην εκκλησία, άνοιξαν την πόρτα κι οι κοπέλες όρμησαν έξω. 'Ενας Μαγεριώτης τις οδήγησε, με μεγάλη προφύλαξη, ανάμεσα από τη χαράδρα της Πλάκας στο δάσος του Παλιομονάστηρου. Εκεί έμειναν κρυμμένες αρκετές μέρες. Στη συνέχεια δυο - τρεις Μαγεριώτες από νύχτα σε νύχτα, από απάτητα μονοπάτια και με τη φιλοξενία σε χριστιανικό χωριό, τις οδήγησαν σώες στη Νάουσα. Ύστερα από την απελευθέρωση των κοριτσιών ο Πούλιος πήγε στο Χάνι κι οι Δημογέροντες στο χωριό. 

Οταν το πρωί ξύπνησαν οι Αρβανίτες και δεν βρήκαν τις κοπέλες, παρά μόνον τα σχοινιά, εξεμάνισαν. Πρώτα πρώτα πήγαν στο χάνι, έδειραν τον Πούλιο, στη συνέχεια πήγαν στο χωριό, έδειραν τους Δημογέροντες κι άλλους κατοίκους, που απελευθέρωσαν τις κοπέλες. Φυσικά ο Πούλιος κι οι Δημογέροντες αρνήθηκαν την πράξη τους κι είπαν πως τις απελευθέρωσε η Αγία Παρασκευή. Τότε οι Αρβανίτες μπήκαν στην εκκλησία και με βρισιές άδειασαν τις κουμπούρες τους στην εικόνα της Αγίας Παρασκευής, η οποία φέρει τρία σημάδια των μολυβιών. 'Υστερα έβαλαν στο σημάδι την πέτρινη σκαλιστή εικόνα της Αγίας που ήταν πάνω από την είσοδο. Τα μολυβένια βόλια τους όμως εξοστρακίστηκαν στις σιδερόπετρες και ξαναγύρισαν πάνω τους. Τους έκαναν μεγάλο κακό. Βγήκαν μάτια, παραμορφώθηκαν πρόσωπα, κόπηκαν μύτες και αυτιά. Η Αγία τους τιμώρησε. Οι Αρβανίτες απ' τη μανία τους έβαλαν φωτιά στην εκκλησία και πήραν το δρόμο για το Παλιομάγερο - 'Ηπειρο. 

Οχι πολύ μακριά συνάντησαν μια λεπτή, ψηλή, μαυροντυμένη γυναίκα, ήταν η Αγία, η οποία τους συνέστησε να επιστρέψουν, να σβήσουν τη φωτιά, αν θέλουν να σωθούν. Οι Αρβανίτες μπροστά στο θαύμα της Αγίας και στην προτροπή της μαυροντυμένης γυναίκας, λιποψύχησαν, αισθάνθηκαν τύψεις, επέστρεψαν, έσβησαν τη φωτιά, γονάτισαν στην εικόνα της Αγίας, φίλησαν το πλακόστρωτο και ζήτησαν συγχώρεση. Μετάνιωσαν για την ασέβεια και τη βεβήλωση και σαν δείγμα μετάνοιας άδειασαν τα κεμέρια τους και άφησαν πολλά γρόσια. 'Αλειψαν τις πληγές τους με το λάδι της καντήλας και βγαίνοντας απ' την εκκλησία έβγαλαν φουστανέλες και ταλαγάνια, τα κρέμασαν στον εξωνάρθηκα και έφυγαν. 

Οι Ναουσαίες κοπέλες που ελευθερώθηκαν, χάρη στη βοήθεια της Αγίας Παρασκευής και των Μαγεριωτών, έστειλαν από ευγνωμοσύνη και ευλάβεια στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, δύο στεφάνια από ατόφιο ασήμι, όπου είχαν γραμμένα και τα ονόματά τους. τα στεφάνια δεν υπάρχουν. 'Ενας επιτήδειος Γιαννιώτης χρυσοχόος τα αντάλλαξε με την ασημένια επικάλυψη του Ευαγγελίου της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, γύρω στα 1885. Οι φουστανέλες και τα ταλαγάνια των Αρβανιτών βρισκόταν στον εξωνάρθηκα μέχρι το 1920. Ο χρόνος, ο σκόρος, η σκόνη, η υγρασία τα είχαν κουρελιάσει. Και επειδή ήταν τάματα, οι έγκυες γυναίκες του χωριού έκοβαν από ένα κομμάτι φουστανέλας, το έκαιγαν, καπνίζονταν, για να γεννήσουν εύκολα. Επίσης έκοβαν μικρά κομμάτια και τα έβαζαν, σαν φυλαχτά, στα μικρά παιδιά. 

Οταν το 1920 οι Μαγεριώτες κατεδάφισαν την εκκλησία και έχτισαν τη σημερινή, πήραν ό,τι είχε απομείνει από τις φουστανέλες και το έριξαν στα θεμέλια, βάφοντας ένα ζωντανό θαύμα της Αγίας Παρασκευής. Σήμερα ούτε στεφάνια κι ούτε φουστανέλες υπάρχουν. Το μόνο που υπάρχει να μας θυμίζει τη σωτηρία των κοριτσιών της Νάουσας και το θαύμα της Αγίας Παρασκευής είναι η τραυματισμένη κι ασημοντυμένη εικόνα της Αγίας. 

Καλό είναι οι Δασυλλιώτες να τοποθετήσουν, κάπου εκεί στην Αγία Παρασκευή, μια αναμνηστική μαρμαρόπλακα, να γράψουν περιληπτικά το γεγονός, να θυμίζει το θαύμα της Αγίας, τη σωτηρία των κοριτσιών και την προσφορά των Δασυλλιωτών. 

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Τα πανηγύρια είναι μια από τις παλιές και χαρακτηριστικές εκδηλώσεις της θρησκευτικής ζωής, ιδιαίτερα στα χρόνια της μακρόχρονης Τουρκοκρατίας, γιατί ικανοποιούσε τότε, περισσότερο μια ψυχική ανάγκη να ψυχαγωγηθούν και να απολαύσουν την απλή και άδολη χαρά, που τόσο λαχταρούσαν στα σκοτεινά εκείνα χρόνια και να έρθουν σε επαφή με τους κατοίκους των γύρω χωριών, που ερχόταν στα πανηγύρια. 

Οπως όλα τα χωριά έτσι και οι Δασυλλιώτες πανηγύριζαν και πανηγυρίζουν στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής, αν και το χωριό έχει ενοριακή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Πανηγυρίζουν στις 26 Ιουλίου, γιατί την ίδια μέρα πανηγύριζαν στο ΠΑΛΙΟΜΑΓΕΡΟ -πρώτη θέση του χωριού - την ίδια μέρα στο ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ - δεύτερη θέση, την ίδια μέρα πανηγύριζαν και συνεχίζουν να πανηγυρίζουν. Στις 26 Ιουλίου όλοι οι Δασυλλιώτες βρίσκονται στην Αγία Παρασκευή. Το χωριό μένει έρημο και μόνο. Αν περάσει κανείς τη μέρα αυτή από το χωριό, θα νομίσει πως οι κάτοικοι μετανάστευσαν ομαδικά σ' άλλο τόπο. 

Ύστερα από την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, οι πιστοί, με εξαγνισμένη ψυχή, ξεχύνονται στον ίσκιο των αιωνόβιων βελανιδιών. Ο παπάς διαβάζει αγιασμό, ευλογεί τους πιστούς, ενώ εκείνοι ασπάζονται την ασημοντυμένη εικόνα της Αγίας Παρασκευής, που φέρει τρία σημάδια από μολύβια των Αρβανιτών, κι αποτελεί ακριβό κειμήλιο κι ατίμητο φυλαχτό του χωριού. Μετά τον αγιασμό και τον ασπασμό της εικόνας οι επίτροποι βγάζουν σε πλειοδοτική δημοπρασία διάφορα τάματα πιστών, όπως αρνιά, κουβέρτες, κεντήματα κλπ. για την οικονομική ενίσχυση του εκκλησιαστικού ταμείου. Στη συνέχεια ακολουθεί η διανομή των φαγητών. 

(Φωτ. 26 Ιουλίου 1954, της Αγίας Παρασκευής. Διακρίνονται οι παπάδες: Παπαευθύμιος Γρηγορίου, από την Καλλονή, Παπαηλίας Μάνδαλος, από την Καλλονή, Παπαλέξανδρος Χαριζόπουλος, από το Δασύλλιο. Επίσης και οι: Γεώργιος Αθ. Σκόδρας, Ηλίας Παπανικολάου, Βασ. Παπανικολάου, Θωμάς Γερασόπουλος, Πέτρος Τασιούλας, Χρήστος Παπανικολάου, Γεώργιος Χαριζόπουλος, ο γιατρός Αθανάσιος Ε. Παπανικολάου κ.ά.). Για την προετοιμασία τους όλοι οι Δασυλλιώτες προσφέρουν χρήματα και η εκκλησιαστική επιτροπή φροντίζει για το μαγείρεμα των φαγητών, σε μεγάλα καζάνια και κάτω από τα βαλανόδεντρα. Τα φαγητά τους είναι νοστιμότατη σούπα και πατάτες με κρέας. Πέρα απ' αυτά οι χωριανοί φέρνουν μαζί τους πίτες, σαλατικά και διάφορα ποτά. Αφού ο παπάς ευλογήσει "την βρώσιν και την πόσιν" Δασυλλιώτες και επισκέπτες αδελφωμένοι τρώνε στο κοινό τραπέζι. Οι ευχές και τα τσουγκρίσματα των ποτηριών παίρνουν και δίνουν. Παλιά, πολύ παλιά, η συνήθεια του κοινού τραπεζιού. Σαν αποφάνε, τα κλαρίνα και τα βιολιά παίζουν σε μεγάλη ένταση, λες και προσπαθούν να ξεσηκώσουν κάτι μέσα τους, λες κάτι να φλογίσουν στις καρδιές τους. Θυμίζουν παλιά ξεχασμένα τραγούδια, που άθελα όλων τα μάτια δακρύζουν και οι καρδιές τους πάλλουν έντονα. Κι ο χορός, φυσικό επακόλουθο, αρχίζει με χορός ελληνικούς παραδοσιακούς, που κρατούν ως το ηλιοβασίλεμα. 

Η επικοινωνία των χωριανών και των φίλων, αυτή τη μέρα, μπροστά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, βιώνεται με τη Θεία Λειτουργία, με το κοινό τραπέζι, με το γλέντι, που είναι μια παράδοση βαθιά ριζωμένη στις καρδιές τους, που δεν θα σβήσει εύκολα. Ωραιότερο έθιμο, κεφάτο, χαρούμενο. Ενα έθιμο με κοινωνικότητα. Ας φροντίσουν οι μεταγενέστεροι να το κρατήσουν και να το παραδώσουν στους απογόνους των. Το έθιμο πρέπει να συνεχιστεί. Είναι επιταγή της κληρονομικής καταβολής. Οι Δασυλλιώτες όπου κι αν βρίσκονται τη μέρα του πανηγυριού έρχονται στο χωριό, νοσταλγοί της πατρογονικής γης και των άδολων παιδικών ονείρων, που έγιναν νοσταλγικές αναμνήσεις, προσεύχονται στη χάρη της Αγίας Παρασκευής, παίρνουν μέρος στο κοινό τραπέζι της αγάπης και της συναδέλφωσης και στο τρικούβερτο γλέντι με τους δικούς τους και τους συγχωριανούς τους. 

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΦΙΟΥ 

Η παράδοση του χωριού μνημονεύει πως τα χαράματα του πανηγυριού ερχόταν να θυσιαστεί ένα ελάφι, το οποίο αφού το έσφαζαν, το μαγείρευαν και το έτρωγαν στο κοινό τραπέζι. Κάποτε το ελάφι άργησε να έρθει, γιατί ήταν κουτσό. Οι μάγειροι δεν το άφησαν να ξεκουραστεί και το έσφαξαν αμέσως. Από τότε το ελάφι δεν ξαναήρθε. 

Την παράδοση του ελαφιού τη συναντούμε και στο χωριό Μικρόκαστρο Βοΐου την ημέρα του Αγίου Αθανασίου, στις 18 Ιανουαρίου. Όταν, λέγει η παράδοση, οι κάτοικοι δεν είχαν να σφάξουν πρόβατα, ερχόταν μόνο του ένα ελάφι και προσφερόταν να θυσιαστεί. Επίσης την ίδια παράδοση τη συναντούμε και στο χωριό Ανθούσα Βοΐου. Το ελάφι ερχόταν στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία. 

Η παράδοση βέβαια, όπως και κάθε παράδοση, κρύβει κάποια αλήθεια. Μπορούμε να παραδεχτούμε πως η λέξη ελάφι, που χρησίμευε ως τροφή των πανηγυριστών, ήταν συμβολική. Συμβόλιζε την πνευματική πανδαισία, δηλαδή την επικοινωνία και ανταλλαγή σκέψεων και απόψεων των πανηγυριστών, για την απελευθέρωση του σκλαβωμένου γένους από την πικρή σκλαβιά. Αν τώρα διαχωρίσουμε τη λέξη ΕΛΑΦΟΣ σε δύο λέξεις, θα έχουμε ΕΛΑ-ΦΟΣ, ΕΛΑ-ΦΩΣ, έλα Ελευθερία. 

Τρώγοντας, λοιπόν, ελάφι, έτρωγαν πνευματική τροφή. Έτσι έπαιρναν θάρρος και δύναμη για τον αγώνα της Ελευθερίας. 

ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ 

Δυτικά της Αγίας Παρασκευής, σε απόσταση 800 μ. υπάρχει το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, που χτίστηκε από οικογένειες του παλιοχωριού "ΚΙΑΦΑ", σε ανάμνηση της εκκλησίας που είχαν στο χωριό τους. Το 1908 ανακαινίστηκε το εξωκλήσι, χωρίς να θιγούν οι τοιχογραφίες που υπάρχουν στο Άγιο Βήμα, η Πλατυτέρα, οι Τρεις Ιεράρχες κλπ. Το 1957 αντικαταστάθηκαν οι λιθόπλακες της στέγης με ευρωπαϊκά κεραμίδια, με δαπάνη των ξενιτεμένων Δασυλλιωτών Αμερικής. 

ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ 

Νοτιοδυτικά του χωριού 5 χλμ. μακριά, υπάρχει το εξωκλήσι του Αγίου Μηνά. Όταν το χωριό βρισκόταν εδώ είχε ενοριακή εκκλησία του Αγίου Μηνά, η οποία καταστράφηκε μαζί με το χωριό. Η εκκλησία βρισκόταν στη δεξιά όχθη του χειμάρρου "Παλιομάγερου". Εδώ ήταν και το νεκροταφείο της Μαγέρης. Ύστερα από χρόνια οι Μαγεριώτες που ίδρυσαν νέο χωριό στο "ΠΑΛΙΟΧΩΡΙ", έστησαν στα ερείπια του Αγίου Μηνά ένα φτωχό εικονοστάσι. Το 1918 στην ίδια θέση έχτισαν μεγάλο εξωκλήσι, με τις εισφορές και την προσωπική εργασία των κατοίκων. Πρωτεργάτης της προσπάθειας αυτής ήταν ο Αθανάσιος Γεωρ. Σκόδρας και εκτελεστής του έργου ο Γεώργιος Ιωάννου Τζάμος. Οι εικόνες του τέμπλου, του Χριστού, της Παναγίας κλπ., μεταφέρθηκαν εδώ από την παλιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου, χωρίς να φέρουν καμιά χρονολογική ένδειξη. 

Το γραφικό εξωκλήσι λειτουργείται δυο φορές το χρόνο. Στις 11 Νοεμβρίου, που γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Μηνά και της Αναλήψεως. Στον Άη Μηνά το τοπίο είναι γραφικό. Η φύση μαγευτική. Η ατμόσφαιρα μυρωμένη. Πλούσιο πράσινο κυριαρχεί παντού σ΄ όλες τις αποχρώσεις. Από το 1912 που άρχισε να λειτουργείται το εξωκλήσι στις 11 Νοεμβρίου και της Αναλήψεως και μέχρι το 1940, μετά τη Θ. Λειτουργία της Αναλήψεως, ύστερα από το πνευματικό αναβάπτισμα, ακολουθούσε χορός με όργανα και τραγούδια, ένα διασκεδαστικό ξεφάντωμα χαράς και κεφιού όλη μέρα. 

