Balladyna w teatrze
"Od niemal 160 lat Balladyna Juliusza Słowackiego należy do utworów scenicznych najczęściej granych w polskich teatrach . Właściwie nie sposób policzyć wszystkich inscenizacji – było ich setki, jak nie tysiące na scenach zawodowych, amatorskich, szkolnych, pół-amatorskich i Bóg raczy wiedzieć jakich jeszcze . A to oznacza, że historia dziewczyny z ludu, która, dokonując zbrodni, zdobywa tron, grana jest właściwie już półtora wieku, bez przerwy!"
Every woman - Balladyna / Diana Poskuta-Włodek
Rzeczywiście, w Encyklopedii Teatru Polskiego jest opisanych ponad 150 inscenizacji. Wszystkich nie sposób policzyć.
Teatr Skarbkowski, Lwów, 1900 r.
Pierwsza inscenizacja Balladyny odbyła się 7 marca 1862 roku w Teatrze Skarbka we Lwowie. Nie przetrwały dokładne relacje jak spektakl został odebrany, wiadomo natomiast, że lwowski teatr ufundowany przez filantropa Stanisława Marcina Skarbka był ówcześnie największym teatrem w Europie, teatrem nowoczesnym i nakierowanym na polskich twórców. Warunkiem swobodnego wystawiania polskich sztuk było granie co drugi dzień w języku niemieckim. W dni "polskie" sala z widownią mieszczącą prawie 1,5 tys. miejsc była przepełniona.
Publiczność krakowska mogła zobaczyć spektakl dopiero w 1868 roku. W obsadzie znalazły się dwie wielkie aktorki - Antonina Hoffman jako tytułowa Balladyna i Helena Modrzejewska jako Goplana.
Antonina Hofman jako Balladyna występowała na deskach krakowskiego teatru przez 25 lat.
W "Balladynie" na przestrzeni lat publiczność teatralna mogła zobaczyć min. Stanisławę Wysocką, Zofię Jaroszewską, Wandę Siemaszkową, Irenę Kwiatkowską, Mariana Wyrzykowskiego, Ludwika Solskiego, Irenę Solską, Andrzeja Cybulskiego.
Wśród reżyserów - dość wspomnieć Tadeusza Kantora czy Jana Machulskiego.
Dekoracje i scenografie to też różne spojrzenia i szkoły. Do inscenizacji Teatru Miejskiego im. J. Słowackiego w Krakowie z 1927 roku kostiumy i scenografię zaprojektowała Zofia Stryjeńska.
Najbardziej rozpoznawalna polska inscenizacja "Balladyny" to spektakl Teatru Narodowego w Warszawie z 1974. Reżyser Adam Hanuszkiewicz zdecydował się na bardzo wyrazistą, współczesną interpretację. Aktorzy poruszali się na motocyklach, a w bitwie gnieźnieńskiej wzięły udział mechaniczne zabawki. Przy tym udało się przedstawić uniwersalny charakter problematyki utworu.
Przedstawienie cieszyło się dużym powodzeniem. Prosta scenografia, rekwizyty oraz kostiumy inspirowane kulturą masową, filmem, telewizją, komiksem, cyrkiem, ówczesną modą, a także sportem i folklorem - to wszystko sprawiło, że "Balladyna" wywołała ogromne poruszenie. Po premierze ukazało się ponad 90 relacji prasowych. Sam spektakl był grany jeszcze prawie 400 razy.
Balladynę Hanuszkiewicza zagrała Anna Chodakowska, a obok niej: Bożena Dykiel, Wiktor Zborowski, Janusz Kłosiński, Andrzej Kopiczyński, Mieczysław Hryniewicz.
W 1996 r. Hanuszkiewicz wystawił "Balladynę" ponownie, z Edytą Jungowską w roli tytułowej.
Bogatą bazę informacji o kolejnych inscenizacjach, artystach, zdjęcia ze spektakli, programy i dodatkowe materiały można znaleźć na portalu Encyklopedia Teatru Polskiego http://www.encyklopediateatru.pl