Лошнец Михаил Николаевич

З сям’і партызанаў

Актывіст Магілёўскага гарадскога Савета ветэранаў Міхаіл Мікалаевіч Лошнец амаль штодня ідзе ў школы, гімназіі, прафесійныя каледжы, універсітэты, на прызыўны пункт і сустракаецца там з юнакамі і дзяўчатамі, перадае ім глыбокія пачуцці патрыятызму, любові да роднай Айчыны. Нярэдка Міхаіла Лошнеца можна сустрэць і ў турыстычным аўтобусе на вуліцах Магілёва. Ён з магіляўчанамі, гамяльчанамі, мінчукамі вядзе цікавую гаворку пра подзвігі абаронцаў Магілёва ў чэрвені 1941 года ў вёсцы Гаі, на рацэ Лахва, у Любужы, на Буйніцкім полі...

Міхаіл Лошнец – лектар-прафесіянал. Ён скончыў дзве вышэйшыя навучальныя ўстановы: Мінскі інстытут фізічнай культуры і Магілёўскі педагагічны інстытут. Пэўны час узначальваў Магілёўскае вучылішча культуры, а потым працаваў у партыйных органах Магілёва прапагандыстам-ідэолагам і лектарам-міжнароднікам. Прынамсі, лепшым лектарам-міжнароднікам абкама партыі. Яму было прысвоена званне «Лектар рэспубліканскага значэння» і выдадзены адпаведны нагрудны знак Усесаюзнага таварыства «Веды». Ён – удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, партызан. Узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны II ступені, двума медалямі «Партызану Айчыннай вайны» I і II ступені, медалямі «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» і «За працоўную доблесць». А яшчэ мае шэраг ганаровых грамат і ўдзячнасцей за актыўны ўдзел у патрыятычным выхаванні моладзі.

Нарадзіўся наш герой 16 лютага 1930 года ў в. Яснаўка, раней Рудзенскага, а цяпер Пухавіцкага раёна ў сялянскай сям’і. Бацька яго, Мікалай Тарасавіч – інвалід Грамадзянскай вайны, партызан, у 1941 годзе стаў сувязным партызанскага атрада імя Калініна. У сям’і Лошнец было тры сыны. Старэйшы, Мікалай, 1923 года нараджэння, да вайны скончыў дзесяцігодку і працаваў у Мінску на будоўлі, адначасова вучыўся на аэрадроме на лётчыка. Як пачалася вайна, ён вярнуўся ў вёску і стаў сувязым партызанскага атрада «Перамога», які пазней уліўся ў партызанскі атрад імя Калініна. У 1942 годзе ён быў ужо байцом атрада, а з 17 красавіка 1944 года служыў у Чырвонай Арміі ў разведцы ў групе Градусава. Загінуў 2 сакавіка 1945 года ва Усходняй Прусіі.

У самой невялічкай вёсцы Яснаўка антыфашысцкага падполля не было. А ўся сям’я Лошнец употай ад суседзяў рабіла ўсё магчымае для партызан. Міхаіл у лесе, па раўках і балотах збіраў зброю і патроны, адносіў у схову, а адтуль потым іх забіралі партызаны. А яшчэ Міхаіл выконваў розныя даручэнні бацькі. Не адзін раз давялося яму схадзіць на чыгуначную станцыю Седча: камусьці нешта перадаць, ад некага атрымаць звесткі для партызан, запомніць, колькі эшалонаў стаіць на пуцях і з якім грузам... А ў канцы 1942 года Міхаіл некалькі разоў хадзіў у пасёлак Зазер’е, у якім акапаўся фашысцкі гарнізон. Было ў ім чатыры дзясяткі немцаў і столькі ж здраднікаў-паліцэйскіх. 11-гадовы маленькага росту хлапчук ні ў кога там не выклікаў падазрэння. А звесткі ён прыносіў каштоўныя і найдакладнейшыя, бо меў кемлівы розум, выдатную памяць і назіральнасць, якім зайздросцілі і дарослыя. I ў ноч з 31 снежня 1942-га на 1 студзеня 1943 года партызанская рота Пятра Скачка ўшчэнт разграміла варожы гарнізон.

Але ж нейкім чынам у гестапа дазналіся, што да разгрому гарнізона ў Зазер’і мела дачыненне сям’я Лошнец з Яснаўкі. Навісла пагроза арышту. Давялося ў спешцы ўцякаць без рэчаў, як стаялі. Міхаіл Мікалаевіч успамінае падзеі тых дзён:

– Бацька, маці, я і маленькі брацік Валодзя, якому не было і двух гадкоў, яго неслі на руках, з дому подбегам дабраліся да лесу, а там знаёмымі сцяжынкамі сталі прабірацца да чыгункі, каб трапіць у партызанскі атрад. Дабраліся да чыгункі ў раёне станцыі Зазерка. Да пераезду на чыгунцы я пайшоў адзін, прыкладна за паўкіламетра ад бацькоў. Пераезд прайшоў спакойна, ніхто мяне не спыніў. А бацьку і маці з дзіцём нямецкі патруль затрымаў. Бацька сказаў немцам:

– Тыф у нас, ідзём у шпіталь.