Μετά το 1940, εξαιτίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του εμφυλίου σπαραγμού και της μετανάστευσης ,σταμάτησε αυτή η τόσο ευχάριστη θρησκευτική, φυσιολατρική και διασκεδαστική συνήθεια. Ποιος μπορεί να πάει σήμερα ως εκεί; Ο Παπαμιχάλης γέρασε, μαζί και το ποίμνιό του. Οι νέοι που είχαν φτερά στα πόδια και έδιναν ζωή απ΄ τη ζωή τους έφυγαν. Σήμερα μια Λειτουργία και τίποτα περισσότερο. 

ΤΟ ΑΓΙΑΣΜΑ: Κοντά στο εξωκλήσι του Άη Μηνά υπάρχει πηγή αγιάσματος, με ιαματική χάρη. Με την ανέγερση του εξωκλησιού του Αη Μηνά ο Θεόδωρος Τζάμος ευπρέπισε και στέγασε το Αγιονέρι. 

ΤΟ ΠΑΛΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ 

Βορειοανατολικά του χωριού 1500 μ. μακριά, στους πρόποδες του "Παλιόκαστρου", σε μια βαθιά ανήλια και δασωμένη χαράδρα, υπήρχε σε περασμένα χρόνια μοναστήρι αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Γεωργίου. 

Πότε ιδρύθηκε, πότε πυρπολήθηκε τίποτε δεν διέσωσε η παράδοση. Κάποιοι σωροί πέτρινοι μαρτυρούν τον τόπο του. Εκείνο που μας πείθει εύγλωττα σήμερα πως εκεί υπήρχε μοναστήρι είναι τα διάφορα τοπωνύμια, όπως: "Του καλόγηρου ο κήπος", "Του καλόγηρου οι καστανιές", "Το μετόχι του μοναστηριού", μια χέρσα έκταση κοντά στα Τζαμάδικα χωράφια, στην τοποθεσία "Κρούστα" κλπ. 

(φωτογραφία του 1969. Χορός γυναικών στη θέση "Σταυρός. Είναι οι: Κατίνα Π. Τσιούκλα, Ελένη Τέντα, Ζαχαρένια Τασιούλα, Γεωργία Δραγατά, Ουρανία Τσιούκλα, Αθανασία Τζάμου, Ευδοκία Χρ. Τζάμου, Ευθυμία Σωτ. Χαριζοπούλου, Γενοβέφα Παπανικολάου - Ζήκου) 

Με την καταστροφή του μοναστηριού οι Μαγεριώτες έστησαν στα ερείπια ένα φτωχό εκκλησάκι, χωμένο στη γη, σαν κατακόμβη - στο μοναστήρι υπάρχουν υπόγειες κρύπτες - με λίγες φτωχές εικόνες του Χριστού , της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου. 

Το 1935 στο χώρο του παλιού εκκλησιδίου ανηγέρθηκε καινούριο εκκλησάκι, με εράνους και προσωπική εργασία των κατοίκων, στο οποίο πρωτοστάτησαν ο Παπαπόστολος Παπαδόπουλος και ο Ιωάννης Χρήστου Τζάμος. Το εξωκλήσι αυτό λειτουργείται κάθε χρόνο στις 23 Απριλίου, όπου ψάλλεται και αγιασμός. Μετά τη Θ. Λειτουργία ανεβαίνουν στο κοντινό ύψωμα "Σταυρός", όπου και εικονοστάσι του Αγίου Γεωργίου. Εδώ σπάζουν χλωρόκλαδα, μαζεύουν μυρόπνοα αγριολούλουδα και στήνεται διπλός χορός με δημοτικά τραγούδια, που αντιλαλούν οι πλαγιές κι οι ρεματιές. Κοντά σ΄ άλλα τραγούδια τραγουδούν και το παρακάτω: 

"Οι δυο οι άγιοι μάλωναν Άη Γιώργης και Άη Δημήτρης, 

-Άη Γιώργη, Άη Γιώργη Κούνιαρε και σκορποφαμιλίτη, 

εγώ μαζώνω φαμιλιές και συ μου τις σκορπίζεις, 

μαζώνω μάνες με παιδιά, γυναίκες με τους άντρες, 

μαζών και τ΄ αντρόγυνα, τα πολυαγαπημένα. 

-Εγώ φέρνω την άνοιξη και συ μου τη στεγνώνεις, 

εγώ φέρνω τα πρόβατα και συ τα ξεδιαγμίζεις, 

εγώ φέρνω τσοπάνηδες, λαλώντας τις φλογέρες". 

ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ 

Σε διάφορες τοποθεσίες του χωριού υπάρχουν τα παρακάτω εικονοστάσια για την προσευχή του ξωμάχου του περαστικού. 

Της Αγίας Παρασκευής στο "Παλιοχώρι", δίπλα στη μεγάλη ομώνυμη εκκλησία, που το έστησε ο Θωμάς Τζάμος το 1987. 

Στη δυτική άκρη του χωριού υπάρχει το εικονοστάσι του Αγίου Γεωργίου. 

Ανατολικά του χωριού στη θέση "Σιούρκα" υπάρχει το εικονοστάσι των Αγίων Πάντων, που το έστησε ο Χριστόδουλος Σκόδρας. 

Ανατολικά του χωριού στη θέση "Άγιος Γεώργιος" υπάρχει ομώνυμο εικονοστάσι, σε ερείπια παλιότερου και μεγαλύτερου εξωκλησιού. 

Στη θέση "Σταυρός" υπάρχει εικονοστάσι του Αγίου Γεωργίου. 

ΟΙ ΠΑΠΑΔΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Δεν γνωρίζουμε τα ονόματα όλων των παπάδων, που εφημέρευσαν στα σκληρά και μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας κι εργάστηκαν ακούραστα να κρατήσουν το ποίμνιό τους, μαζί με τους κοτζαμπάσηδες, στο Χριστό και στην Ελλάδα. Εδώ θα μνημονεύσουμε όσα ονόματα παπάδων βρήκαμε στις χειρόγραφες σημειώσεις του μακαρίτη δασκάλου Βασιλείου Ν. Παπανικολάου, καθώς και τους νεότερους. 

  

  

   

Από το έτος 1984 μέχρι σήμερα έτος 1988 εφημερεύει ο Παπαμιχάλης Ζούτσος, από το Δίλοφο Βοΐου.

================================ 

Το Δασύλλιο νομού Γρεβενών - Μέρος Β'

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Πότε πρωτολειτούργησε κοινοτικό σχολείο στο Δασύλλιο είναι άγνωστο. Μπορούμε όμως να πάρουμε σαν αρχή λειτουργίας του τη χρονολογία 1832, που σημειώνει σε μια ενθύμηση ο δάσκαλος Θ. Παπαβαρσαμόπουλος, την οποία αναφέρουμε παρακάτω. Το σχολείο μέχρι το 1884 λειτουργούσε με μία τάξη. Μετά το 1884 λειτουργούσε με τέσσερις τάξεις. Το 1906 προστέθηκαν η Ε΄ και η ΣΤ΄ τάξεις (Αστική Σχολή). Για διδακτήριο χρησιμοποιήθηκε ο νάρθηκας του Αγίου Νικολάου (Ναρθηκοσχολείο) και στη συνέχεια ένα σπίτι που βρισκόταν κοντά στην εκκλησία.. Το 1900, που υπηρετούσε παπάς και δάσκαλος ο Παπανικόλας Χρηστίδης, από το Δασύλλιο, αναγέρθηκε υγιεινό διδακτήριο, σε οικόπεδο που δώρισε ο Νικ. Κοσμά Τζάμος, το οποίο είχε αγοράσει από τα αδέλφια Θεόδωρο και Νικόλαο Σταύρου Δερβεντζή. Για την ανέγερση του διδακτηρίου δαπανήθηκαν, τότε, 45 χρυσές τουρκικές λίρες, που προερχόταν από εισφορές των κατοίκων, από ενοίκια εκκλησιαστικών αγρών, από το εκκλησιαστικό ταμείο και από απόθεμα 12 λιρών του ταμείου της Αδελφότητας Μαγεριωτών Κωνσταντινουπόλεως. 

ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Από το 1832 μέχρι το 1884 το σχολείο λειτουργούσε άτακτα. Τα χρόνια αυτά υπηρέτησαν πολλοί Ηπειρώτες δάσκαλοι και ιερομόναχοι, αλλά άγνωστο ποιοί, από που και ποιά χρόνια. Εμείς στη συνέχεια θα αναφέρουμε ονόματα δασκάλων, όσοι φρόντισαν για την υστεροφημία τους, χαράζοντας τα ονόματά τους σε εκκλησιαστικά βιβλία και όσους βρήκαμε γραμμένους στις "Γεωγραφικές, γεωφυσικές, τοπογραφικές, ηθογραφικές και ιστορικές σημειώσεις του Δασυλλίου", του δασκάλου Βασιλείου Νικ. Παπανικολάου. Σε Πεντηκοστάριο βυζαντινής γραφής διαβάζουμε την ενθύμηση: "Θειόδωρος του Χρίστου Παπαβαρσαμόπουλος από του χορίον τόβραν (Καληράχη Γρεβενών) όπου ήμαν διδάσκαλος εις τη μαγέρι γραφο 1832 απριλίου 1" Στο ίδιο Πεντηκοστάριο διαβάζουμε: "Τω παρόν Πεντηκοστάρηον ήνε του Παπακώστα από χορήον μάερον το πηρεν δη άσπρα ένδικα", και πιο κάτω διαβάζουμε "Χριστόδουλος δηδάσκαλος γράφι", χωρίς να σημειώνει επώνυμο, καταγωγή και χρόνο υπηρεσίας. 

Σ΄ ένα άλλο εκκλησιαστικό βιβλίο διαβάζουμε "Ιοάνης τζαμουλη διδάσκαλος 1854". Ο δάσκαλος αυτός ήτο από το Δασύλλιο και από την οικογένεια των Τζαμαίων. 

Από το 1884 και μετά, που το σχολείο λειτούργησε κανονικά και απρόσκοπτα, υπηρέτησαν οι παρακάτω δάσκαλοι: 

Νικόλαος Χρηστίδης, από το Δασύλλιο, 1884 - 1886 

Γεώργιος Κ. Αναγνώστου,από το Οροπέδιο Γρεβενών, 1886 - 1887. 

Σε Πεντηκοστάριο διαβάζουμε τα παρακάτω, που έγραψε ο παραπάνω δάσκαλος: "Πεντηκοστάριον του αγίου Νικολάου από χωρίον μαέρη Καζάν ανασηλίτζα (Ανασελίτσας - Βοΐου) Γεώργιος Κ. Αναγνώστου χωρίον Βαλιά Καζάν γρεβενών γράφω εις μαγέρη χορίον δηδάσκαλος επή αινός ολοκλήρου χρόνου 7 επτά λίρες τουρκικές τη 1886 αυγούστου 14". Παπανικόλας Χρηστίδης, ιεροδιδάσκαλος, από το Δασύλλιο 1889 - 1892. 

Ιωάννης Μαρανής, από το Τρίκορφο Γρεβενών, 1892 - 1894. 

Παπαευθύμιος Γρηγορίου, ιεροδιδάσκαλος από την Καλλονή Γρεβενών, 1894 - 1895. Νικόλαος Σακελλαρίου, από τη Σμίξη Γρεβενών, 1896 - 1899. 

Παπανικόλας Χρηστίδης, από το Δασύλλιο, 1899 - 1900. 

Βασ. Νικολάου Παπανικολάου, από το Δασύλλιο, 1900 - 1901. Κατά το σχολικό έτος 1902-1903 υπηρέτησαν οι παρακάτω τρεις δάσκαλοι: 

Σε Μηναίο του Ιουλίου εκδόσεως του 1884 διαβάζουμε ποιητικά: 

Στίχοι: 

"Τούτο ιερόν βιβλίον 

γράφει τους ύμνους των αγίων. 

Ω! μηναίον του Ιουλίου 

φέρεις τα καλά του καλοκαιρίου 

Ας εωρτάσωμεν τους αγίους εφέτος, 

ας ποιώμεν τούτο κατ΄ έτος". 

Και συνέχεια διαβάζουμε: "Ταύτα γεγράφησαν υπό χειρός Νικολάου εκ λουντζίου (Καλλονή Γρεβενών) όστις εχρημάτισεν 3 μήνες και ήμισυ αλληλοδιδάκτης κατά το έτος 1903" , χωρίς να σημειώνει επώνυμο. Στο ίδιο Μηναίο άλλος δάσκαλος σημειώνει: "Αθανάσιος Πλαχοβόπουλος αλληλοδιδάκτης εν Μαέρη κατά το έτος 1902 - 1903" χωρίς να σημειώνει τόπο καταγωγής του. 

Τα σχολικά έτη 1947 - 1948 και 1948 - 1949 το σχολείο δεν λειτούργησε λόγω της ανώμαλης καταστάσεως του εμφυλίου σπαραγμού. Μετά το 1951 και μέχρι το 1981, που έκλεισε το σχολείο, υπηρέτησαν: 

Κωνσταντίνος Καραγιάννης, από την Περιστέρα Βοΐου, υπηρέτησε από το 1950 μέχρι το 1955. Ανακαίνισε το διδακτήριο, από τις φθορές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου σπαραγμού, δια αυτοεπιστασίας, με προσφορές των κατοίκων και κρατικής αρωγής. Το σχολείο λειτούργησε σαν υποδειγματικό μονοθέσιο. Εργάστηκε ευσυνείδητα και ακούραστα στο σχολείο και πρωτοστάτησε στον εξωραϊσμό του χωριού. Άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις συγκροτημένου και προοδευτικού δασκάλου. 

ΤΟ ΔΑΣΥΛΛΙΟ ΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 

Το ορεινό και άγονο έδαφος του χωριού ανάγκαζε τους Δασυλλιώτες να στρέφονται προς τις τέχνες και τα γράμματα. Το Δασύλλιο σήμερα έχει να μας παρουσιάσει έναν αξιόλογο κατάλογο γραμματισμένων, από τα παλιότερα χρόνια μέχρι τα σημερινά, που ασκούν ελεύθερα επαγγέλματα ή είναι υπάλληλοι δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Για την ιστορία του χωριού θα χαράξουμε τα ονόματά τους, αρχίζοντας απ΄αυτούς που βρίσκονται στην αιωνιότητα. 

Παπανικόλας Χρήστου Χρηστίδης, ιεροδιδάσκαλος. Γεννήθηκε στο Δασύλλιο το 1863. Στην αρχή επιδόθηκε στην οικοδομική. Επειδή όμως αγαπούσε τα γράμματα, αν και παντρεμένος, φοίτησε στο Σχολαρχείο Τσοτυλίου δύο σχολικά έτη 1981-1983. Στη συνέχεια εργάστηκε δάσκαλος στο Μέγαρο Γρεβενών (1883-1885), στην Καλλονή Γρεβενών (1885-1887), στη Χρυσαυγή Βοΐου (1887-1889) και στο Δασύλλιο (1889-1891). Σαν δάσκαλος καινοτόμησε. Κατάργησε τα εκκλησιαστικά βιβλία, από την ελεύθερη Ελλάδα, όπως το "Γεροστάθη" του Λ. Μελά, τον "Καλό Πατέρα", τη "Μέλισσα" κλπ. και κατάταξε τους μαθητές στις τέσσερες πρώτες τάξεις. Το 1889 χειροτονήθηκε παπάς, όπου εφημέρευσε στο Δασύλλιο μόνο το 1889, γιατί ο Παπαδημήτρης Αθ. Τζάμος, που είχε παραιτηθεί για λόγους υγείας, είχε αναρρώσει και είχε διεκδικήσει τη θέση του. Έτσι ο Παπανικόλας έφυγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εφημέρευσε στο Αγίασμα Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βεφά Μεϊδάν της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Κωνσταντινουπόλεως, από τις 25.8.1892 μέχρι τις 20.2.1895, οπότε επέστρεψε στο Δασύλλιο. Στη συνέχεια εφημέρευσε στον Αυγερινό Βοΐου: α) από 1.4.1895 μέχρι 1.9.1900 και β) από 1.11.1901 μέχρι 1.2.1905. Εδώ πρέπει να πούμε πως ο Παπανικόλας ήταν και μέλος της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα του Αυγερινού. Από το 1905 μέχρι το 1924 εφημέρευσε στο Δασύλλιο. Ο Παπανικόλας Χρηστίδης δεν υπήρξε μόνον ένας δάσκαλος του καιρού του, δεν υπήρξε μόνον ένας άξιος λειτουργός του Υψίστου, με πλήρη συναίσθηση της ιερατικής του αποστολής, δεν υπήρξε μόνο μια αδιάβλητη, από κάθε πλευρά, προσωπικότητα, αλλά υπήρξε και ένας φιλόστοργος πατέρας και υποδειγματικός οικογενειάρχης. Με την πρεσβυτέρα Κονδύλω Τζάμου απέκτησαν πέντε παιδιά, τα οποία γαλούχησαν και ανέθρεψαν με τις ελληνοχριστιανικές παραδόσεις, τα μόρφωσαν και αναδείχτηκαν στην κοινωνία, από τους καλύτερους ο καθένας στον τομέα του. Ο Βασίλειος σταδιοδρόμησε σαν δάσκαλος, ο Δημοσθένης και ο Ηλίας, σαν εργολάβοι και επιχειρηματίες (είχαν το ξενοδοχείο "ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ' στη Θεσσαλονίκη) ο Ευάγγελος σαν έμπορος, ο οποίος χρημάτισε και πολλά χρόνια πρόεδρος του χωριού, ο Αντώνιος, σαν γιατρός παθολόγος. Ο Παπανικόλας Χρηστίδης - τα παιδιά του πήραν το επώνυμο Παπανικολάου - πέθανε το 1924 αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις, σαν δάσκαλος, σαν παπάς και σαν οικογενειάρχης. 

