Kruiden

Herkomst

Basilicum wordt ook wel koningskruid genoemd, omdat het vernoemd zou zijn naar Basileus – het oude Griekse woord voor koning. In het verleden kon een vrouw in Italië een basilicum plant in de vensterbank zetten om aan te geven dat ze beschikbaar was, of open stond voor mannelijk gezelschap.

Kenmerken van basilicum

De basilicum plant is een vrij kwetsbare plant die het beste gedijt op een warme, zonnige plek, al zal de plant snel uitdrogen indien hij in de volle zon geplaatst wordt. Groeit uitstekend binnenshuis in potten. In een serre tussen andere planten plaatsen.

In principe is het een meerjarige plant, maar in de winter dient basilicum wel naar binnen gehaald te worden om tegen de kou te beschermen.

Basilicum heeft een sterke herkenbare geur en aroma en wordt voornamelijk gebruikt in de Italiaanse keuken. Een van de meest bekende gerechten met basilicum is de salade caprese (mozerella, tomaat, basilicum).

Basilicum wordt in salades, koude en warme gerechten verwerkt. Bij warme gerechten wordt het pas toegevoegd op het laatst omdat de smaak snel verloren gaat bij bakken of koken.

Het kweken van basilicum

Basilicum is het hele jaar door te kweken, van mei tot en met september buiten en de rest van het jaar binnen. Om Basilicum buiten te kweken moet je in april beginnen met de zaadjes te zaaien in een kweekbak. Zaai de zaadjes op ongeveer 2-3 cm diep in goede zaaigrond. De ideale kiemtemperatuur voor de basilicumzaadjes is kamertemperatuur (18-20 graden), bij voorkeur de temperatuur constant houden.

Nadat de basilicumzaadjes zijn ontkiemt en kleine plantjes zijn geworden (dit zal na circa 2-3 weken het geval zijn), kunnen de basilicumplantjes verpot worden in aparte potjes of in de tuin. In principe kunnen de basilicum plantjes buiten geplaatst worden vanaf begin mei, maar kijk goed naar het weerbericht dat er geen kans meer is op nachtvorst. Basilicumplantjes zijn namelijk erg gevoelig voor vorst en zullen snel kapot vriezen.

In het algemeen komt de basilicumplant het beste tot zijn recht in de zon, hierdoor zal de smaak van de bladeren zich het best ontwikkelen. Verder is het van belang om de basilicumplant op een beschutte plaats uit de wind te zetten. Mochten er bloemetjes in de basilicumplant komen, dan is het aan te raden om deze af te knippen. Op deze wijze gaat alle energie van de basilicumplant naar de bladeren, wat de smaak ten goede zal komen.

Oogsten van basilicum

De basilicumblaadjes zijn al eetbaar vanaf het moment dat je het basilicumplantje verpot of in de tuin zet, het verder laten groeien van de bladeren en plaatsen van de basilicumplant in de zon zal de smaakontwikkeling ervoor zorgen dat de smaak van de bladeren sterker en voller wordt.

Omschrijving :

Winterhard. Bloei : mei / aug.

Polvormende tot 30cm hoge plant. De bladeren hebben pijpvormige holle stengels.

De bloemen kunnen gedroogd worden voor bloemboeketten.

Zowel de bladeren als de bloemen kunnen in gerechten gebruikt worden.

Kan fijngesneden ingevroren worden.

Plantvoorschriften :

Bieslook verkiest een kalkrijke, goed bemeste (organische meststoffen), vochtige grond, dit zowel op een schaduwrijke maar tevens op een zonnige plaats.

Bieslook is de plant bij uitstek voor de kleine tuintjes, maar ook in potten op de vensterbank buiten of op ons terras is dit een ideaal zeer dankbaar en snel bij de hand keukenkruid.

Zaaien kan in maart-april in potjes onder glas. Gebruik goede potgrond en dek de zaadjes af met een dun laagje rivierzand . De zaailingen kunnen in kleine bosjes worden uitgezet met een plantafstand van zo'n 20 cm. De plantjes mogen niet dieper worden uitgeplant dan ze hebben gestaan en moeten goed vochtig worden gehouden.