Ведама ж, немцы тыфу вельмі баяліся і прапусцілі хворых.

– Спачатку быў я ў гаспадарчым узводзе, а потым напрасіўся на паром, – распавядаў Міхаіл Мікалаевіч. – Там забяспечваў пераправу партызан праз рэчку Пціч. Бралі мяне і ў разведку, бо прайду непрыкмечаным там, дзе дарослага абавязкова затрымаюць для праверкі.

Выконваў даручэнні сувязнога паміж падпольшчыкамі варожага гарнізона вёскі Угляны і разведкай партызанскага атрада імя Калініна. Адначасова быў сувязным паміж камандаваннем атрада і яго падраздзяленнямі. Сувязь павінен быў трымаць і ў хвіліны зацішша, і ў ходзе баёў з фашыстамі. Асабліва аператыўнай павінна быць сувязь падчас блакады атрада. Даводзілася быць і ў засадах разам з дарослымі. Прымаў удзел у падрыхтоўцы сігнальных кастроў, калі патрабавалася сустрэць наш самалёт з-за лініі фронту. У адным баі быў паранены і кантужаны (немцы падчас блакады скідвалі з самалётаў на пазіцыі партызан бомбы). Раненне было лёгкае, кантузія цяжкая. Праз яе пазней і стаў інвалідам Айчыннай вайны II групы. I на пенсію змушаны быў пайсці датэрмінова.

М.М. Лошнец непасрэдна ў дзеючай Чырвонай Арміі знаходзіўся з 1943-га па чэрвень 1944 года. Ён быў разведчыкам асобнага партызанскага атрада імя Калініна, які з’яўляўся падраздзяленнем Галоўнага разведвальнага ўпраўлення Чырвонай Арміі і дзейнічаў у тыле ворага. Службу ў Савецкай Арміі Міхаіл Мікалаевіч праходзіў з 4 ліпеня 1950 года па 15 кастрычніка 1953 года. У адстаўцы, мае званне падпалкоўніка. Ён ганарыцца сваёй прыналежнасцю да партызанскага племені, бо беларускія партызаны аказалі дзейсную дапамогу Чырвонай Арміі, ад якой залежыў вынік вайны, завершаны Вялікай Перамогай над фашызмам.

Сакавік 2010 г.

Маленький солдат большой войны

Михаил Николаевич Лошнец родился 16 февраля 1930 года в деревне Ясновка Пережирского сельского Совета Руденского района (ныне Пуховичского) Минской области. В 1941 году окончил четыре класса Ясновской начальной школы.

– 22 июня нас, группу пионеров, привезла в Минск на экскурсию учительница Савич Зинаида Игнатьевна, – вспоминает Михаил Николаевич. – Мы посетили краеведческий музей и просмотрели цирковое представление в парке М. Горького, а в конце узнали, что началась война.

Учительница Савич с трудом – людей было очень много – посадила экскурсантов в вагон поезда. Когда вышли из вагона на станции Седча, в 30 километрах от столицы, было уже темно, полыхало большое зарево, зависшие на парашютах осветительные ракеты, лучи прожекторов и слышен отдаленный раскатистый гул взрывов. Это немцы бомбили Минск.

Если б не война, Миша Лошнец в 41-м пошел бы в пятый класс. С самого начала немецкой оккупации пацаны из деревни Ясновка на Минщине, где он жил, ходили по полям и перелескам, искали на местах боев оружие, прятали его – на всякий случай. А через два месяца в деревню из Минска вернулся работавший там 18-летний брат Миши Николай. Когда немцы начали агитировать молодежь идти в полицаи, он связался с партизанами и вскоре ушел к ним с припасенным мальчишками оружием. Поддерживал связь с партизанским отрядом имени Калинина (который вскоре стал подразделением ГРУ Красной Армии) и отец Миши Николай Тарасович, инвалид. Первым его настоящим заданием сыну было разузнать, почему нет разведданных от подпольщиков на железнодорожной станции.

– Подхожу к дому, где была явка, а там стоит толпа людей, – вспоминал Михаил Николаевич Лошнец. – В стороне лежит избитый мужчина. Видно было, что его жестоко допрашивали: били прикладами винтовок по голове – лицо превратилось в кровавое месиво... Я сильно испугался – ведь немцы и со мной могли так поступить. Не помню, как дошел домой, долго не мог прийти в себя.

Как выяснилось, немцы убили партизанского связного – явка была провалена.