Δημήτρης Ηλία Παπανικολάου, γιατρός. Χάθηκε στο Βερολίνο το 1944. 

 Βασίλειος Ν. Παπανικολάου δάσκαλος. Γεννήθηκε στο Δασύλλιο το 1884 και ήταν ο πρωτότοκος γιος του Παπανικόλα Χρηστίδη.

 Μετά το δημοτικό σχολείο του χωριού φοίτησε στο ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου, απ΄ όπου αποφοίτησε το 1906. Δάσκαλος υπηρέτησε στο σχολείο Μόρφης, Βυθού, Αυγερινού, Καλλονής και Δασυλλίου. Στο Δασύλλιο υπηρέτησε 1906-1908, 1909-1911, 1915-1948, που συνταξιοδοτήθηκε. Τους θερινούς μήνες των ετών, από το 1918 μέχρι το 1924 υπηρέτησε ως διευθυντής των ελληνικών σχολείων Σαμαρίνας, όπου εργάστηκε με ζήλο και μεθοδικότητα, κατά της ρουμανικής προπαγάνδας, με αποτέλεσμα τον τρίτο χρόνο να διαλυθούν τα ρουμανικά σχολεία, που λειτουργούσαν εκεί. Ο Βασίλειος Παπανικολάου όπου και αν υπηρέτησε άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις ευσυνείδητου και εργατικού δασκάλου. Στο Δασύλλιο ανέπτυξε πολύπλευρη εξωσχολική δράση και αναδείχτηκε αξιόλογος κοινωνικός παράγοντας. Ο Βασίλειος Παπανικολάου με την πρώτη του γυναίκα τη Θεοδώρα Τζάμου, από το Δασύλλιο, απέκτησε μια κόρη την Αθηνά, και με τη δεύτερη, τη Σουλτάνα Βασιλείου Τζιάλα, από το Κρημίνι, απέκτησε άλλα έξι παιδιά, τα οποία μόρφωσε και αναδείχτηκαν στην κοινωνία, όπως ο Κωνσταντίνος και ο Νικόλαος, δικηγόροι, ο Μίνωας και ο Χρήστος , φαρμακοποιοί. Ο Β. Παπανικολάου συνέγραψε το βιβλίο: "Οι Εθνομάρτυρες Ιεράρχαι των ιερών Μητροπόλεων Σισανίου - Σιατίστης και Γρεβενών: Λάσκαρις, Αιμιλιανός και Ιερόθεος Ανθουλίδης", το οποίο εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1954. Επίσης κατέλειπε χειρόγραφες σημειώσεις, που αντλήσαμε αρκετά στοιχεία, για την συγγραφή της ιστορίας του χωριού. Πέθανε το 1961.

Αντώνιος Νικ. Παπανικολάου, γιατρός, παθολόγος: Γεννήθηκε στο Δασύλλιο το 1900 και ήταν γιος του Παπανικόλα Χρηστίδη. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού με δάσκαλο το μεγαλύτερο αδελφό του Βασίλειο Παπανικολάου. τα

πρώτα τρία χρόνια φοίτησε στο ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου και τα υπόλοιπα τρία στο Γυμνάσιο Γρεβενών, απ΄ όπου αποφοίτησε το 1920 με άριστα. Τον τελευταίο χρόνο στο Γυμνάσιο Γρεβενών ο Γεν. Διοικητής Δυτ. Μακεδονίας εκτιμώντας την επιμέλειά του του απένειμε τιμητικό δίπλωμα, με χρηματικό έπαθλο "εις ένδειξιν της πλήρους ευαρεσκείας του". Στη συνέχεια γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά την αποφοίτησή του μετεκπαιδεύτηκε στη Λειψία της Γερμανίας. Ύστερα από λαμπρές σπουδές το 1928 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου αφοσιώθηκε με ζήλο στην επιστήμη του, την οποία υπηρέτησε με συνέπεια, ευαισθησία και ανιδιοτέλεια περισσότερο από 50 χρόνια. Ο Αντώνιος Ν. Παπανικολάου χρημάτισε πρόεδρος του Συλλόγου Δυτικομακεδόνων Θεσσαλονίκης "Η ΕΝΩΣΙΣ" και διετέλεσε πολλές δεκαετίες μέλός του Δ. Σ. της Μ. Φ. Αδελφότητας Θεσσαλονίκης. Το 1954 το Δ. Σ. την Μ. Φ. Α. τον ανακήρυξε δωρητή "ανθ΄ων ύσατο" και τελευταία, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, ανακηρύχτηκε ισόβιος επίτιμος πρόεδρος της Αδελφότητας. Ο Αντώνιος Παπανικολάου που τίμησε, όσο λίγοι, τον ιατρικό κόσμο, πέθανε το 1981. 

--------- 

Ιδιαίτερη μνημόνευση, που θα γίνει εν καιρώ, χρήζει και για τους παρακάτω Δασυλλιώτες

Γεώργιο Χαριζόπουλο, τραπεζικό,   Βασίλειο Νικ. Γερασόπουλο, δάσκαλο,  Κων. Βασ. Παπανικολάου, δικηγόρο,  Νικόλαο Ιωάννου Τασιούλα, καθηγητή,  Μίνω Βασ. Παπανικολάου, φαρμακοποιό. ... και για πολλούς άλλους ακόμη.

--------- 

ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ: Βασίλειος Γεωρ. Κολοβός, Ταξίαρχος, Αλέξανδρος Θεοδ. Τζάμος, γεωπόνος, Νικόλαος Βασ. Παπανικολάου, δικηγόρος, Θωμάς Αθ. Παπαδόπουλος, δάσκαλος, Χρήστος Βασ. Παπανικολάου, φαρμακοποιός, Πούλιος Γεωρ. Σκόδρας, ανθυπασπιστής Αστυνομίας, Στέφανος Θεοδ. Τζάμος, υπάλληλος Δ.Ε.Ε., Βασίλειος Θεοδ. Τζάμος, μηχανικός, Όμηρος Λεων. Τζάμος,αξιωματικός, Κων. Στεργίου Τζάμος, υπάλληλος Υπουργείου Δημ. Έργων, Βασίλειος Σπ. Κατσαώρας, ανθυπασπιστής Αστυνομίας. 

---------

ΔΑΣΥΛΛΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ (μέχρι σήμερα έτος 1988)

Ο ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΒΥΡΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ 

Θα ήταν στοιχειώδης παράλειψη στο Χρονικό του Δασυλλίου να μην αναφερθούμε, έστω και περιληπτικά, για τον Πρωτοπρεσβύτερο Βύρωνα Ευαγγέλου Παπανικολάου, που είναι μια ιερατική μορφή, που ξεχωρίζει στον Ελληνισμό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και διοχετεύει το δυναμισμό του στην Εκκλησία, στο Σχολείο, στην Ελληνική Κοινότητα, για να τον γνωρίσουν καλύτερα οι Δασυλλιώτες, για τον οποίο πρέπει να νιώθουν ιδιαίτερη περηφάνια. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Ο π. Βύρων Παπανικολάου γεννήθηκε στο Δασύλλιο το 1933, όπου μεγάλωσε σαν όλα τα παιδιά του χωριού, παίζοντας στις μυροβολημένες πλαγιές του "Παλιόκαστρου". Εκεί πάνω ανασαίνοντας τον ελεύθερο βουνίσιο αέρα, δέχτηκε την επίδραση του ορεινού περιβάλλοντος και διαμόρφωσε μια ελεύθερη και αγνή ψυχή, διαύγεια και οξύνοια πνεύματος. 

Από τα μικρά του χρόνια έδειχνε ότι θ΄ ακολουθήσει τον ιερατικό κλάδο. Πρώτος πήγαινε στην εκκλησία, τελευταίος έφευγε. Ήταν το δεξί χέρι του παπά. Σ΄ ένα δωμάτιο του σπιτιού του το τραπέζι το είχε διαμορφώσει σε "Αγία Τράπεζα", με "Αγιοπότηρο" και βιβλία, έψελνε και διάβαζε, όπως έβλεπε και άκουγε τον παπά στην εκκλησία. Έτσι η μοίρα τον οδήγησε όπου η εσώψυχη επιθυμία τον παρορμούσε να γίνει κληρικός. Ήταν γεννημένος για κληρικός. Και έγινε κληρικός. 

Ύστερα από το δημοτικό σχολείο του χωριού φοίτησε δυο χρόνια στο ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου και δυο χρόνια στο Δ΄ Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης. Το 1951 μετανάστευσε στην Αμερική, όπου φοίτησε άλλα δυο χρόνια στο Γυμνάσιο Λίνκολ, απ΄ όπου αποφοίτησε το 1953. Στη συνέχεια φοίτησε έξη χρόνια στη Θεολογική Σχολή του "ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ" της Ελληνικής Αρχιεπισκοπής Αμερικής απ΄ όπου πήρε το Δίπλωμα του Μαγίστρου της Θεολογίας με άριστα το 1960. 

Το Σεπτέμβριο του 1960 χειροτονήθηκε διάκονος και ιερέας τον Οκτώβριο του 1960, από τον μακαριστόν Αρχιεπίσκοπο Θυατείρων Αθηναγόραν Κοκκινάκην και τοποθετήθηκε στον Ιερό Ναό και τη μεγαλύτερη ενορία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του Σικάγου, όπου υπηρετεί ως ιερατικός Προϊστάμενος εδώ και 29 χρόνια. 

Για την πλούσια και πολύπλευρη και με ενθουσιασμό προσφορά του η Εκκλησία τον τίμησε με τα οφίκια του Σακελλαρίου το 1964, του Οικονόμου το 1969, του Πρωτοπρεσβύτερου το 1974 και του Πρωτοπρεσβύτερου του Οικουμενικού Θρόνου το 1985. 

Ο π. Βύρων παντρεμένος από το 1960 με την Ξανθίππη Κάσσου, που κατάγεται από τον Πεντάλοφο Βοΐου, απέκτησαν τρία παιδιά, τα οποία μόρφωσαν και γαλούχησαν με τις ελληνοχριστιανικές παραδόσεις. Γονείς και παιδιά αποτελούν σήμερα μια από τις καλύτερες Ελληνοαμερικανικές οικογένειες. 

Η Σουλτάνα σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Ντεπάλ του Σικάγου και κατέχει ανώτερη θέση σε Λογιστική Εταιρία. 

Ο Ευάγγελος είναι απόφοιτος με το ανώτερο δίπλωμα (MASTER) στα οικονομικά του Πανεπιστημίου του Σικάγου. 

Ο Αριστοτέλης αποφοίτησε, αριστούχος, από το Πανεπιστήμιο Φόρνταμ της Ν. Υόρκης και τώρα φοιτά στη Θεολογική Σχολή του "ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ", με προορισμό τη χειροτονία του και την ένταξή του στην Εκκλησία της Αμερικής. 

Την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης πλαισιώνουν το Ημερήσιο Σχολείο "ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ", το Κοινοτικό Κέντρο, το Γυμναστήριο, η Βιβλιοθήκη, γραφεία, αίθουσες συσκέψεως και όλα όσα μπορεί να απαρτίζουν μια συγχρονισμένη σφύζουσα κυψέλη Ελληνισμού, για να είναι πιο οργανωμένη και πιο συντονισμένη. Κι όλο αυτό το συγκρότημα είναι εξοπλισμένο με τα πιο τέλεια και υψηλής τεχνολογίας ηλεκτρονικά συστήματα. Τούτο το συγκρότημα που στοίχισε πέντε εκατομμύρια δολάρια, φέρει τους κόπους και την προσωπική σφραγίδα του π. Βύρωνα. Τούτο το "θαύμα της Πίστεως" το συνετέλεσε ο πιστός ελληνορθόδοξος λαός, αλλά πρέπει να ομολογήσουμε πως κινητήρια δύναμή του, εμπνευστής και οραματιστής του ήταν και είναι π. Πρωτοπρεσβύτερος Βύρων Παπανικολάου, ο κληρικός "Θρύλος" όπως τον αποκαλεί η εφημερίδα "ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ" της Ν. Υόρκης, τόσο για την περιοχή του Σικάγου, όσο και για ολόκληρη την Αρχιεπισκοπή. 

Στην Ελληνορθόδοξη Κοινότητα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του προαστίου Palos Hills, που είναι από τα πιο γραφικά προάστια του Σικάγου, χτυπά έντονα η ελληνική καρδιά, εδώ και 75 χρόνια τώρα, γιατί έχει στο δυναμικό της ένα ολοζώντανο Ημερήσιο Σχολείο που κρατάει άσβηστο τον πυρσό της Ελληνορθόδοξης φλόγας, που κράτησε τις γενιές που θα περάσουν λαμπρές, αυθεντικές, γνήσιες, γεμάτες από το φως της Ορθοδοξίας και αστραφτερές από το αθάνατο Ελληνικό Πνεύμα. Εκεί μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς πως "η φυλή μας όπου βρεθεί θαυματουργεί και ζει περήφανα και αναστεμένη". Ο π. Βύρων επιτηρεί και παρακολουθεί άγρυπνα τη λειτουργία του σχολείου και διδάσκει, ο ίδιος προσωπικά, το μάθημα των θρησκευτικών και αγωνίζεται στην πρώτη γραμμή για να ζήσει η ελληνική γλώσσα και οι ελληνικές μας παραδόσεις. 

Πέρα από το Ημερήσιο σχολείο "ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ", που φοιτούν περισσότερο από 320 παιδιά και υπηρετούν 17 δάσκαλοι, λειτουργεί απογευματινό σχολείο, που φοιτούν πάνω από 550 παιδιά. Εκεί βρίσκεις ομογενείς, που γεννήθηκαν στην Αμερική, της δεύτερης και τρίτης γενιάς, να μιλούν τέλεια την ελληνική γλώσσα, που οφείλεται στη λειτουργία των παραπάνω σχολείων. 

Ο π. Βύρων Παπανικολάου πέρα από τη δραστηριότητά του στην εκκλησία, στο σχολείο στην ελληνική κοινότητα, προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του και στα Συμβούλια: 

Ο πατήρ Βύρων Παπανικολάου απολαύει εκτιμήσεως και σεβασμού για την εξαίρετη κοινωνική θέση, για την προσήλωσή του στην Εκκλησία, στο Σχολείο και την προσφορά του στην ομογένεια. Εμείς στην Ελλάδα παρακολουθούμε τη δραστηριότητα του π. Βύρωνα, που εργάζεται με ταπεινότητα, δίχως εντυπωσιασμούς και θορύβους και επιτελεί ένα εξαίσιο έργο και αναλώνει τον εαυτό του στην υπηρεσία της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού και νιώθουμε ιδιαίτερη περηφάνια, που τιμάει επάξια το ελληνικό όνομα στη Μεγάλη Δημοκρατία της Αμερικής και του ευχόμαστε να βαδίζει "από δόξα σε δόξα", για τη δόξα του Θεού και την πρόοδο της Ομογένειας. 

ΞΕΝΙΤΙΑ - ΚΑΛΦΑΔΕΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΕΡΓΑ 

Η ξενιτιά στάθηκε για το Δασύλλιο η μόνη διέξοδος για να λυθεί το οικονομικό πρόβλημα των κατοίκων. Ο τόπος ορεινός. Η καλλιεργήσιμη γη λίγη και φτωχή σε απόδοση. Η κτηνοτροφία δεν επαρκούσε να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων. Οι Δασυλλιώτες ταξίδευαν, κυρίως, στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασκούσαν το επάγγελμα του κάλφα, του οικοδόμου, του μαραγκού, του εργάτη, κλπ. Εκεί αναδείχτηκαν ονομαστοί καλφάδες οι: Ιωάννης Χρήστου Καρακίτσος, οι αδελφοί Γεώργιος και Νικόλαος Γαλάνη, Νικόλαος Τσέτας, που κανείς τους δεν επέστρεψε, καθώς και οι: Χρήστος Γαλάνης και οι αδελφοί: Δημήτριος και Κωνσταντίνος Χαριζόπουλου, οι οποίοι επέστρεψαν. 