Scheuren van bieslook kan men best in het voorjaar, hiervoor gebruiken we goed gevormde plantjes die we uit elkaar trekken of scheuren. Uitplanten kan op 20 cm ofwel in potten.

Ziekten :

Bieslook kan geplaagd worden door roestziekte(schimmelziekte), dit kan voorkomen worden door de plantjes op een zonnige en luchtige plaats te zetten (snel opdrogen van het gewas). Indien de plant aangetast is kan ze best afgesneden worden tot tegen de grond, de nieuwe jonge scheutjes die daarna verschijnen zijn dan meestal vrij van deze schimmelziekte, dit door hun jeugdige kracht.

Goede buur

• algemeen - tegen slakken

• bij rozenstruiken- tegen bladluizen.

• bij wortels tegen wortelvieg

Gebruik in de keuken

Bieslook smaakt in nagenoeg elk gerecht, maar mag nooit meegekookt worden (smaakverlies). De pijpvormige blaadjes kunnen fijngesnipperd toegevoegd worden aan salades, soepen, dipsausjes, eiergerechten, ... De bloemen kan men gebruiken als garnering maar men kan ze ook fijn snipperen in salades. Bieslook kan men invriezen, dit evenwel fijngesneden, gedroogd verliest het snel zijn aroma.

Bloemen

Bieslook bloemen hebben een milde ui smaak en zijn verrassend knapperig. Ze worden veel gebruikt in salades, pasta, omeletten en roerei.

Niet de hele bloem in 1 x eten, dat is teveel scherpte ineens. Je kunt de bloem beter in individuele roosjes opbreken

Het plantje kan tussen de 15 en 50 cm groot worden en overleeft de winter. Leuk voor in de kruidentuin bijvoorbeeld. Zet Bieslook op een zonnige tot licht beschaduwde plek.

Dille lijkt zeer sterk op venkel, maar is eenjarig en wordt minder lang. Toch kan de plant 1 meter hoog worden. Hij vormt één enkele stengel met aromatisch, geveerd blad. Hij bloeit in schermen gele bloempjes die ovale zaadjes leveren.

Dille kan in het laten voorjaar worden uitgezaaid en vraagt een goed afwaterende grond met voldoende voedingsstoffen. Geef hem regelmatig water. Plant hem niet te dicht bij venkel om kruisbestuiving te voorkomen.

Gebruik het blad vers en oogst het zaad in de nazomer; dit gaat het beste door papieren zakjes rondom de schermen te binden en ze ondersteboven op te hangen in een warm vertrek.

Kweek

• Eenjarige plant met fijn geveerd blad, tot 1,5 m hoog

• Voorzichtig verplanten i.v.m. de lange penwortel

• In pot of volle grond, in halfschaduw, in vochtige maar goed doorlatende grond

• Bij warmte regelmatig gieten

• Bloeit van juni tot augustus met gele bloemschermen, de zaden verschijnen in de nazomer

• Samen planten met komkommer, sla, koolsoorten

• Niet in de buurt van venkel planten, om vermenging te voorkomen

Dille kan het goed doen in een behoorlijk grote bloempot. In een ondiepe pot of bak komen de wortels in de knel en dan bereikt de plant geen grote omvang en ontwikkelt evenmin zaadkronen om te plukken. Maar hij krijgt wei een behoorlijk aantal blaren met een pittige smaak.

Gebruik :

De verse blaadjes zijn heerlijk bij vis, kaas en gehakt. De zaadjes in gebak en bij het inleggen van augurken.

Oogst

• Zowel de verse blaadjes, de bloemen als de zaden

De bladeren van dragon hebben een pikante (bitterzoete) smaak met anijsachtige bijsmaak.

