l КОЛIНО Pawel (1391-94) (d. after 1394) II. Ivan [II/l] (ca. 1411-30) Tychon [II/2] (1431-46) ? III. Stecko [m/l] (1509) Zdan [in/2] = ? [IV/3] (1533) Bohusz [m/3] (15[11]29-41) (d. 23 March 1541 in Bratslav drowned in the Boh River)
Bohdan Iwanowicz [IV/1] (zm. 1541) Słupica (Słupicz) Bohusz h. własnego (zm. 1541), namiestnik star. winnickiego, burgrabia zamku bracławskiego. Pochodził z jednego z najstarszych ruskich rodów gniazdowych («starszych ziemian») Poboża – Bracławszczyzny, osiadłego nad Bohem pod koniec XIV w., którego protoplastą był najprawdopodobniej Paweł, wzmiankowany w składzie rady książęcej u boku kniazia Fiodora Koriatowicza w l. 1392–4 z tytułem woj. kamienieckiego. Przodkami S-y w prostej linii byli zapewne Iwan, odnotowany w l. 1420–30 w otoczeniu najpierw Świdrygiełły, a potem Witolda, obdarowany przez pierwszego z nich ok. r. 1420 przywilejem na dziedziczne dobra w Bracławskiem, stanowiące podstawę późniejszych włości Słupiczańskich (nadanie to, potwierdzone przez Witolda, świadczyło o przejściu Słupiczów z obozu separatystów do grupy stronników królewskich), oraz Tychon, występujący między r. 1431 a 1448, początkowo u boku Świdrygiełły, a następnie wśród dworzan star. bracławskiego kniazia Wasyla Sanguszki. S., kontynuując obrany przez przodków model kariery, związał się z domem Sanguszków, uczestnicząc zapewne wraz z kniaziem Andrzejem Aleksandrowiczem Sanguszką, star. włodzimierskim, i jego synem Romanem, star. bracławskim i winnickim, w licznych wyprawach wojennych oraz służąc w obronie potocznej. Poparciu R. Sanguszki zawdzięczał prawdopodobnie funkcję, którą można interpretować jako namiestnictwo z ramienia tegoż kniazia w star. winnickim. Pierwszą wzmianką źródłową, w której pojawia się S., jest bowiem datowany 15 VI 1516 w Winnicy zapis dożywocia, na mocy którego owdowiała Anna Worobijanka, 1.v. Hryćkowa Obodeńska, 2.v. Semenowna (Siemionowna) Koszczyna, dokonała podziału dziedzicznej Rohozny (Worobijówki) między zamężnymi córkami Romanową Jakowicką i Isajową Ziałowską, a synem Juchnem, w r. 1518 dworzaninem królewskim. Dokument ten poświadczył nowo obrany star. bracławski, winnicki i zwinogrodzki kniaź Roman Sanguszko, któremu towarzyszył «Bohusz urzędnik księcia winnicki». Obecność S-y przy dziale Koszków wynikała nie tylko z racji pełnionej u boku kniazia funkcji, ale również z faktu spokrewnienia z tym rodem, jednym z najstarszych i zamożniejszych na Pobereżu. Dn. 17 VI 1521 w Bracławiu doszła do skutku inna transakcja Koszków, a jako jeden ze świadków wystąpił ponownie «pan Bohusz Słupica, ziemianin bracławski». Brak tytułu przy nazwisku S-y w tym dokumencie potwierdzałby przypuszczenie, iż S. namiestnictwo winnickie sprawował z woli R. Sanguszki, poległego w r. 1517 w starciu z Tatarami. W kwietniu 1517 nowym star. bracławskim i winnickim został ponownie – wówczas już kaszt. wileński i hetman w. kor. – kniaź Konstanty Ostrogski. Docenił on, jak się wydaje, umiejętności wojskowe S-a, powierzając mu dowództwo obrony potocznej w Bracławiu i podległych temu grodowi stanicach, strzegących Pobereża od strony szlaku kuczmańskiego. W listopadzie 1529, zgodnie z ordynacją lwowską z 28 VI 1520 i uchwałami sejmów z l. 1528–9, przeprowadzony został przegląd załóg pogranicznych; w spisanym wówczas