Οι ξενιτεμένοι Δασυλλιώτες ίδρυσαν το 1893 σύλλογο με την επωνυμία: "ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΜΑΓΕΡΙΩΤΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ". Στην ίδρυση της Αδελφότητας πρωτοστάτησε και οργάνωσε ο Παπανικόλας Χρηστίδης, που εφημέρευε στο Αγίασμα Βεφά Μεϊδάν της Μ. Φ. Αδελφότητας. Από τα χρήματα του ιδρώτα της πικρής ξενιτιάς, αφού εξασφάλισαν τις ανάγκες των οικογενειών τους, έδωσαν το περίσσευμα για κοινωφελή έργα στο Δασύλλιο. Με τις εισφορές της αδελφότητας έγιναν διάφορες επισκευές στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου και ο εσωτερικός της διάκοσμος. Το απόθεμα από 12 χρυσές τουρκικές λίρες αποτέλεσε τον πυρήνα για την ανέγερση του διδακτηρίου στα 1900. 

Μετά το 1908 οι Δασυλλιώτες ταξίδευαν και προς την Αμερική, με πρώτο μετανάστη το Γεώργιο Νικ. Τζάμο, όπου κι εκεί ίδρυσαν τη "ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟ ΕΝΩΣΗ ΜΑΓΕΡΙΩΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ". Με την αρωγή της παραπάνω Ένωσης έγιναν τα παρακάτω έργα: 

1. Η γέφυρα στο Παλιομάγερο, το 1910. 

2. Η ανακαίνιση της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, το 1920. 

3. Το περικαλλές κωδωνοστάσιο του Αγίου Νικολάου, το 1929. 

4. Η αντικατάσταση των λίθινων πλακών της στέγης του εξωκλησιού του Αγίου Αθανασίου, με ευρωπαϊκά κεραμίδια, το 1957. 

Εδώ πρέπει να προσθέσουμε πως ο Χρήστος Ιωάννου Σκόδρας και ο Θωμάς Βλαχάβας, που διακρινόταν για τα πλούσια πατριωτικά και θρησκευτικά τους αισθήματα, συνέτρεξαν με αρκετά χρήματα στα κοινωφελή έργα του χωριού. 

ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ (ΕΩΣ ΤΟ 1987) 

Το Δασύλλιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αυτοδιοικούνταν με το σύστημα της Μουχταροδημογεροντίας. Δεν γνωρίζουμε τα ονόματα όλων των κοτζαμπάσηδων, που διοίκησαν με σύνεση το χωριό στα πικρά και δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, να τους μνημονεύσουμε. ¨Ετσι θ΄αναφέρουμε ονόματα όσων η παράδοση διέσωσε και την προσφορά του καθενός. 

ΠΟΥΛΙΟΣ ΣΚΟΔΡΑΣ: ¨Ητο έξυπνος, διπλωματικός και θαρραλέος και έσωσε πολλές φορές το χωριό από δύσκολες καταστάσεις, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Πρώτα όμως θ΄ αναφέρουμε το παρακάτω ανέκδοτο. 

Όταν ο Αλήπασας των Ιωαννίνων έχτιζε το κάστρο του στα Ιωάννινα, πρωτομάστορα είχε έναν από το Βογατσικό Καστοριάς. Αυτός είχε άλλους καλφάδες. ¨Ενας απ΄ αυτούς ήταν και ο Πούλιος Σκόδρας. Τα χέρια των μαστόρων και εργατών από τον ασβέστη είχαν τρυπήσει και δεν μπορούσαν ούτε το ψωμί να πιάσουν. Μια ώρα ησυχία δεν είχαν. Οι Αρβανίτες του Αλήπασα στεκόταν στο κεφάλι τους. Μια μέρα πέρασε ένας χαλβατζής Τουρκολβανός, που πουλούσε χαλβά, μάζευε και λαγοτόμαρα. Ο Πούλιος φώναξε το χαλβατζή, αγόρασε χαλβά και του είπε: 

-Τώρα πούλησε τα λαγοτόμαρα και σε κάμποσες μέρες πέρασε απ΄ εδώ να πάρεις ανθρωποτόμαρα. Τα λόγια αυτά έφτασαν στ΄ αυτιά του Αλήπασα και φώναξε τον Πούλιο στο σαράϊ του.. 

-Ορέ, κυρ Πούλιο, τι κουβέντες είπες; 

-Βεζύρη μου δεν είπα τίποτα. 

-Ορέ τι είπες το Χαλβατζή; Τότε ο Πούλιος με θάρρος εξιστόρησε στον Αλή το τι υποφέρουν οι μαστόροι από τους Αρβανίτες. 

-Αλήθεια, πασά μου, έτσι που φέρονται οι Αρβανίτες στους μαστόρους, θα πεθάνουν και θ΄ απομείνει μισό το κάστρο. Ο Αλήπασας βρήκε πως ο Πούλιος είχε δίκιο και διέταξε τους Αρβανίτες να μην κακοποιούν πια τους μαστόρους, παρά μόνον να τους φοβίζουν. Να πως τους είπε: 

-Μόσ΄ με σκοπ. Μον με φρίκο, δηλ. όχι με ξύλο, μόνο με φοβέρα. 

Έτσι σταμάτησε το μαρτύριο μαστόρων και εργατών. 

Με την επιστροφή του ο Π. Σκόδρας, από τα Ιωάννινα, γύρω στα 1800 έχτισε το χάνι, δυτικά από την Αγία Παρασκευή, χαμηλά στη ρεματιά. Ο Π. Σκόδρας, χρημάτισε αρκετά χρόνια κοτζαμπάσης. Τον πατριωτισμό του, το θάρρος του και την αγάπη του, για το χωριό, την έδειξε στην παρακάτω δύσκολη στιγμή. 

Ο Αλήπασας στα Γρεβενά είχε αντιπρόσωπό του το Μεχμετάγο, έναν αδίσταχτο και βάρβαρο Αρβανίτη. Αυτός έστελνε οπλισμένους Αρβανίτες, που γύριζαν τα χωριά και εισέπρατταν τους φόρους, παράλληλα είχαν και την εντολή να εξαπατούν τους δημογέροντες να υπογράφουν εν λευκώ και να σφραγίζουν, με την κοινοτική σφραγίδα, ένα χαρτί, το οποίο στη συνέχεια το συμπλήρωναν με πωλητήριο πράξη, τα σπίτια και τα κτήματα του χωριού, αντί ορισμένου χρηματικού ποσού, στον Αλήπασα. Μια τέτοια ομάδα οπλισμένων Αλβανών ήρθε στη Μαγέρη να εισπράξει τους φόρους και να ξεγελάσει τους κατοίκους να υπογράψουν ένα εικονικό πωλητήριο. Κάλεσαν τον παπά, τους δημογέροντες και τους υποσχέθηκαν πως θα τους χαρίσουν τους φόρους που χρωστούσαν και πως το χωριό τους δεν θα διέτρεχε στο εξής από κινδύνους και λεηλασίες από τις αρβανίτικες επιδρομές, αν υπέγραφαν και σφράγιζαν το πωλητήριο έγγραφο, για να γίνει η Μαγέρη τσιφλίκι του Αλήπασα. Μουχτάρης του χωριού ήταν ο Πούλιος Σκόδρας και εφημέριος ο Παπαστύλος. Το ζήτημα πολύ σοβαρό. Η υπογραφή ενός τέτοιου εγγράφου καταδίκαζε τους κατοίκους. Έφερναν μεγάλη ευθύνη και θα τους βάρυνε το ανάθεμα και η κατάρα των χωριανών. Τέλος πήραν την απόφαση να μην υπογράψουν. Επειδή όμως δεν είχαν χρήματα οι Μαγεριώτες να πληρώσουν τους φόρους, οι Αρβανίτες πήραν μαζί τους το Π. Σκόδρα και Παπαστύλο στην Καλλονή, όπου υπήρχε σταθμός χωροφυλακής. Και εκεί τους πρότειναν να υπογράψουν το πωλητήριο έγγραφο, αλλά και πάλι απέρριψαν την πρόταση, με την πρόφαση πως δεν είχαν εντολή από τους άλλους χωριανούς. 

Τότε ο Ντερβέναγας Σαλίκ, αρχηγός της ομάδας, απαίτησε την πληρωμή των φόρων της Μαγέρης, αλλιώς θα τους έστελνε στο Μεχμετάγο στα Γρεβενά, που ήταν αμφίβολο αν επέστρεφαν. 

Την κατάσταση έσωσε ο Π. Σκόδρας, ο οποίος δανείστηκε χρήματα από κάποιο Μάνδαλο, πλούσιο κάτοικο της Καλλονής, πλήρωσε τους φόρους, απελευθερώθηκαν, επέστρεψαν στη Μαγέρη και καθησύχασαν τους χωριανούς. 

Και άλλες πολλές φορές εναντιώθηκε κατά των τουρκικών αυθαιρεσιών. 

ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΓΕΡΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Κι αυτός χρημάτισε αρκετά χρόνια κοτζαμπάσης κι έσωσε το χωριό από αυθαιρεσίες και βιαιοπραγίες των τουρκικών αρχών. 

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΣΜΑ ΤΖΑΜΟΣ (.....-1924) : Ήτο άνθρωπος μεγάλης θελήσεως, επιβολής και σε καλή οικονομική κατάσταση. Διακρινόταν για τα πλούσια πατριωτικά και θρησκευτικά του αισθήματα. Δεν ανεχόταν αδικίες των τουρκικών αρχών σε βάρος των συγχωριανών του, διαμαρτυρόταν κι ερχόταν σε προστριβές μαζί των, κυρίως, στην επιβολή περισσότερων φόρων απ΄ ότι δικαιούνταν. Συνελήφτηκε και κλείστηκε στη φυλακή με την κατηγορία του συκοφάντη δημοσίων υπαλλήλων. Τη φυλάκιση τη θεωρούσε τιμή του, διότι υπέφερε για τους συγχωριανούς του καταπολεμώντας την αδικία. Στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα (1904 - 1908) σαν μέλος της τοπικής επιτροπής πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες. Με την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912, κατέθεσε στην Εθνική Τράπεζα 50 χρυσά εικοσάφραγκα, για την ενίσχυση του Ελληνικού Στόλου. Διέθεσε αρκετά χρήματα στην κατασκευή του τέμπλου του Αγίου Νικολάου, στην κατασκευή της πετρογέφυρας στο Παλιομάγερο, δώρισε ένα οικόπεδο, όπου χτίστηκε το διδακτήριο κ.ά. 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ (1862 - 1936): Μικρός ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εξελίχτηκε ένας από τους καλύτερους καλφάδες. Επέστρεψε στο Δασύλλιο, όπου πρόσφερε με διάθεση και ευσυνειδησία τις υπηρεσίες του: Κοτζαμπάσης του χωριού, μέλος (ταμίας) της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα. Εφοροεπίτροπος της Εκκλησίας, Πρόεδρος του χωριού μετά το 1912, πρόεδρος Σχολικής Εφορείας, ταμίας της ενοριακής επιτροπής. Αφησε τις καλύτερες εντυπώσεις εντίμου και αξιόλογου παράγοντα του χωριού. 

Για το Χρήστο Γαλάνη διηγούνται και το παρακάτω ανέκδοτο: Κάποτε ο Μητροπολίτης Σισανίου - Σιατίστης πήγε στο Δασύλλιο να λειτουργήσει και να ελέγξει τα έσοδα και έξοδα της εκκλησίας. Φιλοξενήθηκε από τον Εφορεπίτροπο (ταμία) Χρήστο Γαλάνη. Ο Μητροπολίτης ελέγχοντας τους ισολογισμούς έκανε κάποια παρατήρηση στο Γαλάνη, ο οποίος έφερε κάποια δικαιολογημένη αντίρρηση. Τότε είπε ο Μητροπολίτης. 

-Είμαι δεσπότης και πρέπει να μ΄ ακούσεις. 

Και ο Γαλάνης απάντησε. 

-Ναι δεσπότη μου, ξέρω πως είσαι δεσπότης και πρέπει να σ΄ ακούμε, αλλά μην ξεχνάς πως κι εγώ είμαι οικοδεσπότης. Εσύ δεσπότης κι εγώ οικοδεσπότης. Και οι δύο είμαστε δεσπότες. 

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912) χρημάτισαν πρόεδροι μέχρι σήμερα οι παρακάτω: Νικόλαος Κοσμά Τζάμος, Χρήστος Γαλάνης, Νικόλαος Παπαχρήστου, Βασίλειος Βαχτσεβάνος, Αθανάσιος Παπαδημητρίου, Αντώνιος Τζάμος, Δημήτριος Τζάμος, Ευάγγελος Παπαδόπουλος, Ευάγγελος Παπανικολάου, Βασίλειος Γερασόπουλος, Απόστολος Δελβινιώτης, Αθανάσιος Τζάμος, Κων/νος Τσιούκλας, Θωμάς Χαριζόπουλος, Βασίλειος Σκόδρας, Νικόλαος Λιούμπαρης. Από την 1.1.1987 προεδρεύει ο Θωμάς Χαριζόπουλος, με συμβούλους τους: Δημήτριο Σκόδρα, Χρήστο Τζάμο, Θωμά Τζάμο, Στέργιο Σκόδρα, Νικόλαο Λιούμπαρη και Βασίλειο Κατσαώρα. 

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΣ που εξυπηρέτησαν την κοινότητα. Στα χρόνια της σκλαβιάς οι παπάδες όπως ο Παπανικόλας Χρηστίδης και συνέχεια οι: Βασίλειος Ν. Παπανικολάου, δάσκαλος, Ιωάννης Χαριζόπουλος, Κων/νος Μαρανής, Νικόλαος Τσιούκλας και από το 1987 η Θεοδώρα Δημ. Σκόδρα. 

ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: Από το 1950 και μέχρι σήμερα έγιναν, σταδιακά, διάφορα εκπολιτιστικά και εξωραϊστικά έργα, που έδωσαν στο χωριό μια εντελώς καινούργια εκπολιτιστική εικόνα, όπως διάνοιξη κοινοτικών και αγροτικών δρόμων, κατασκευή βρύσεων και ποτιστρών, ανακαίνιση σχολείου και εκκλησιών, τοποθέτηση ωρολογίου, ύδρευση, ηλεκτρικό ρεύμα, τηλέφωνο, ασύρματο τηλέφωνο, ομαδικό αλεξικέραυνο ακτίνας 300 μ., οδική σύνδεση με Γρεβενά και Τσοτύλι.

Η ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ - ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΤΟΥ 1910 

Ένα από τα αξιόλογα έργα του χωριού είναι η κατασκευή της μονότοξης πετρογέφυρας στο ποτάμι Παλιομάγερο, που έσωσε τους κατοίκους του Δασυλλίου και των άλλων χωριών, από την μανία του υγρού στοιχείου. (φωτογραφία: η μονότοξη πετρογέφυρα, ανέγγιχτη απ' το χρόνο) Κατασκευάστηκε το 1910, με τη συνδρομή των ξενιτεμένων Δασυλλιωτών στην Αμερική, με έρανο μεταξύ των κατοίκων και την προσωπική τους εργασία. Προαιρετικός έρανος έγινε, για τον ίδιο σκοπό, και στο χωριά: Αγία Σωτήρα, Δίλοφο, Μόρφη, Χρυσαυγή, Κορυφή, Καλλονή, Τρίκορφο, Τρίκωρμο, κλπ. Στον έρανο αυτό πρωτοστάτησε ο Νικόλαος Κοσμά Τζάμος,ο οποίος πρόσφερε κι ένα σεβαστό ποσό. 

Εξαιρετικό ήταν και το ενδιαφέρον του, τότε, γέφυρα έχει μήκος 18 μέτρα, πλάτος 3 μέτρα και ύψος καμάρας 7,5 μέτρα. 