Het is onderdeel van het kruidenmengsel “fines herbes” en soms ook van een bouquet garni. Dragon past in vele gerechten. In de keuken gebruikt men verse dragon bijvoorbeeld in kruidenazijn en bij het braden of stoven van vlees. Het is ook in gedroogde vorm verkrijgbaar. Gedroogde dragon kun je goed gebruiken in vlees- en visgerechten, soepen, bij kip en sauzen, zoals een bearnaisesaus.

De bladeren van dragon bevatten vitamine A en C, minerale zouten en jodium. Je kunt prima thee zetten van dragonbladeren, wat de eetlust en de spijsvertering bevordert. Bovendien is dragonthee algemeen opwekkend.

De smaakpapillen worden verdoofd als je op de bladeren kauwt. Dit is handig als je bijvoorbeeld een bitter medicijn moet innemen.

Standplaats: Dragon voelt zich best thuis op een beschutte zonnige plaats in een voedzame en goed doorlaatbare grond. Goed gedraineerde grond is noodzakelijk wil men sclerotienrot voorkomen bij nat weer. Daar de plant van origine afkomstig is uit zuiderse landen is het aangewezen het kruid gedurende de winter af te dekken met bladeren.

Kervel is één van die kleine, maar heel fijne gewasjes in de tuin. Tijdens de Middeleeuwen werden aan de plant allerlei geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven.

Kervel is een eenjarig gewas, waarvan het blad wordt gesneden als de plant 10-15 cm hoog is. In het late voorjaar en in de zomer schiet kervel zeer snel door (langedagplant).

Kervel heeft een heerlijke, aromatische geur. Wordt hij hoofdzakelijk als soepgroente gebruikt, toch zijn er nog een aantal andere bereidingen waarvoor dit plantje in aanmerking komt: in kruidenboter (samen met peterselie, bieslook en dragon), in slaatjes, sauzen en in het algemeen als kruid in vele gerechten.

Bij de bereiding laat je de kervel niet meekoken, omdat een groot deel van het aroma daardoor verloren gaat.

Teeltwijzen

Kervel kan je over een heel lange periode zaaien. In februari, als het weer het enigszins toelaat, kan dit al onder koud glas. Vanaf maart tot half september zaai je in vollegrond. Daarna moet het opnieuw onder koud glas. In september en oktober zaai je kervel in de serre. Zo heb je de hele winter frisgroene kervel.

Omdat kervel een plant is die gaat bloeien als de dagen lang worden, zijn vooral de herfst- en de winter-teelt interessant omdat je dan over een lange periode kan oogsten. Bij deze twee teelten kan je zelfs vroeg in het voorjaar, vooraleer de plant doorschiet, nog oogsten. Bij de lenteteelt schiet het gewas meestal begin mei al door en in de zomer kan je slechts 1 tot 2 maal oogsten.

Vandaar dat je dan heel regelmatig – om de 2-3 weken – moet zaaien. Om de neiging tot door¬schieten wat af te remmen zaai je vanaf april tot eind juli op een beschaduwd, vochtig plaatsje. De winterteelt, die onder koud glas gebeurt, biedt het voordeel dat het gewas tijdens een zachte winter nog traag verdergroeit, wat nauwelijks het geval is bij de herfstteelt in de vollegrond.

Om dus een groot deel van het jaar over verse kervel te beschikken, zaai je enkele malen kleine hoeveelheden in lente en zomer en één maal een stevige hoeveelheid in de herfst. Kervel kan je ook in bloembakken kweken. Goed vochtig houden is dan wel noodzakelijk.

Bodem en bemesting

Kervel doet het op alle gronden als ze maar voldoende vochthoudend en humusrijk zijn. Op droogte-gevoelige grond zal het gewas slechts weinig blad vormen. Voor de herfst- en winterteelt is een wat leemhoudende bodem beter, op voorwaarde dat hij niet te nat wordt. Het grondwaterpeil mag dus niet te hoog komen.

Kervel heeft geen speciale bemesting nodig en kan het meestal stellen met de bemesting die de vorige teelt gekregen heeft. Tussen de verschillende oogstbeurten kan een lichte bijbemesting met goedverteerde compost nuttig zijn.