Второе задание было посложнее. В конце 1942-го партизаны готовились напасть на немецкий гарнизон в поселке Зазерье. Он состоял из 40 немцев и 40 полицейских. Надо было разведать, где расположены посты охраны, какое у них вооружение. Миша задание выполнил успешно. В новогоднюю ночь усиленная рота партизан подразделения отряда им. Калинина под командованием Петра Сачка разгромила гарнизон. Были захвачены трофеи: два станковых и один ручной пулемет, 23 винтовки, пять ящиков гранат, восемь тысяч патронов, 28 пулеметных дисков, 15 повозок с лошадьми, 25 мешков муки, полмешка соли, радиоприемник, пишущая машинка. Немецкая агентура начала искать тех, кто был замечен вблизи гарнизона. В число подозреваемых попали и Лошнецы. Об этом через верных людей сообщили Николаю Тарасовичу – семья ушла в партизанский отряд. Немцы приехали арестовывать подозреваемых – сожгли дом Лошнецов, расстреляли всю семью Мишиного друга Вити, а потом спалили полдеревни...

В партизанском отряде Мишу сначала определили по хозяйству, а со временем ему доверили охранять вместе со взрослыми подходы к партизанской базе, готовить «конверты» из костров для приема самолетов с Большой земли.

– Я некоторое время помогал паромщику переправлять диверсионные группы партизан через реку Птичь на задания и обратно, – рассказывает Михаил Николаевич, – здесь же встретил свою учительницу Зинаиду Игнатьевну, которая возила нас в Минск на экскурсию. Оказалось, она и ее сестра Татьяна с мужем в этом же отряде.

Летом 1943 года партизаны устроили засаду на шоссе Минск–Слуцк, подорвали немецкую грузовую и легковую машины с почтой, секретными документами и охраной, были уничтожены два офицера и четыре солдата. Секретные документы были переданы на Большую землю. А потом над лесом, где базировался партизанский отряд, стала летать немецкая «рама» – самолет-разведчик. Вскоре база была подвергнута сплошной бомбардировке с воздуха. Миша был ранен осколком в голову и контужен. Лечился на основной базе в лесу отряда им. Калинина.

– В кузнице, где ремонтировали оружие, изготавливали «партизанские гранатометы», – рассказывал о жизни в отряде Михаил Николаевич. – На ствол винтовки крепили гильзу от 45- или 76-миллиметрового снаряда. Она, начиненная взрывчаткой, выбрасывалась холостым зарядом патрона. Крутая траектория полета «гранаты» позволяла поражать врага за укрытием на расстоянии до 30 метров. Взрывались «самоделки» с большим грохотом, хорошо поражая цели.

– Я был свидетелем, как партизаны угнали с пастбища молочной фермы фашистского гарнизона Самолево 100 коров, отнятых немцами у крестьян. Эта ферма самолетом снабжала в госпитале Минска немецких офицеров молоком и сметаной. Часть коров была использована партизанами для НЗ (неприкосновенного запаса) в случае блокады, остальные были розданы крестьянам.

– Немец-антифашист Ганс Куляс на автомашине из Минского аэродрома вывез группу военнопленных. Потом на этой автомашине была оборудована мельница, на которой партизаны мололи зерно, и у нас была своя мука.

В июне 1944-го немцы предприняли попытку очистить свои тылы от партизан в районе треугольника Минск–Осиповичи–Слуцк, где действовали калининцы. Отряд решил дать бой карателям. Но силы были неравными, и партизаны отошли в сторону Вороничских болот, где планировали объединиться с отрядом первой Минской бригады.

В отряде им. Калинина сражались 36 юных партизан. Трое из них погибли: Зоя Бурова, Гена Косарев, Вася Коржиков.

Когда Красная Армия освободила Руденский район, часть партизан влилась в ее ряды, в том числе и брат Миши – Николай. Он погиб в апреле 1945-го в Восточной Пруссии.

Михаил Лошнец в послевоенные годы отслужил в армии, отучился в вузе, работал в системе профтехобразования, в партийных органах Могилева. За участие в боях с фашистами он награжден орденом Отечественной войны II степени, медалями «Партизану Отечественной войны» І и ІІ степени. С Супругой Раисой Сергеевной Михаил Николаевич прожил вместе 55 лет. Они воспитали двух дочерей, у них взрослый внук и две внучки. Уже пять лет, как похоронил жену. Живет в Могилеве.

Михаил Николаевич Лошнец – член президиума городского совета ветеранов, председатель комиссии по патриотическому воспитанию молодежи. Проводит большую работу по защите социально правовых интересов пожилых людей, патриотическому и трудовому воспитанию молодежи, часто выступает в учреждениях образования г. Могилева, рассказывает о войне, за что был отмечен Грамотой Министра образования А.М. Радькова и Могилевским областным советом профсоюзов.

В 2016 году был удостоен премии «Достижение» Могилевского горисполкома и городского совета ветеранов за общественно-политическую работу по воспитанию молодежи.

Записал Леонид Искров