Βλέποντας κανείς σήμερα τη μονότοξη πετρογέφυρα θαυμάζει την τεχνική και την αισθητική του αρτιότητα. Οι γεφυροποιοί καλφάδες και μαστόροι είχαν ειδικευτεί σ΄αυτή την εργασία. Με το προφητικό αισθητήριό τους εργάστηκαν με ευσυνειδησία, με τέχνη και σχολαστικότητα, για να δώσουν στο έργο τους στερεότητα και ομορφιά. Έβαζαν μέσα την ψυχή τους, δημιουργούσαν. Το γεφύρι το Δασυλλίου είναι ένα μικρό θαύμα, "τεντώνει" το λίθινο τόξο του (καμάρα) με εντυπωσιακή ευλυγισία, σαν κάποιος αθέατος πολεμιστής, που είναι έτοιμος να ρίξει το βέλος του. Είναι ένα μνημείο τέχνης και τεχνικής, σύλληψη λαϊκής έμπνευσης και θαυμαστής άρτιας εκτέλεσης. Αυτό το γεφύρι αποτελεί σήμερα ένα αξιόλογο αρχιτεκτονικό μνημείο, που πρέπει να το θαυμάζουμε, γιατί είναι δημιούργημα της λαϊκής - εμπειρικής τεχνικής και εντυπωσιάζει όχι μόνον με τη στερεότητα και την τεχνική του, αλλά και για την άψογη αισθητική του. Στη συνέχεια παραθέτουμε το συμβόλαιο κατασκευής του γεφυριού: 

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΝ 

Δια του παρόντος εγγράφου δηλούται ότι μεταξύ των υποσημειουένων αντιπροσώπων της κοινότητος Μαέρης και του εκ Σουπανίου εργολάβου κ. Νικολάου Μπαμπαλή και κ. Πούλιου Μούρτζιου, συνεβάλοντο τα ακόλουθα: 

Αον. Οι εν λόγω κύριοι αναλαμβάνουσι την οικοδομήν λιθίνης γεφύρας ασβεστοκτίστου επί του μεταξύ των κοινοτήτων Μαέρης και λουντζίου διερχομένου παραποτάμου του Αλιάκμονος, υποχρεούμενοι να εργασθώσιν ευσυνειδήτως μέχρι τελείας αποπερατώσεως του έργου, ούτινος το σχεδιάγραμμα εχάραξαν ο εκ λιβοχόβου κ. Γεώργιος Ζούφας, εις ον και η περί την ακριβή αυτού εφαρμογήν εποπτεία ανατίθεται. 

Βον. Υποχρεούνται προσέτι να κατασκευάσωσι και τοποθετήσωσι το εκ ξύλων πρόστυπον της γεφύρας (καλούπια) άτινα η κοινότης θέλει μετακομίση ει το ωρισμένον της οικοδομής μέρος, κατά την μετακόμισιν δε των μεγάλων ξύλων θέλουσι βοηθήση την κοινότητα και οι εν λόγω εργολάβοι μετά των κτιστών. 

Γον. Πρωτίστως οφείλουσι να εύρωσι κατάλληλον λατομείον εκ του οποίου θέλουσι προμηθευθή λίθους όσον οίοντε στερεούς, ους υποχρεούνται οι κ. εργολάβοι να μετακομίσωσιν εις το ωρισμένον μέρος της οικοδομής. Την αναγκαιούσαν δε δια την εξαγωγήν των λίθων πυρίτιδα υποχρεούται να παράσχη αυτοίς η κοινότης προς δε και να επιδιορθώνη τα αναγκαιούντα αυτοίς εργαλεία. 

Δον. Συμφώνως τω σχεδιαγράμματι του κ. Γ. Ζούφα το έργον δέον να έχη μήκος μεν μέτρα δέκα και οκτώ (αριθμ. 18) πλάτος δε τρία (αριθμ. 3) και ύψος επτά κι ήμισυ (αριθμ. 7 1/2) το δε μεταξύ του τόξου και των βάσεων διάστημα θα έχη μέτρα ένδεκα (αριθμ. 11) εκατέρωθεν δε της βάσεως το τείχος θα έχη μήκος τρία και ήμισυ μέτρα (αριθμ. 3 1/2). 

Εον. Οι λίθοι της βάσεως και του τόξου δέον να ώσι καλώς επεξειργασμένοι και εφηρμοσμένοι καθώς και άπασα η οικοδομή, τα δε καμαρολίθια της βάσεως και του τόξου δέον να έχωσι πάχος 0,16 του μέτρου μέχρι 0,20 το δε ύψος 0,80 του μέτρου. 

Στον. Η κοινότης Μαέρης υποχρεούται να πληρώση τοις εν λόγω κ. εργολάβοις λίρας οθωμανικάς εβδομήκοντα και τρεις (αριθμ. 73) ας θα λαμβάνωσι παρά του ταμίου της αντιπροσωπείας αιδ. Παπανικολάου εις τρεις αναλόγους δόσεις, ων η τελευταία θέλει μετρηθή μετά είκοσι τουλάχιστον ημέρας μετά την αποπεράτωσιν του έργου. Εν περιπτώσει δε καθ΄ην θέλει αναφανή κατά το διάστημα τούτο βλάβη τις η έλλειψις του έργου, υποχρεούνται οι κύριοι εργολάβοι μετά την επιδιόρθωσιν της βλάβης και την συμπλήρωσιν της ελλείψεως να λάβωσι το υπόλοιπον της τελευταίας δόσεως. Συν τω επιδόματι τούτω η κοινότης θέλει παράσχη αυτοίς και δύο φορτία οίνου, τρία σφάγια και δέκα οκάδες ρακήν. 

Ζον. Ως προκαταβολή εμετρήθησαν αυτοίς σήμερον παρά του ταμίου λίραι τουρκ. πέντε (αριθ. 5) μετά δε την έναρξιν του έργου θέλει συμπληρωθή ολόκληρος η πρώτη δόσις. 

Όθεν εγένετο το παρόν εις διπλούν δι΄ ασφάλειαν των συμβαλλομένων μερών και υπεγράφη. Ο Επόπτης Γεώργιος Ζούφας 

Οι Εργολάβοι Παύλος Μούρτζιους Νικόλαος Μπαμπαλής (χαρτόσημο του ενός πιάστρου) 

Εν Μαέρη τη 4η Ιουλίου 1910 

Ελάβαμη ένα κτίστη λίρας ηκοσιπέντε αριθμός (25) Ιουλίου 26 1910 

Ελάβαμη δέκα λίρας αριθμός 10 Αυγούστου 15 1910. 

Ελάβαμη δεκαπέντε λίρας αριθμός 15 Αυγούστου 29 1910. 

Ελαβον ο(;΄) εις δύο δόσεις και άλλας είκοσι και μία λιρ. οθ. αριθ. 21. 

Σήμερον την 26ην Σεπτεμβρίου εμετρήθησαν, ως υπόλοιπον της ωρισμένης συμφωνίας και ως δώρον ευχαριστήσεως λίρας Τουρκίας τέσσαρας (αριθμ. 4) ήτοι εν όλω λίρας Τουρκίας εβδομήκοντα πέντε (αριθμ. 75) και εξωφλήθη το παρόν συμβόλαιον. Διό και υποσημειούνται παρά του κ. Εργολάβου. 

Εν Μαγέρη τη 26η Σεπτεμβρίου 1910 

Οι Εργολάβοι". 

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Για το άλεσμα των σιτηρών του χωριού και των γύρω χωριών υπήρχαν στο ποτάμι Παλιομάγερο τρεις νερόμυλοι. Δύο των Κολοβαίων, ο παλαιότερος στη "Σμίξη" και ο νεότερος στο "Μακρομάρμαρο" και του Νικολάου Κοσμά Τζάμου, κοντά στη βρύση "Ζαρκοδήμου", με δύο μυλόπετρες. 

Στο μύλο του Ν. Τζάμου εργάστηκαν οι μυλωνάδες: Ο Λάγγας, από το Πολυκάστανο Βοΐου, ο Ιωάννης Λάλος και ο Μιχαήλ Τσόκος, από τη Ζώνη Βοΐου. Ληστές πήγαν στο μύλο του Νικ. Τζάμου με σκοπό να ληστέψουν το μυλωνά Λάγγα. Ο Λάγγας όμως ήταν οπλισμένος. Τραυμάτισε ένα ληστή. Οι άλλοι τον πήραν κι έφυγαν. 

Οι νερόμυλοι γυρόφερναν τις μυλόπετρες σχεδόν μέχρι το 1955. Ήρθε ύστερα η μεγάλη βιομηχανία και τους γκρέμισε, όπως τόσους και τόσους νερόμυλους, που με το μονότονο τραγούδι των μυλόπετρων και το πέσιμο του νερού στα ξύλινα και πέτρινα καρούτια, μας νανούριζαν τόσα και τόσα παιδικά μας όνειρα. Σήμερα απόμειναν σωροί από ερείπια την ύπαρξή τους να θυμίζουν. 

ΤΟ ΔΑΣΥΛΛΙΟ ΤΣΙΦΛΙΚΙ - ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ ΣΟΥΛΤΑΝ ΜΑΧΜΟΥΤ (ΕΤΟΣ 1273) 

Ο Αλήπασας ύστερα από την πτώση του Σουλίου στο 1803, επεξέτεινε την κυριαρχία του και στη Δυτική Μακεδονία, και είχε δημιουργήσει μια νέα κατάσταση τιμαριωτισμού, που έβαζε φραγμό στην πρόοδο και τη ζωή των Κεφαλοχωρίων. Το Δασύλλιο παρά τη γενναία άρνηση του Κοτζαμπάση Πούλιου Σκόδρα και του Παπαστύλου, να υπογράψουν εικονικό πωλητήριο έγγραφο, αντί ορισμένου χρηματικού ποσού, ότι πωλούν τα κτήματα κι όλο το χωριό στον Αλήπασα, το Δασύλλιο έγινε τσιφλίκι με τα άλλα "Ζιουπάνια", και πλήρωνε φόρο προστασίας το λεγόμενο "αγαλήκι". Τα χωριά που πλήρωναν το "αγαλήκι" εδώ στην περιοχή ήταν: Πεντάλοφος, Αυγερινός, Δασύλλιο, Δίλοφο, Κορυφή, Κριμίνι, Χρυσαυγή, Μόρφη και Αγία Σωτήρα, που τότε λεγόταν Ζιουπάνια, επειδή το Ζιουπάνι (Πεντάλοφος) ήταν το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής. 

Μετά το θάνατο του Αλήπασα τα Ζιουπάνια, που είχαν χάσει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, έγιναν ιμπλιάκια, δηλαδή καταχωρήθηκαν στο κτηματολόγιο του τουρκικού δημοσίου. 

Με αναφορές των κοτζαμπάσηδων των παραπάνω χωριών και με παραστάσεις των ξενιτεμένων στην Κωνσταντινούπολη, προς το σουλτάνο, κατόρθωσαν την έκδοση φιρμανίου, από το σουλτάνο Μαχμούτ Β΄, με το οποίο τα χωριά επανέρχονταν στην κατάσταση που ήταν πριν από τον Αλήπασα, στην τάξη των Κεφαλοχωρίων. Το φιρμάνι φέρει χρονολογία 1273 τουρκική, 1857 ελληνική. Στη συνέχεια παραθέτουμε το σχετικό αυτοκρατορικό φιρμάνι, που το αντιγράψαμε από το βιβλίο του Βασιλείου Τζώρτζη "ΜΟΡΦΗ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ", Θεσσαλονίκη 1979, σελ. 36-38, που έχει ως εξής:

"Αυτοκρατορικό μονόγραμμα Σουλτάν Μαχμούτ" 

΄Εστω προς γνώσιν του εναρέτου και σοφολογιωτάτου ιεροδίκου της Επαρχίας Ανασελίτσης και του εξοχωτάτου και εκ των προυχόντων της υψηλής μου επικρατείας Δ/τού των αυτοκρατορικών μου κτημάτων εν τη διοικήσει "Πασιά", οις θεία προνοία ηυδόκησα ίνα πέμψω το παρόν ότι: Επειδή το εν τη διοικήσει "Πασιά" και εις την Υποδιοίκησιν Ανασελίτσης υπαγόμενα εννέα χωρία ων τα ονόματα Ζουπάνιον, Κωνστάντσικον, Λιμπόχοβον, Μοιραλή, Κριμίνιον, Μοιρασάνη, Σβόλιανη, Μαγιέρ, Μπόρσια, κατεχόμενα και διοικούμενα υπό του ταμείου των αυτοκρατορικών μου βακουφικών κτημάτων (χαζινέιμουκαταάτ) κατελήφθησαν προ καιρού και κατεχωρήθησαν εις το κτηματολόγιον του Στέμματος υπό του μακαρίτου Διευθυντού των αυτοκρατορικών μου κτημάτων Μουσταφά, αιτία θανάτου του τεπελενλή Αλή πασά και εξεδόθη αυτοκρατορικόν διάταγμα, ίνα τούτα διοιώνται εν ονόματι του στέμματος. Εσχάτως όμως επειδή οι κάτοικοι των ειρημένων χωρίων επανειλημμένως επεκαλέσαντο δι΄αιτήσεως αυτών ίνα ελεών την πτωχικήν αυτών κατάστασιν διατάξεως όπως μη ο Διευθυντής των αυτοκρατορικών κτημάτων επέμβη εις τα χωρία των διότι ο αποβιώσας Τεπελενλής ουδεμίαν σχέσιν είχε με αυτά και ότι το δεδόμενο αυτώ ετήσιον "κάτι" επληρώνετο ως "αγαλήκι" (δικαίωμα σατράπου) εκ φόβου, δια ταύτα εις απαίτησιν της ιεράς μου εντολής δοθείσης εις τον Διευθυντήν των αυτοκρατορικών κτημάτων Σαδεδίν και εις τον ιεροδικαστήν, όπως εξετάσαντες αφού εξακριβώσουν το δίκαιον αποστείλωσι την δέουσαν απάντησιν ως και ιεροδικαστικήν απόφασιν περί του εάν τα κτήματα αυτά πραγματικώς δεν ανήκουσι εις τον Τεπελενλήν, το δε πληρωνόμενον αυτώ ετήσιόν τι επληρώνετο εκ φόβου, και εάν πάλιν ο ειρημένος Τεπελενλής αγοράσας αυτά δια χρημάτων του τα έχει ως τσιφλίκια ατομικά, επειδή εκ της υποβληθείσης εκθέσεως δεν είναι εξ εκείνων άτινα ο ειρημένος Τεπελενλής αγοράσας δια χρημάτων αυτού διακατείχεν ως τσιφλίκια ιδιωτικά, αλλά τυγχάνουσι ταύτα εκ των κεφαλαιοχώρων χωρίων και το διδόμενον τω μνησθέντι ετήσιον "κάτι" επληρώνετο αυτώ ως "αγαλήκι", προς αποφυγήν πάσης ενδεχομένης αδικίας και συκοφαντίας εκ μέρους αυτού και επειδή η περί τούτου απόφασις του ιεροδικαστού της ειρημένης επαρχίας αφίχθη και συμφώνως προς εκ του αρχείου εξαχθέν αντίγραφον τω ποτέ αυτοκρτορικώ διατάγματι ερωτηθείς ο εκ των προυχόντων της Οθωμανικής Επικρατείας και νυν διευθυντής των βακουφικών κτημάτων του στέμματος Ελσέιτ Μουχαμέτ Εσάτ εν τη απαντήσει του εξηκρίβωσεν εκ των κατοίκων των περιχώρων χωρίων των εκείθεν ελθόντων ότι ο Τεπελενλής ουδεμίαν προς τα διεκδικούμενα χωρία σχέσιν είχε διότι τα ειρημένα εισί πάντοτε κεφαλόχωρα χωρία, ως τοιαύτα δε ο πληρωνόμενος τω τελευαίω φόρος "αγαλήκι" ουδέν άλλο παρ΄ ότι απετέλει φόρον προς αποφυγήν της εκ μέρους αυτού κακοποιήσεως, και επειδή η Αυτοκρτορική μου θέλησις από ανέκαθεν απεκήρυξε πάσαν εκ μέρους οιουδήποτε καταθλιπτικήν πράξιν δια ταύτα διατάσσω δια του παρόντος αυτοκρατορικού μου διατάγματος ίνα μη οι διευθυνταί των κτημάτων του στέμματος επέμβωσιν εις τα μνησθέντα χωρία. Όθεν και εξέδωκα αυτοκρατορικόν διάταγμα με την ρητήν διάταξιν ίνα καταχωρηθή αυτό εις τα βιβλία των αυτοκρατορικών μου κτημάτων χορηγουμένου του αναγκαίου πιστοποιητικού, κατά συνέπειαν δέον να χωρισθώσιν αυτά από τα κτήματα του στέμματος συμφώνως προς το παρόν αυτοκρατορικόν μου διάταγμα ως και δια τα περαιτέρω συμμορφωθή πας προς το περιεχόμενον αυτού. ¨Οθεν και συ, ω Σοφολογιώτατε Ιεροδικαστά οφείλης επίσης να συμμορφωθής προς την παρούσαν μου υψηλήν επιθυμίαν αποφεύγων τα εναντίον αυτής και συμβαδίζων σύμφωνα προς τα εν ταύτη, ως οίκοθεν υπονοείται ότι πάντες οφείλουσι να υπακούουση προς τας εν των παρόντι αυτοκρατορικώ μου διατάγματι ιεράς διατάξεις και πράξωσι παν ό,τι συμφωνεί με αυτάς ως δέον να γνωρισθεί ότι οφείλεται άκρα εμπιστοσύνης εις το ειρόν μου σήμα. 