Standplaats

Kervel heeft een vrij korte groeiduur en vraagt slechts een geringe oppervlakte. Daarom is het niet zo belangrijk waar het gewas precies komt te staan. Meestal wordt het als voorteelt, nateelt of tussenteelt behandeld. Zorg er wel voor om kervel niet voor of na andere schermbloemigen te zetten.

Zaaien

Kervel zaai je altijd ter plaatse: het tere wortel¬stelsel verdraagt niet goed verplanting. Je zaait zowel breedwerpig als op rijen op 10 tot 15 cm van elkaar. Er wordt 6 tot 7 g zaad per m2 gebruikt. Een andere mogelijkheid is op rijen zaaien, maar met zaaivoortjes van een 5-tal cm breed en het zaad over de breedte van het voortje verdeeld. Je krijgt dan als het ware iets tussen lijnenzaai en breedwerpige zaai in.

Hoewel het kiemvermogen van kervelzaad wel 3-4 jaar bedraagt, wordt toch aangeraden om eenjarig zaad te gebruiken. Kervel is een donker¬kiemer: de ideale zaaidiepte bedraagt 0,5-1 cm. Bij breedwerpig zaaien moet het zaad dus wat ondergehakt worden en daarna aangedrukt.

In de zomer wordt het kervelperceeltje vaak bedekt met jutezakken die grondig natgemaakt worden, om voldoende

Koriander is een veel gebruikt kruid dat populair is in verschillende keukens. Al weet niet iedereen de uitgesproken smaak te appreciëren. Sommigen zijn voor, anderen tegen.

Korianderbladeren en -zaden worden veel gebruikt in de keuken. Het blad smaakt fris, overheersend en de zaden mild. De zaden hebben een zoete geur.

Koriander past in vele gerechten. In de keuken gebruikt men de bladeren bijvoorbeeld in soepen, sauzen en salades, garnering. Het blad lijkt op peterselie.

De poeder, oftewel gemalen korianderzaden, worden in de keuken gebruikt in soepen, sauzen en marinades; zowel in zoete als pikante gerechten. Korianderzaad kun je het beste licht roosteren in een droge koekenpan en daarna te kneuzen om de smaak tot zijn recht te laten komen. Ze worden o.a. in marinades en stoofgerechten toegevoegd, maar ook in likeur, ratatouille en curry. Koriander is vaak standaard onderdeel van het kruidenmengsel kerrie .

Standplaats: deze makkelijk te kweken plant heeft graag een warm en zonnig plekje. Hou de grond ook goed vochtig en hij zal je rijkelijk belonen.

Lekker bij: couscous, stoofpotten, chili con carne, salades, soepen, sauzen …

Mierikswortel is een overblijvende plant met een stevige, diepe penwortel en dikke, grote bladeren die aan de onderkant van de stengel ontspruiten.

Het bloemhoofd is samengesteld uit een heleboel kleine witte bloempjes, die in de zomer verschijnen. Mierikswortel geeft de voorkeur aan een vochtige grond en groeit zeer krachtig. Als hij eenmaal aangeslagen is, is het haast onmogelijk hem nog te verwijderen. In de herfst kunt u de wortels opgraven en vers gebruiken. Het blad kan u het gehele seizoen oogsten.

De plant kan als bladplant een aanwinst zijn in een grote border.

Gebruik als Keukenkruiden

De geraspte wortel kan zowel geroosterd als vers gebruikt worden in sausen bij rosbief, gerookte en vette vis. zijn In combinatie met azijn en room bij kip of hardgekookte eieren smaakt mierikswortel heerlijk. Ook geraspt in rauwkost zoals in koolsla, roomkaas, mayonaise of als dressing. Het jonge verse blad kan men gebruiken in salades.

Gebruik als Medicinaal

Verse mierikswortel bevat veel mineralen en vitamines zoals magnesium, calcium, natrium en vitamine C. De plant is bekend als natuurlijk antibiotica en helpt niet alleen bij infecties aan de luchtwegen en bronchitis, maar ook bij ontstekingen op de urinewegen, koorts en bij gewrichtsontstekingen. Uitwendig wordt de geraspte wortel gebruikt als kompres bij wondinfecties en artritis.