Το 8 Ρετζέπ Σερίω του 1273 έτους Εγείρας 

Υπογραφή δυσανάγνωστος. Δύο μεγάλαι υπογραφαί δυσανάγνωστοι. 

Επικυρούται η ακρίβεια της μεταφράσεως εκ του τουρκικού αυτοκρατορικού φιρμανίου. 

Εν Γρεβανοίς τη 8 Απριλίου 1915 

Ο παρά των πρωτοδικείω Ερμηνεύς 

Πρόδρομος Π. Προξενίδης".

ΛΗΣΤΕΙΕΣ - ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ 

Οι Έλληνες στα πικρά και σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας υπέφεραν τα πάνδεινα όχι μόνον από τις τουρκαρβανίτικες ληστρικές συμμορίες, αλλά και από Έλληνες ληστές. Οι ληστείες συνεχιζόταν και μετά το 1912. Εδώ θα αναφέρουμε ληστείες, ομηρίες και ξυλοδαρμούς, που διέσωσε η παράδοση και ό,τι βρήκαμε γραμμένο: 

Ληστές πήραν όμηρο τον Ιωάννη Χρήστου Καρακίτσο και τον φύλαγαν στη θέση του χωριού "Καλύβια". Για λύτρα ζητούσαν από την οικογένειά του 100 χρυσές λίρες. Τη νύχτα όμως ο Καρακίτσος κατόρθωσε και λύθηκε από τα δεσμά του, ήρθε στο χωριό, πήρε την οικογένειά του και έφυγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αναδείχτηκε ένας από τους πιο φημισμένους καλφάδες. 

Στο Ημερολόγιο του Παπανικόλα Κουκόλη διαβάζουμε: 

"Το 1878 περί 20 Σεπτεμβρίου. Εγένονταν γάμος ο Κώστας Καρακίτσος από Μαέρην έπαιρνε θυγατέρα του Νικ. Μαλτέσου εκ του χωρίου μας και ήλθεν οι λησταί συμπεθεροί και ο Καραμήτζος ο καπετάνιος ήτο και σύντεκνος ήτοι νουνός. Και μετά μίαν εβδομάδα έφθασεν ο ντερβέναγας Ντόκος, Αλβανός με 20 Αλβανοί, εξυλοκόπησαν τον γαμβρόν, ετζερεμέτισαν και το Λιμπόχοβο και Μαέρην, ανά 5 έως 6 λίρας, 2 κάθε χωρίον". 

Επίσης στο ίδιο Ημερολόγιο διαβάζουμε: 

"Το 1904 Μαΐου 3. Δύο λησταί ονομαζόμενοι Γιάννηδες, από χωρίον Ραδοσίνιστα (Μέγαρο) Γρεβενών επεριφέρονταν εις το χωριό μας και εφορολογούσαν τους κατοίκους. Εβγήκεν χωροφυλακή και τους επυροβόλησεν και τον ένα εφόνευσαν εις Παλιομάγερο και τον απέρασαν από εδώ νεκρόν και επήγαν και τον έθαψαν ως Ζιοπάνιον (Πεντάλοφος) και ο άλλος συνελήφθη και επήγεν εις φυλακήν εις Σέρβια". 

Τούρκοι χωροφύλακες συνέλαβαν το Δημήτριο Κοσμά Τζάμο και τον ξυλοκόπησαν βάναυσα, επειδή οπλοφορούσε. 

Το 1915 Έλληνες ληστές πήραν όμηρο το νεαρό Γεώργιο Αθαν. Σκόδρα, που παραχείμαζαν με το κοπάδι τους στο Αργυροπούλι Θεσσαλίας. Ο πατέρας του τον απελευθέρωσε με 240 χρυσές λίρες. 

Το 1917 στις 17 Αυγούστου ληστές συνέλαβαν στην τοποθεσία "Σταμάτη λημέρι" τον Αθαν. Δημ. Παπαδόπουλο, που επέστρεφε από την αγορά των Γρεβενών, αφού τον λήστεψαν τον κατακρεούργησαν. 

Ληστές πήραν όμηρο τη γυναίκα του Νικ. Κοσμά Τζάμου. Για την απελευθέρωσή της έδωσε 150 χρυσές λίρες. 

Ληστές μπήκαν στο σπίτι του Ιωάννου Γ. Τζάμου και τον ζεμάτισαν με καυτό λάδι, για να τους δώσει χρήματα. Σε έξι μήνες πέθανε. 

Ληστές χτύπησαν βάναυσα τη γυναίκα του Γεωργίου Κολοβού, Τριανταφυλλιά, για να τους δώσει χρήματα. Έμεινε κουφή σ΄ όλη της τη ζωή. 

Στην τοποθεσία "Νεροτρόχι" ληστές ζεμάτισαν με καυτό λάδι το Γεώργιο Β.Κολοβό για χρήματα. 

Στις 28 Αυγούστου 1928 οι αρχιληστές Γκασιοβέλης και Τσιντάρης από το Πολυνέρι Γρεβενών, με την ομάδα τους, αποπειράθηκαν να ληστέψουν τους Παπανικολαίους. Παρά τα πονηρά τεχνάσματα που μεταχειρίστηκαν,  οι Παπανικολαίοι δεν τους άνοιξαν. Στη συνέχεια οι ληστές προσπάθησαν να παραβιάσουν τις θύρες με λοστούς. Οι Παπανικολαίοι που ήταν οπλισμένοι τους πυροβόλησαν. Έτσι οι Παπανικολαίοι από μέσα και οι ληστές απ΄ έξω ανταλλάχτηκαν πυροβολισμοί που κράτησαν ως τις πρωϊνές ώρες, χωρίς οι ληστές να επιτύχουν το σκοπό τους.-

===================================== 

Το Δασύλλιο νομού Γρεβενών - Μέρος Γ'

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

΄Εχουμε γράψει σε προηγούμενη σελίδα πως η Μαγέρη, όταν βρισκόταν στην πρώτη θέση στο "Παλιομάγερο", καταστράφηκε ολοκληρωτικά στο 1700 όχι μόνον γιατί βρισκόταν σε κεντρικό οδικό άξονα και δεχόταν συχνά επιδρομές Αρβανιτών, αλλά και επειδή εκεί πάνω είχαν τα λημέρια τους οι αγωνιστές της ελευθερίας του Γένους, οι κλεφταρματολοί και συνέχεια οι νεοαρματολοί. Αυτό δείχνουν τα ιστορικά τοπωνύμια του εδαφικού χώρου της Μαγέρης, τα οποία έγραψε ο Δασυλλιώτης Βασ. Γ. Κολοβός, ταξίαρχος ε.α. στο περιοδικό "ΒΟΪΑΚΗ ΖΩΗ", που το εκδίδει η "ΒΟΪΑΚΗ ΕΣΤΙΑ" Θεσσαλονίκης, στο τεύχος 80/1986, με τον τίτλο "Ιστορίες και τοπωνύμια από το χωριό Δασύλλιο (Μαγέρη)". Από τα τοπωνύμια ξεχωρίσαμε τα παρακάτω: 

1. "Φώταινας Καραούλι": Καραούλι λέξη τουρκική. Σημαίνει μέρος ψηλό, που χρησίμευε σα σκοπιά, παρατηρητήριο, που βρίσκεται υπεράνω δρόμων ή περασμάτων. Το καραούλι της Φώταινας επιτηρούσε το δρόμο - άξονα, που οδηγεί από Κόνιτσα - Φούρκα-Ζούζουλη-Λυκοκρέμασμα-Τσέρο-Δασύλλιο-Μόρφη-Τσοτύλι. 

2. "Μαρίας Καραούλι": Βρίσκεται ΝΑ του χωριού στη θέση "Κηπώματα" και δεσπόζει του δρόμου, που οδηγεί από Δασύλλιο προς Τρίκορφο-Καλλονή-Γρεβενά και του άλλου δρόμου από Δασύλλιο προς Μόρφη-Χρυσαυγή. 

3. "Σταμάτως Λημέρι": Λημέρι, καταφύγιο κλεφταρματολών, αλλά και ληστών, τόπος απόκρυφος, κρησφύγετο. Βρίσκεται στο δρόμο που οδηγεί από Δασύλλιο προς Τρίκορφο-Καλλονή-Κυπαρίσσι. 

4. "Λία Βηρός" (Ηλία βηρός): Βηρός το μεγαλύτερο του Δασυλλιώτικου ποταμού "Παλιομάγερου", που βρίσκεται στη θέση "Τραπεζίτσα". Εδώ έγινε, όπως γράφουμε στο κεφ. ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ, μάχη μεταξύ Τούρκων και νεοαρματολών στις 23 Μαΐου του 1881. Αρχηγός των νεοαρματολών ήταν ο καπετάν Νταβέλης (Γεώργιος Δούκας από τη Γαλατινή Βοΐου. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε ο αδελφός του Νταβέλη ο Ηλίας και έξι Τούρκοι στρατιώτες. 

5. "Νιζάμηδες": Λέξη τουρκική και σημαίνει Τούρκοι στρατιώτες. Η τοποθεσία αυτή βρίσκεται στην ευρύτερη τοποθεσία "Τραπεζίτσα" και λίγο πιο πάνω από το Βηρό του Λία". Εδώ υπάρχουν τάφοι Τούρκων που σκοτώθηκαν στη μάχη που πιο πάνω αναφέραμε, όπου σκοτώθηκε και ο Ηλίας Δούκας. 

6. "Τούρκος": Και αυτή η θέση βρίσκεται στην ευρύτερη τοποθεσία "Τραπεζίτσα", πάνω σε ύψωμα και προς την κατεύθυνση "Καλύβια". Εδώ θάφτηκε κάποιος Τούρκος στρατιώτης που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με κλεφταρματολούς. 

7. "Ζιάκας": Τοποθεσία ανατολικά του χωριού, όπου υπάρχει και βρύση που φέρει την ονομασία "Ζιάκα Πηγάδι". Η τοποθεσία αυτή έχει μεγάλη σχέση με την περίφημη αρματολική οικογένεια των Ζιακαίων. Το αρματολίκι του Ζιάκα περιλάμβανε 600 χωριά των επαρχιών: Βεντζίων, Βοΐου, Γρεβενών, Καλαμπάκας, Κοζάνης και Κόνιτσας. 

8. "Βίγλα": Λέξη λατινική που σημαίνει παρατηρητήριο, βιγλίζω, βιγλάτορας, λέξεις που τις συναντούμε στα ακριτικά τραγούδια. Η βίγλα είναι τοποθεσία πιο πάνω από της "Φώταινας το Καραούλι" και των κατεστραμμένων χωριών "Παλιομάγερου" και "Τσέρου". Ο χώρος ανήκει στο χωριό Δίλοφο, είναι το ψηλότερο σημείο της περιοχής και ελέγχει όλους τους δρόμους. 

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ -  ΜΑΧΕΣ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟΜΑΓΕΡΟ 

Στην τοποθεσία Παλιομάγερο έγιναν οι παρακάτω δύο μάχες μεταξύ Τούρκων και νεοαρματολών, που τις γράφει ο Παπανικόλας Κουκόλης στο Ημερολόγιό του: "Το 1881 Μαΐου 23: Πόλεμος έγινε εις Παλιομάγερο με τον στρατόν και με τον αρχιληστήν Νταβέλην και εφονεύθη εις αδελφός του Νταβέλη, Ηλίας ονομαζόταν. Εφονεύθη και εις Κωνσταντζιώτης Γεώργιος, ο οποίος ήταν με τον στρατόν. Εφονεύθησαν και έως 6 στρτιώτες, τα δε χωρία μας υπέφεραν από ξύλον, από καταλύματα και από δωροδοκίας πάρα πολύ" 

(Νταβέλης Γεώργιος Δούκας από τη Γαλατινή Βοΐου) Τη μάχη αυτή ο λαός την έκανε τραγούδι: 

"Στο Δέλινο γιομάτισαν, στο Μεσολούρ΄ δειλνίσαν 

κι η παγανιά τους πλάκωσε Τούρκοι κι Αρβανίτες 

και πιάστηκαν στον πόλεμο απ΄ το πρωί ως το βράδυ. 

Κανένας δεν βαρέθηκε, από τη συντροφιά μας, 

μόνο το Λία βάρεσαν, μέσα στην Τραπεζίτσα". 

(Τραπεζίτσα: τοποθεσία του Δασυλλίου) 

Για τη δεύτερη μάχη ο Παπανικόλας Κουκόλης σημειώνει: 

"Τη δε 14η Σεπτεμβρίου του αυτού έτους (1896) επολέμησαν 17 λησταντάρται (νεοαρματολοί) εις το Παλαιομάγερον με 30 στρατιώτες Οθωμανούς. Οδηγός του στρατού ήταν ο Χρήστος Κοτζίκας από Ζιοπάνιον (Πεντάλοφος) και ο Κώστας Τζούφας από Λιμπόχοβον (Δίλοφο) και εφόνευσαν έναν αντάρτην ονομαζόμενον Γεώργιον, ήταν από Τζεσμέ αντίκρυ της Χίου. Εσύλαβον και έναν ζωντανόν Μιχαήλ ονομαζόμενον Ηπειρώτην. Επήραν εξ όπλα γκρα και εξακόσια φυσίγγια από τους επαναστάτας". 

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 

Στο Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908) οι Δασυλλιώτες με διάθεση και εθνικό ενθουσιασμό φιλοξένησαν, τροφοδότησαν, περιέθαλψαν και διευκόλυναν, με κάθε μέσο και τρόπο τα ανταρτικά σώματα. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1905 οι οπλαρχηγοί του αρχηγού Στεφάνου Μάλλιου, Θωμάς Μπέλιος, Λούκας Κόκκινος (από το Μέγαρο Γρεβενών) και Διαμάντης Τσιάπρας, συγκέντρωσαν τους άνδρες του χωριού στο Νάρθηκα της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπου από κοινού διάλεξαν τους πιο δραστήριους Δασυλλιώτες και συγκρότησαν την Επιτροπή Μακεδονικού Αγώνα του χωριού. Στη συνέχεια συντάχθηκε, εις διπλούν, το διοριστήριο έγγραφο και υπογράφτηκε από τους οπλαρχηγούς και τα μέλη της Επιτροπής. 

Τα διοριστήρια αυτά έγγραφα ήταν ίδια για όλα τα χωριά. Διέφεραν μόνον στην ημερομηνία, στο όνομα του χωριού και στα ονόματα των μελών της επιτροπής. Την πενταμελή επιτροπή του χωριού, όπως διαβάζουμε τα ονόματά τους στο διοριστήριο έγγραφο, την αποτελούσαν: 

Ιερεύς Νικόλαος (Χρηστίδης) 

Χρήστος (Γαλάνης, ταμίας) 

Νικόλαος Κοσμά (Τζάμος) 

Δημήτριος Παπαχρήστου Παναγιώτης (Γιωτούλας Παπαχρήστου) αγγελιοφόρος. 

Στη συνέχεια παραθέτουμε αντίγραφο του διοριστηρίου εγγράφου, που το βρήκαμε στο οικογενειακό αρχείο του δασκάλου Βασιλείου Νικ. Παπανικολάου: 

ΔΙΟΡΙΣΤΗΡΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΔΑΣΥΛΛΙΟΥ 

"Εν ονόματι του Θεού και της Πατρίδος. Οι υποφαινόμενοι οπλαρχηγοί του σώματος, των προς δεξιά του Αλιάκμωνος Ελληνικών Μακεδονικών σωμάτων, του αρχηγού Κυρίου Στεφάνου Μάλλιου, συνελθόντες σήμερον την 13ην του μηνός Σεπτεμβρίου του έτους 1905 εν τω χωρίω Μαερίω διωρίσαμεν επιτροπήν συγκειμένην εκ των κυρίων κατοίκων του ανωτέρω χωρίου, ίνα η ειρημένη επιτροπή χάριν της ελευθερίας της Πατρίδος και του ελληνικού αισθήματος συντρέξωσιν εκ συμφώνου και προστατεύσωσιν μέχρι τελευταίας ρανίδος του αίματός των τα Ελληνικά Μακεδονικά Σώματα από πάσαν προδοσίαν και μυστικήν εχθρικήν συμμορίαν και παν τυχαίον παρουσιαζόμενον δυσάρεστον συμβάν, ειδοποιούντες ημάς ή και παν Ελληνικόν Μακεδονικόν σώμα περιφερόμενον πλησίον της περιφερείας μας, ειδοποιούντες ωσαύτως ημάς εάν ανακαλύψωσι προδότην τινά μυστικώς, ίνα εκτελέσωμεν τα διατασσόμενα υπό του Ανωτάτου Ελληνικού Μακεδονικού Κομιτάτου, παρέχοντες εις ημάς πάσαν ευκολίαν τροφών κλπ. έχοντες δε επίτηδες άνθρωπον διοριζόμενον παρά της επιτροπής δια την μεταβίβασιν πληροφοριών επειγουσών. 

    Διό συνετάχθη το παρόν εις διπλούν όπως αναγνωσθέν υπεγράφη παρ΄ ημών και της Επιτροπής. 

Η Επιτροπή  Ιερεύς Νικόλαος (Χρηστίδης),  Χρήστος (Γαλάνης, ταμίας),  Νικόλαος Κοσμά (Τζάμος) , Δημήτριος Παπαχρήστου, Παναγιώτης (Παπαχρήστου) Αγγελιοφόρος. 

Οι Οπλαρχηγοί Θωμάς Μπέλιος, Λούκας Κόκκινος, Διαμάντης Τσιάπρας. 

Το παραπάνω διοριστήριο έγγραφο, πριν από χρόνια, οι Δασυλλιώτες το έκαναν φωτοτυπία σε μεγέθυνση 1,20 Χ 0,60 μ. το κορνίζωσαν και το ανάρτησαν στο νάρθηκα της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπου συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι, όπου επιλέγησαν τα μέλη της επιτροπής, όπου υπογράφτηκε το διοριστήριο έγγραφο. 

Οπως όλα τα χωριά της Ανασελίτσας (Βοΐου) έτσι και το Δασύλλιο, πέρα από την άλλη προσφορά, συνέδραμε και οικονομικά το Μακεδονικό Αγώνα. Ο Παπανικόλας Κουκόλης σημειώνει τα παρακάτω: 

"Το 1905 Απριλίου 17. Εστάλησαν από Αρχηγόν Βάρδαν Γ. (Γεώργιος Τσόντος, υπολοχαγός), έδρασε ως γενικός αρχηγός των ανταρτικών τμημάτων στο χώρα της Δυτ. Μακεδονίας) αποδείξεις πληρωμής δια ιερόν σκοπόν: 

Από Λιμπόχοβον λίρες οθωμανικές εξ (6) δια τον Γ. Βάρδαν. 

Από Μαγέρην (Δασύλλιον) δια χειρός Χρ. Γαλάν΄ δύο (2). 

Από Λούντζι (Καλλονή) δια χειρός Παπαστεργίου τρις (3). 

Από Τριτσκό (Τρίκορφο) δια χειρός Παπαϊωάννου μία (1). 

Από Μιραλήν (Χρυσαυγή) δια χειρός Ιωάννου Κάλφα τρεις (3). 

Από Σβόλιανην (Αγία Σωτήρα) δια χειρός Αντωνίου Τζότζου δύο (2). 

Από Μιρασάν (Μόρφη) δια χειρός Ιωάννου Τζέπου τέσσαρας (4). 

Tο όλον είκοσι μία 21. Εστάλησαν εiς Τζοτύλιον". 

Εδώ πρέπει να προσθέσουμε πως επαρχιακός ταμίας του Μακεδονικού Αγώνα στο Τσοτύλι ήταν ο έμπορος Ιορδάνης Αθαν. Ζησόπουλος. Επίσης ο Παπανικόλας Κουκόλης σε πολλά σημεία του Ημερολογίου του αναφέρει ποιοί καπεταναίοι και αντάρτες φιλοξενήθηκαν από το Δασύλλιο. Σημειώνουμε: 

13.10.1905: Τον Γεώργιο Τσάρα (Γεώργιος Στημωναράς). 

24.1.1906: Τον Κώστα Μαυρομάτη. 

22.4.1907: Τον καπετάν Λούκα Κόκκινο, από το Μέγαρο Γρεβενών. 

19.9.1907: Τον αρχηγό Ν. Λαχτάρα. 

1.2.1908: Τον Ευάγγελο Κοροπούλη με 15 οπαδούς. 

17.3.1908: Τους οπλαρχηγούς Μπέλλον και Μανόλην. 

8.6.1908: Ο αρχηγός Λούκας Ρουμελιώτης". 

Τα σώματα αυτά, που σημείωσε ο Παπανικόλας Κουκόλης στο Ημερολόγιό του, είναι εκείνα που από το Λιμπόχοβο μετέβαιναν στο Δασύλλιο. Το Δασύλλιο όμως δέχτηκε και φιλοξένησε αμέτρητες φορές σώματα και μεμονωμένους αντάρτες, αλλά δεν βρέθηκε κανείς να τα σημειώσει, τότε, όπως έκανε ο Παπανικόλας για το χωριό του. 

ΜΑΧΗ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ 

Μεταξύ Δασυλλίου και Καλλονής έγινε μάχη Τούρκων και ανταρτών. Γι΄ αυτή τη μάχη ο Παπανικόλας γράφει: 

"Εις τας 13 Ιουνίου (1906) έγινε πόλεμος μεταξύ Αυτοκρατορικού στρατού και αρχηγού Ζάκα (Γρηγόριος Φαληρέας) εις το σύνορον Μαγέρης (Δασύλλιο) και Λούντζι (Καλλονή) και εφονεύθη εις ζαπτιές Απτουλάς ονομαζόμενος". 

Μετά τη μάχη οι Τούρκοι απειλούσαν τους Δασυλλιώτες με ολοκληρωτικό κάψιμο του χωριού, αλλά ο Χρήστος Γαλάνης, που γνώριζε άριστα την τουρκική γλώσσα, κατόρθωσε και αποσόβησε τον κίνδυνο. Ο Τούρκος που σκοτώθηκε στην παραπάνω μάχη, θάφτηκε στο φηλότερο σημείο των τοποθεσιών "Σμίξης" και "Σουρβιάς" και από τότε μέχρι σήμερα οι Δασυλλιώτες το λένε στον "Τούρκο". 

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ 

Στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) και στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918) το χωριό δεν είχε κανένα θύμα. Στη Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1923) σκοτώθηκαν τα αδέλφια Πέτρος και Θωμάς Δημητρίου Γερασόπουλου. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941) το χωριό δεν είχε κανένα θύμα. Τραυματίστηκαν οι Αθαν. Γ. Παπαχρήστου, Αθανάσιος Χρ. Τζάμος, Θωμάς Αθαν. Χαριζόπουλος, Βασίλειος Κ. Χαριζόπουλος. Κατοχική περίοδος (1941-1944): Τον Ιούλιο του 1944 τα κατοχικά στρατεύματα έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. Στο πέρασμά τους σκορπούσαν ανελέητα τη φωτιά, την καταστροφή και το πένθος. Το πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου ένας λόχος Γερμανών ήρθε και στο Δασύλλιο, με άγριες διαθέσεις, να κάψει το χωριό, όπως τόσα άλλα, να πάρει ομήρους, να σκοτώσει. Πρώτα πρώτα οι Γερμανοί συγκέντρωσαν τους άντρες του χωριού στην αυλή του σπιτιού του Παπανικολάου, όπου μερικούς ξυλοκόπησαν. Μέσα από εκείνο το φοβισμένο και παγωμένο πλήθος των αντρών, που πάνω τους φτεροκοπούσε ο θάνατος, ο Ηλίας Ιωάννου Σκόδρας με τόλμη και θάρρος, αψηφώντας τη ζωή του, ξεχώρισε από τους άντρες, παρουσιάστηκε στο Γερμανό λοχαγό και με τα λίγα αγγλικά που γνώριζε, είχε ταξιδέψει στην Αμερική, τον παρακάλεσε να μην κάνει κακό στο χωριό, γιατί οι κάτοικοι είναι καλοί άνθρωποι, ενώ γνώριζε πως στο Δημοτικό Σχολείο υπήρχε μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών του Ε.Λ.Α.Σ. Ο Γερμανός λοχαγός, που γνώριζε αγγλικά και κατάλαβε τι του έλεγε ο Ηλίας Σκόδρας, για απάντηση του έδωσε μερικές γροθιές. Ομως ο Ηλίας Σκόδρας, παρά τα γρονθοκοπήματα, χωρίς να δειλιάσει ύψωσε το ανάστημά του και επέμενε στις παρακλήσεις του, με αποτέλεσμα να λυγίσει και να ημερώσει ο Γερμανός λοχαγός, ο οποίος άφησε ελεύθερους τους άντρες και το χωριό σώθηκε από βεβαία καταστροφή. Μετά απ'αυτό ο Ηλίας Σκόδρας πήγε σπίτι του, πήρε μια νταμιτζάνα ρακή και την πρόσφερε δώρο στο λοχαγό. Ο λοχαγός ευχαρίστησε τον Ηλία Σκόδρα και αφού τον χτύπησε φιλικά στην πλάτη, πήρε το λόχο του και αποχώρησε. 'Ετσι χάρη στην τόλμη και το θάρρος του Ηλία Σκόδρα σώθηκε το Δασύλλιο, από την καταστρεπτική μανία των Γερμανών. Τέλος, πρέπει να προσθέσουμε πως θύματα της κατοχικής περιόδου είναι οι: Βασίλειος Κων. Χαριζόπουλος, Παύλος Ευαγ. Σκόδρας και Θεόδωρος Θωμά Τζάμος. Ο εμφύλιος σπαραγμός (1946-1949) άφησε και στο Δασύλλιο την αιματηρή του σφραγίδα. Θύματα της περιόδου αυτής είναι οι: Δημήτριος Ευαγ. Σκόδρας, Αναστάσιος Ευαγ. Σκόδρας, Στέργιος Νικ. Σκόδρας, Ελευθερία Στερ. Σκόδρα, Ευάγγελος Κ. Τασιούλας, Ευάγγελος Στερ. Τζάμος και Νικόλαος Χρ. Χαριζόπουλος. Τραυματίες είναι οι: Γεώργιος Ευαγ. Λιούμπαρης, Ζώης Κων. Τέντας και Θεοφάνης Αθαν. Χαριζόπουλος. 

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣΥΣΗ-ΑΣΤΥΦΙΛΙΑ 

 Οπως όλα τα ορεινά χωριά των Γρεβενών και Βοΐου έτσι και το Δασύλλιο προεσβλήθηκε ανεπανόρθωτα από τη μετανάστευση και την αστυφιλία, με αποτέλεσμα να μειωθεί αισθητά ο πληθυσμός του. Πολλές οικογένειες βρίσκονται σήμερα σε κράτη του εξωτερικού και σε αστικά κέντρα του εσωτερικού, γυρεύοντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και καλύτερους όρους διαβίωσης. Οι Δασυλλιώτες εργατικοί καθώς είναι και οικονόμοι, όπου κι αν εγκαταστάθηκαν προόδευσαν και ευημέρισαν. 'Ετσι έχουμε: 

Α'  ΣΕ ΚΡΑΤΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ 

Η.Π.Α.: Δημητρίου Β. Γερασόπουλου, Πέτρου Β. Γερασόπουλου, Παπα-Βύρωνα Ευαγ. Παπανικολάου, Ηλία Λαζ. Παπανικολάου, Νικολάου Ευαγ. Παπανικολάου, Νικολάου Αντ. Παπανικολάου, Βασιλείου Κ. Παπανικολάου, Βασιλείου Αθ. Παπαχρήστου, Θωμά Χριστοφ. Παπαχρήστου, Δημητρίου Θωμά Παπαχρήστου, Μενελάου Γεωρ. Παπαχρήστου, Βασιλείου Θωμά Παπαχρήστου, Γεωργίου Μεν. Παπαχρήστου, Μάρτης Χριστ. Παπαχρήστου, Νικολάου Γεωρ. Παπαχρήστου, Χαράλ. Θωμά Παπαχρήστου, Κων. Χριστοφ. Παπαχρήστου, Χριστοφόρου Γ. Παπαχρήστου. Αθανασίου Στερ. Σκόδρα, Αλεξ. Γεωρ. Σκόδρα, Νικολάου Χρησ. Σκόδρα, Βασιλείου Χρ. Σκόδρα, Βασιλείου Θωμά Σκόδρα, Γεωργίου Πούλιου Σκόδρα, Ευαγγέλου Αθαν. Σκόδρα, Ευάγγελος Ιωάν. Σκόδρα, Ιωάν. Ευαγ. Σκόδρα, Κων/νου Ευαγ. Σκόδρα, Νικολάου Κων. Σκόδρα, Νικ. Χρ. Σκόδρα, Παύλου Δημ. Σκόδρα. Αθανασίου Αντ. Τζάμου, Γεωργίου Ιωάννου Τζάμου, Νικολάου Κοσμά Τζάμου, Κοσμά Νικ. Τζάμου, Γεωργίου Κοσμά Τζάμου, Αθανασίου Κων. Τόλιου, Κων/νου Δημ. Τόλιου, Γεωργίου Κων. Τσιούκλα, Ιωάννου Κων. Τσιούκλα. Παντελή Ιωάν. Χαριζόπουλου, Λουκά Αλεξ. Χαριζόπουλου. ΚΑΝΑΔΑ: Αθανασίου Θωμά Παπαδόπουλου. ΕΛΒΕΤΙΑ: Ευαγγέλου Λεων. Τζάμου. ΒΕΛΓΙΟ: Αντωνίου Βασ. Τζάμου. ΔΥΤ. ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Θεοδώρου Σπ. Κατσαώρα, Δημητρίου Κων. Σκόδρα, Ευαγγέλου Ιωάν. Τασιούλα, Αμύντα Λεων. Τζάμου, Θεοφίλου Χαρλ. Χαριζόπουλου, Κων/νος Δημ. Σκόδρας. ΟΥΓΓΑΡΙΑ: Χαράλαμπου Θ. Γερασόπουλου. ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ: Βασ. Κων. Τασιούλα. ΤΑΣΚΕΝΔΗ Σ. ΕΝΩΣΙΣ: Αλεξ. Θωμά Δελβενιώτη. ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: Αποστ. Χρήστ. Κολοβού, Χρήστου Απ. Κολοβού, Πέτρου Χαραλ. Σκόδρα, Κων. Ιωάν. Τασιούλα, Θωμά Πέτ. Τασιούλα, Φωτίου Κων. Τσιούκλα, Δημητρίου Απ. Δελβενιώτη. 