Mierikswortel stimuleert de spijsvertering.

Verf

Geel(achtig) tot oranje. De groene delen vers gebruiken.

Munt is heel makkelijk om te kweken. Maar let op: dit plantje is een echte woekeraar. Voelt hij zich goed, dan heeft hij zin om heel het territorium over te nemen. Zet hem dus voor alle veiligheid in potten zodat zijn wortels in toom worden gehouden.

Tenzij je van véél munt houdt natuurlijk.

Er zijn vele muntsoorten en vele variëteiten, dit mede doordat de meeste soorten kruipende planten zijn die gemakkelijk kruisen.

Muntthee is zeer geliefd in de Arabische wereld. De verkoelende bladthee van akkermunt verzacht verkoudheid met koorts en reisziekte.

Munt geeft smaak aan inmaak, drank, tandpasta en medicijnen. De muntsoorten zijn stimulerend, bevorderen de spijsvertering en verminderen winderigheid. Pepermunt heeft bovendien nog vele andere eigenschappen: is antiseptisch, antiparasitair, antiviraal en heeft zweetopwekkende eigenschappen. Inademing van de etherische olie vermindert misselijkheid en verbetert de concentratie.

In de wereld keuken gebruikt men het in sauzen, stoofgerechten, in dranken en chutneys , in soepen en salades.

Standplaats: Munt heeft graag genoeg zonlicht, maar het doet het ook prima in de halfschaduw. Zet de plantjes 30 cm uit elkaar in vochtige grond.

Munt is lekker bij: muntthee, frisse dressings, lam, citroen, erwtjes, fruitsalades…

Het kruid peterselie

Peterselie is een bekende smaakmaker in de Nederlandse keuken. Je kunt het kruid op vele manieren gebruiken. Wist je dat peterselie veel vitamines bevat?

Kenmerken

Peterselie, bladpeterselieDe peterselie plant is tweejarig, heeft een dikke witte wortel, stevige stengels, driehoekige, getande (en gekrulde) in drieën verdeelde bladeren. Heeft kleine bloempjes in schermen en ontwikkelt geurende zaadjes.

Gebruik en toepassing van peterselie

Het blad en de stengels van peterselie zijn vitamine- en mineraalrijk. Men doet de blaadjes en stengels (zowel vers als gedroogd) in salades en pikante gerechten. Het blad maakt onderdeel uit van het klassieke bouquet garni. Verder kun je het in allerlei denkbare vlees- en visgerechten, bij groentes, zuivel, eieren en in sauzen gebruiken. Peterselie en dan met name de krulpeterselie wordt vaak als garnering gebruikt. De wortel wordt in soepen en stoofpotten gebruikt.

Peterseliewortel heeft een pittige peterseliesmaak en kan als groente gekookt worden.

Als je een knoflookrijke maaltijd hebt gegeten, helpt het om na de tijd te kauwen op bladeren van peterselie, dit verfrist de adem.

Positieve eigenschappen

Peterselie heeft vele positieve eigenschappen. Zo zijn de wortels, zaden en bladereen vochtafdrijvend, ruimen huidverouderende vrije radicalen op en verminderen het vrijkomen van histamine. Peterselie verlicht reumatiek en bevordert de spijsvertering. Kompressen van het blad verzachten snijwonden en verstuikingen.

Rozemarijn is een echte smaakmaker in de keuken, en heel makkelijk om te kweken. De plant wordt relatief groot (tot 80 cm).

De smaak van rozemarijn is mild, maar snel overweldigend. Het is een oeroud culinair kruid, gekookt in vleesgerechten, groenten, soepen en salades. Rozemarijn maakt deel uit van de traditionele samenstelling van de blend van Provençaalse kruiden.