Β' ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ 

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Φωτεινής Βασ. Γερασόπουλου. Κοσμά Απ. Δελβενιώτη. Χρήστου Νικ. Κιάκα. Αναστ. Στερ. Παπαδόπουλου, Θωμά Αθ. Παπαδόπουλου, Αθανασίου Ευαγ. Παπανικολάου, Αλεξ. Δημοσ. Παπανικολάου, Αναστ. σύζ. Μίνωα Παπανικολάου, Λάζαρου Ηλία Παπανικολάου, Νικολάου Βασ. Παπανικολάου, Πολίνας συζ. Αντ. Παπανικολάου, Χρήστου Β. Παπανικολάου, Γεωργίου Νικ. Παπαχρήστου. Ευαγγέλου Φ. Σκόδρα, Αντωνίου Αλεξ. Σκόδρα, Ευδοξίας σύζ. Αναστ. Σκόδρα, Ευφροσύνης σύζ. Δημ. Σκόδρα, Πούλιου Γεωρ. Σκόδρα, Χρυσοσ. Ηλία Σκόδρα. Ερμιόνης σύζ. Νικολάου Τασιούλα, Παύλου Πέτρου Τασιούλα, Ιωάννου Θ. Τασιούλα, Πέτρου Θ. Τασιούλα, Ζώη Κων. Τέντα, Αθηνάς σύζ. Βασ. Τζάμου, Αλεξ. Θεοδ. Τζάμου, Αναστασίου Αθ. Τζάμου, Γεωργίου Βασ. Τζάμου, Βασιλείου Θεοδ. Τζάμου, Δημοσθένη Θεοδ. Τζάμου, Ιωάννη Ευαγ. Τζάμου, Θωμά Χρ. Τζάμου, Κων/νου Στερ. Τζάμου, Ομήρου Λεων. Τζάμου, Παναγιώτας σύζ. Πέτρου Τζάμου, Στέφανου Θεοδ. Τζάμου, Χαραλάμπους Λεων. Τζάμου, Χρήστου Βασ. Τσιούκλα. Δημητρίου Χρησ. Χαριζόπουλου, Νικ. Δημ. Χαριζόπουλου, Σωτηρίου Δημ. Χαριζόπουλου. ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ: Βασιλείου Γεωρ. Παπαγεωργίου. ΝΕΑΠΟΛΗ ΒΟΪΟΥ: Αναστασίου Αθαν. Καλύβα, Χρήστου Νικ. Κιάκα. ΤΣΟΤΥΛΙ: Νικήτα Αθ. Καλύβα, Ιωάννη Δημ. Σκόδρα, Χρήστου Δημ. Τζάμου, Περιστέρως Χρ. Λιούμπαρη, Γεωργίου Ιωάν. Τασιούλα. ΚΑΣΤΟΡΙΑ: Ηλία Γεωρ. Σκόδρα, Χριστόδουλου Β. Σκόδρα, Αθανασίου Ηλία Τζάμου, Θεοδώρου Ηλία Τζάμου, Ευαγγέλου Δημ. Ζουφουλούλη. ΤΡΙΚΟΡΦΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ: Ανδρέα Χρ. Τσιούκλα. ΓΡΕΒΕΝΑ

: Νικ. Γεωρ. Παπαγεωργίου, Στεργίου Φ. Σκόδρα, Κων/νου Βασ. Χαριζόπουλου. ΚΟΖΑΝΗ: Νικ. Β. Γερασόπουλου, Αθανασίου Γεωρ. Παπαχρήστου, Μιχαήλ Αθαν. Παπαχρήστου, Αθανασίου Χρ. Τζάμου, Θεοδώρου Χρ. Τζάμου, Κων/νου Θεοδ. Τζάμου, Νικ. Στ. Τζάμου. ΠΟΛΥΜΥΛΟ ΚΟΖΑΝΗΣ: Χρήστου Γεωρ. Σκόδρα, Γεωργίου Χρ. Σκόδρα. ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ: Δημητρίου Χαραλ. Χαριζόπουλου, Ιωάννη Χαραλ. Χαριζόπουλου. ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΗΜΑΘΙΑΣ: Νικ. Θωμά Τσιούκλα. ΝΑΟΥΣΑ: Νικολάου Κων. Γερασόπουλου, Αθανασίου Κων. Σκόδρα, Γεωργίου Θωμά Σκόδρα, Δημητρίου Θ. Σκόδρα, Θωμά Γεωρ. Σκόδρα, Χαριλάου Γεωρ. Σκόδρα, Θωμά Αλεξ. Χαριζόπουλου, Ιωάννη Θ. Χαριζόπουλου. ΕΔΕΣΣΑ: Κων/νου Θεοφάνη Χαριζόπουλου. ΒΕΡΟΙΑ: Νικολάου Ιωάν. Χαριζόπουλου. ΔΡΑΜΑ: Στεφάνου Δημ. Χαριζόπουλου, Δημ. Στεφ. Χαριζόπουλου. ΚΑΒΑΛΑ: Χρήστου Στερ. Τζάμου. ΒΟΛΟ: Νικολάου Χαραλ. Σκόδρα, Χαράλαμπος Νικ. Σκόδρας. ΔΟΜΟΚΟ: Αριστ. Β. Παπαχρήστου, Ευαγγέλου Βασ. Παπαχρήστου, Χρήστου Βασ. Παπαχρήστου, Δημητρίου Κων/νου Τόλιου, Κωνσταντίνου Βασ. Παπαχρήστου. ΛΑΡΙΣΑ: Χαράλαμπος Απ. Δελβινιώτη, Βασιλείου Μπούρα, Κων/νου Βασ. Μπούρα, Χρήστου Γεωρ. Παπαγεωργίου. ΤΡΙΚΑΛΑ: Βασ. Γεωρ. Κολοβού, Γεωργίου Ευαγ. Λιούμπαρη, Ευαγγέλου Γεωρ. Λιούμπαρη, Αθανασίου Δημ. Χαριζόπουλου, Αχιλλέα Δημ. Χαριζόπουλου. ΤΥΡΝΑΒΟ: Γεωργίου Δημ. Γερασόπουλου, Νικ. Δημ. Γερασόπουλου, Αχιλλέα Αθαν. Χαριζόπουλου. ΛΑΜΙΑ: Αλκιβιάδη Θ. Γερασόπουλου, Γεωργίου Θ. Γερασόπουλου, Κων/νου Απ. Παπαδόπουλου, Λιλίκας σύζ. Γεωρ. Παπαδόπουλου, Αλεξ. Αθ. Παπαχρήστου, Ευαγγέλου Β. Παπαχρήστου, Θωμά Αθ. Παπαχρήστου, Νικολάου Αθ. Παπαχρήστου, Χρήστος Β. Παπαχρήστου, Γεωργίου Στεργίου Τζάμου, Αντωνίου Κων. Χαριζόπουλου, Χρήστου Νικ. Χαριζόπουλου. ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΛΑΡΙΣΑΣ: Υπάρχουν τρεις οικογένειες από του Κοκκιναίους. ΑΘΗΝΑ: Αθανασίου Γεωρ. Βαχτσεβάνου, Βασιλείου Γεωρ. Βαχτσεβάνου, Θωμά Στερ. Γερασόπουλου, Ηλία Στερ. Γερασόπουλου, Βασιλείου Σπ. Κατσαώρα, Πανάγιως Αντ. Παπαδόπουλου, Αλεξάνδρας σύζ. Κων/νου Παπανικολάου, Θεοδώρου Αλεξ. Τζάμου, Χαραλάμπους Ευαγ. Τζάμου, Παντελή Στερ. Τζάμου, Βασιλείου Απ. Τσιούκλα, Δημητρίου Σωτ. Χαριζόπουλου, Νικολάου Αλεξ. Χαριζόπουλου, Ολυμπιάδας σύζ. Ιωάν. Χαριζόπουλου. ΛΕΥΚΑΔΑ: Θωμά Χαρ. Γερασόπουλου. 

Γ' ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΕΝΟΥΝ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ 

Οι οικογένειες που διαμένουν μόνιμα στο Δασύλλιο είναι οι παρακάτω: Αγόρως Γεωρ. Βαχτσεβάνου. Βασιλείου Πέτρου Γερασόπουλου, Παρασκευής Θ. Γερασόπουλου, Στεργίου Πέτ. Γερασόπουλου, Χρήστου Κων. Γερασόπουλου. Αθανασίου Αναστ. Καλύβα. Ιωάννου Ευαγ. Λιούμπαρη, Θωμά Ευαγ. Λιούμπαρη, Νικολάου Ιωάν. Λιούμπαρη. Αριστείδη Νικ. Σκόδρα, Βασιλείου Πούλιου Σκόδρα, Δημητρίου Κων. Σκόδρα, Ευγενίας Κων. Σκόδρα, Θεοδώρας Κων. Σκόδρα, Νικήτα Νικ. Σκόδρα, Ευγενίας Κων. Σκόδρα, Νικολάου Στερ. Σκόδρα, Φωτίου Νικ. Σκόδρα. Γεωργίου Ιωάν. Τασιούλα, Ευδοξίας Ιωάν. Τασιούλα, Ελένης Ανδρέα Τέντα, Ευαγγέλου Ιωάν. Τζάμου, Ηλία Θωμά Τζάμου Νικολάου Γωργ. Τσιούκλα, Πολυξένης Ζαχαρία Τσιούκλα. Μαγδαλινής Αλεξ. Χαριζόπουλου, Βασιλικής Ευθυμίου Χαριζόπουλου, Θεοφάνη Αθαν. Χαριζόπουλου, Θωμά Αθαν. Χαριζόπουλου, Πανάγιως Χαρ. Χαριζόπουλου, Σωτηρίου Ευαγ. Χαριζόπουλου. Διαμένουν 30 οικογένειες με σύνολο ατόμων. 70. Πολλά σπίτια είναι κλειστά και ζωντανεύουν μόνον τους θερινούς μήνες. Από τον παραπάνω κατάλογο των οικογενειών, που παραθέσαμε, είναι ευνόητο πως οι μόνιμοι κάτοικοι, στο σύνολό τους είναι της τρίτης ηλικίας, που επιθυμούν ν'αφήσουν την τελευταία τους πνοή στον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, στον τόπο που τον πότισαν με ιδρώτα και δάκρυα, στον τόπο που τα μαλλιά τους άσπρισαν. 

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 

Στις 22 Αυγούστου του 1976 ιδρύθηκε, με έδρα το Δασύλλιο, σύλλογος με την επωνυμία "ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΑΣΥΛΛΙΩΤΩΝ Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ". το ιδρυτικό πρακτικό υπογράφουν 34 Δασυλλιώτες. Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως στην ίδρυση του παραπάνω συλλόγου πρωτοστάτησε ο συνταξιούχος δάσκαλος Θωμάς Αθαν. Παπαδόπουλος, από αγάπη για το γραφικό χωριό. Σκοπός του συλλόγου είναι η ανάπτυξη και σύσφιξη των δεσμών των μελών του, η πολιτιστική και κοινωνική επαφή των κατοίκων του χωριού και της διασποράς στο εσωτερικό και εξωτερικό, η προαγωγή των συμφερόντων του χωριού στην εκτέλεση κοινωφελών και εξωραϊστικών έργων. Η διατήρηση της παραδοσιακής μορφής του χωριού, των εθίμων και παραδόσεων. 'Ίδρυση δανειστικής βιβλιοθήκης και οργάνωση διαλέξεων μορφωτικού επιπέδου, θεατρικών παραστάσεων, χοροεσπερίδων, εκθέσεων, εκδρομών κλπ. Γενικά ο σύλλογος αποβλέπει στην άνοδο και εξύψωση της πολιτιστικής και κοινωνικής στάθμης της ζωής των κατοίκων της γενέτειρας των. Ο σύλλογος με δικές του δαπάνες πραγματοποίησε τα παρακάτω έργα, που έδωσαν μια άλλη πολιτιστική και νοικοκυρεμένη εικόνα στο χωριό. Κατασκεύασε οικίσκο που τοποθετήθηκε ο αναμεταδότης της ΕΤ 1, τοποθετήθηκαν κολόνες για την ηλεκτροδότησή του επισκευάστηκε ο αναμεταδότης. Ανακαίνισε ριζικά το ηλεκτροκίνητο ωρολόγι του Αγίου Νικολάου. Μετέφερε το κοινοτικό τηλέφωνο, από το καφενείο του Βασ. Γερασόπουλου, στο καφενείο του Δημ. Σκόδρα, το τοποθέτησε σε τηλεφωνικό θάλαμο, με δεύτερο τηλέφωνο, για το απόρρητο των συνδιαλέξεων. Αντικατέστησε και αντικαθιστά τους καμένους λαμπτήρες δρόμων και πλατειών και πληρώνει την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος του διδακτηρίου και του γνώμονα της αντλητικής μηχανής νερού, από την κάτω δεξαμενή στην επάνω. Αντικατέστησε βάνες και κρουνούς, καθάρισε τις υδατοδεξαμενές και όλο το δίκτυο ύδρευσης και τοποθέτησε βρύση στο χώρο της Παιδικής Χαράς. Τοποθέτησε ενδεικτικές πινακίδες για τη σωστή κυκλοφορία των διερχομένων αυτοκινήτων, καθώς και πινακίδες, σε καίρια σημεία του χωριού, να μην ρίχνονται απορρίμματα. Εξωράισε το Κοινοτικό Κατάστημα, καθώς και το κλειστό, από χρόνια, διδακτήριο. Μια αίθουσα του διδακτηρίου διαμορφώθηκε σε ξενώνα, με κρεβάτια, θερμάστρα, κουζίνα, γραφείο κλπ., που χρησιμοποιείται και για εξέταση ασθενών, από αγροτικό γιατρό. Στην προσπάθεια ανακαινίσεως της αίθουσας συνέβαλε οικονομικά και η Παναγιώτα Γεωργίου Κολοβού. 

Με προσφορά προς το σύλλογο του δασκάλου Θωμά Αθαν. Παπαδόπουλου, τοποθετήθηκαν,  στην πλατεία του Αγίου Νικολάου, παγκάκια και δοχεία απορριμμάτων, στη μνήμη της συζύγου του Αθηνάς. Επίσης με προσφορά ανωνύμου, προς το σύλλογο, ανακαινίστηκε η εξωτερική εμφάνιση της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής. Συνέβαλε οικονομικά στην τσιμεντόστρωση των δρόμων του χωριού και στον ηλεκτροφωτισμό της ακραίας συνοικίας (Τσιουκλαίικα). Με τη συνεργασία Κοινότητας και Συλλόγου επιτεύχθηκε το 1987 η δρομολόγηση λεωφορείου, κάθε Τετάρτη και μόνον τους θερινούς μήνες, για την εξυπηρέτηση των κατοίκων. Εδώ πρέπει να πούμε πως η υποδοχή της Παιδικής Χαράς έγινε με κονδύλια των παραμεθορίων περιοχών, που χορήγησε το Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, προς την Κοινότητα. Στο σύλλογο απομένει να τοποθετήσει τα διάφορα όργανα. Τέλος, πρέπει να τονίσουμε πως οι Δασυλλιώτες, εσωτερικού και εξωτερικού, έρχονται αρωγοί στα διάφορα εκπολιτιστικά έργα του χωριού, δείχνοντας τη νοσταλγία και την αγάπη τους. Από την ίδρυση του συλλόγου, μέχρι σήμερα, χρημάτισαν πρόεδροι οι: Βασίλειος Πούλιου Σκόδρας, Ευάγγελος Ιωάν. Τζάμος και από τις 2 Αυγούστου 1987 προεδρεύει ο Δημήτριος Κων. Σκόδρας. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Εδώ τελειώνει το ιστορικό πορτρέτο του Δασυλλίου. Το σκιαγραφήσαμε με αγάπη και διάθεση, με όσα στοιχεία είχαμε στη διάθεσή σας. Προσπαθήσαμε να γεφυρώσουμε τα περασμένα με τα τωρινά και να διασώσουμε ό,τι απόμεινε από τον Πανδαμάτορα Χρόνο, γιατί, όπως λένε ο λαός: "Ο χρόνος ρίχνει καταχνιά, ρίχνει βαθύ σκοτάδι..." Πιθανόν στην ιστορική μονογραφία να υπάρχουν ορισμένες παραλείψεις και αυτό όχι από πρόθεση, αλλά από παραδρομή ή άγνοια. Παρ' όλες τις ελλείψεις, αγαπητέ μου Δασυλλιώτη, μη παραπετάξεις τούτο το βιβλίο. Φύλαξέ το καλά, σαν το πιο πολύτιμο και σπάνιο κειμήλιο, γιατί όσο τα χρόνια θα περνούν και το βιβλίο θα παλιώνει, τόσο μεγαλύτερη αξία θ' αποχτάει, γιατί διαβάζοντάς το θα ξαναθυμάσαι και θα ξαναζείς το αγνό, το γαλήνιο χωριό σου, ο νους σου θα γυρίζει χρόνια πίσω, στα παιδικά εκείνα χρόνια με τα άδολα και τρυφερά όνειρα, που έχουν γίνει νοσταλγικές αναμνήσεις κι έτσι θα παίρνεις ψυχική δύναμη, θα οπλίζεσαι με σωματική αντοχή, όπου κι αν βρίσκεσαι είτε σε κάποιο αστικό κέντρο του ελληνικού χώρου είτε σε κάποιο κράτος του εξωτερικού. Πέρα απ' αυτό το καθαρά προσωπικό, που ο ψυχικός σου κόσμος είναι γεμάτος απ' αυτό, φύλαξέ το να το διαβάσουν σήμερα τα παιδιά σου, αύριο τα εγγόνια σου, μεθαύριο τα δισέγγονά σου, να γνωρίσουν κι αυτά τη ζωή των γονιών και των προγόνων. 'Έτσι και εκείνα θα χαράξουν βαθιά στη μνήμη τους και θ' αποχτήσουν ζωηρή την εικόνα του χωριού σου κάνοντάς το αθάνατο κι αλησμόνητο, από γενιά σε γενιά, σ' όλους τους απογόνους σου. Και ίσως αυτό δώσει την αφορμή να επισκεφτούν μια μέρα το Δασύλλιο, να το γνωρίσουν από κοντά, ν' ανάψουν ένα κερί στο Κοιμητήρι της Αγίας Παρασκευής, στους τάφους των παππούδων, που έζησαν με τόσες και τόσες στερήσεις, γαντζωμένοι σε τούτο τον ορεινό φτωχότοπο. Αυτό θα είναι το ευλαβικότερο προσκύνημα και το καλύτερο μνημόσυνο γι' αυτούς. 

ΤΕΛΟΣ

======

 Α.Θ.Π. ~ 1995 (για την τεχνική επιμέλεια)