De bladeren moeten bij de vertering van vetten, bij het afvallen, ontsmettingsmiddelen en adviseren bij het bewaren van voedsel. Rozemarijn verbetert de bloedcirculatie en verlicht zo gewrichtspijn. Het stimuleert de bloedcirculatie.

Rozemarijnbloemen worden gebruikt als decoratie, zowel fris als zoet.

Standplaats: een zonnige, droge, en beschutte standplaats. Liefst ook met zanderige grond.

Rozemarijn is lekker bij stoofschotels als ratatouille, varkensgebraad, potato wedges, focaccia,tomatensaus,...

De echte salie is een vaste plant die behoort tot de lipbloemenfamilie. De plant wordt vooral gebruikt als kruid en is met name bekend uit de mediterrane keuken.

De plant wordt 40-80 cm hoog. De bladeren zijn dik, grijs en sterk aromatisch; de bladnerven zijn diep ingezonken. De bladrand is fijn gekarteld-getand of bijna gaafrandig. De stengel kan onderaan houtig zijn.

De soort bloeit in juni en juli met 2-3 cm lange, blauwpaarse, soms witte of roze bloemen. De kroonbuis heeft van binnen een krans van haren. De bloeiwijze bestaat uit twee schijnkransen en vier tot acht bloemen.

De vrucht is een vierdelige splitvrucht.

Vanaf mei, vlak voor de bloei, kunnen er scheuten worden geplukt om te drogen. Dat moet snel gebeuren, binnen een week. Hiervoor is een droge en goed geventileerde plek nodig.^[1]

Salie is bekend om zijn geneeskrachtige werking. Het werkt ontsmettend en wordt wel gebruikt tegen ontstekingen van met name de slijmvliezen. Om die reden wordt het wel in tandpasta's verwerkt. Sterke saliethee wordt gebruikt om te gorgelen en spoelen. Hogere salieconcentraties zijn giftig bij inname. Traditioneel wordt salie onder meer gebruikt om de melkproductie bij borstvoeding te verminderen, er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat dit gebruik ondersteunt of ontkracht.

Witte Salie wordt door voor sommigen gezien als ‘Heilig Kruid”. Er wordt gezegd dat de geur van verbrande salie gevreesd wordt door slechte geesten en deze zouden ervoor wegvluchten en verdwijnen.

In de keuken overheerst de smaak van salie makkelijk die van andere kruiden. De smaak van salie kan worden omschreven als warm, kruidig en een beetje bitter.^[2]

Laurier is een wintergroen sierboompje met een mediterrane uitstraling die je in allerlei snoeivormen kan houden. De donkergroene laurierblaadjes kunnen gebruikt worden als keukenkruid. Ze zijn lancetvormig, leerachtig, eindigen in een puntje en hebben de neiging om verticaal te groeien.

In de keuken

in sauzen, zuurkool, rodekool, stamppot, groentesoepen, marinades, ingelegde augurken, komkommer en rode bieten kunnen laurierbladeren worden gebruikt. Laurierbladeren bezitten een aroma dat bij heel veel spijzen past; zelden wordt een gerecht door laurierbladeren bedorven. Het is een aromatisch-bitter kruid, dat de vertering helpt.^[bron?] De bladeren kunnen rustig worden meegekookt en voor het opdienen worden verwijderd. Het blad zelf wordt niet gegeten

Als medicijn

Aan laurier worden vele heilzame eigenschappen toegekend. Het zou goed zijn tegen bovenste luchtweginfecties/griep, tandpijn, aften, sinusitis, keelpijn en bronchitis. Ook zou het vochtafdrijvend zijn, de eetlust opwekken en de spijsvertering bevorderen en een natuurlijk antidepressivum zijn. Bewijs voor deze claims is echter nooit geleverd in klinisch onderzoek. De weinige literatuur hierover betreft in-vitro-onderzoek.

Ook wordt de olie van laurier gebruikt in aromatherapie tegen spierpijn, zenuwpijn en verrekking. De enige publicatie hierover in een peer reviewed tijdschrift betreft het vermoeden op een allergische reactie.^[1]