wykazie załogi bracławskiej oraz podległych jej stanic nad Sawraniem («in Szawrany»), w Czeczelniku («Czykczelniku»), Zwinogrodzie («Swynyhorod») i Kostyłowcach «Coschilowcze») na pierwszym miejscu figurował S. z trzykonnym pocztem. Dowództwo nad potocznymi w Bracławiu sprawował on także, po przejęciu tego starostwa w sierpniu 1530 przez kniazia Ilję Ostrogskiego, a w r. 1539 przez kniazia Semena (Fryderyka) Prońskiego, uczestnicząc w naprawie i rozbudowie umocnień zamku i grodu. Wkrótce po objęciu urzędu przez Prońskiego doszło w Bracławiu do rewolty, w trakcie której dowodzący zamkową załogą S. poniósł śmierć utopiony przez zbuntowanych mieszczan (którzy «pojmawszy starszego ziemianina brasławskiego Bohusza Słupicu wtopili», list Bony do kniazia Fiodora Sanguszki z 23 III 1541). S. był posiadaczem włości w dorzeczu Bohu (głównie na jego lewym brzegu, wzdłuż szlaku kuczmańskiego), sięgających początkowo od północy po Rajgród i Nosowce, na południu po dorzecze wpadającej do Sobu Sielnicy, na zachodzie podchodzących pod Klebań, a na wschodzie dochodzących do okolic Ładyżyna. Zasięg pierwotnego nadania dóbr ziemskich dla Słupiczów z łaski Świdrygiełły, potwierdzonego następnie przez w. ks. Witolda, znany jest bliżej m. in. z oświadczeń złożonych w kancelarii w. kor. podczas sejmu walnego 1581 r. przez Hrehorego Bohuszewicza oraz jego bratanka Semena Bohdanowicza Słupiców. Wg ich zeznań, potwierdzonych przez badania Edwarda Rulikowskiego (zreferowane przez R. Mienickiego), który miał dostęp do archiwum rodowego przechowywanego do r. 1919 w Kunie, dobra Słupiczańskie nadane Iwanowi obejmowały sieliszcza: Derenkowce (Diedkowce), Rolince (Rolińce), Kaletyn (Kalitynce v. Kaliczyńce), Karpow, Jasłowiec (Jasłow), Hubnik leżące «połu rieki Boh» oraz Nosowce «na riece Korytni», a więc terytorium odpowiadające rdzeniowi XVI-wiecznej włości kuniańskiej. Należące również do Słupiczów «pustynie» na prawym brzegu Bohu, u źródeł Udycza wiązać trzeba raczej z późniejszą donacją, prawdopodobnie na rzecz Tychona. Sam fakt usankcjonowania przez Witolda nadania ziemskiego potwierdza regestr w kodeksie przywilejów w. księcia sprzed r. 1430 z adnotacją, iż chodziło w nim o przywilej dla Iwana na dobra Kunę położoną «po lewej stronie Bohu, u dolnego Sobu» oraz Nosowce, zapewne wraz z usytuowanymi u źródeł rzeki Udycz wsią Ometyńcami i późniejszym Trościańcem. Do S-a należały jeszcze dwie włości, w których posiadanie weszli jego przodkowie zapewne jeszcze pod koniec XV w. Pierwszą z nich była włość klebańska, obszarem odpowiadająca połowie kuniańskiej, położona pomiędzy dobrami ładyżyńskimi po kniaziach Korotkich (o które Słupicze zabiegali tytułem wiana) i trościanieckimi, na zachodzie granicząca z włością tulczyńską, której główną osadą był rozłożony w środkowym biegu Sielnicy Klebań, a najstarszymi siołami, zapewne Wasylówka i Michałkowce. Drugą stanowiła Berszada, dorównująca ogromem «pustyń» trościanieckiej, i usytuowana na południowy-wschód od niej. Obejmowała ona dorzecza lewostronnych dopływów Bohu, a więc rzek Bernadynki, Berszadki i Lubaszówki. Przed r. 1541 S. przeprowadził dział dóbr dziedzicznych pomiędzy synami, wyłączając z niego przeznaczone dla córki Nosowce. S., o którego żonie brak informacji, miał dwóch synów: Bohdana (zob.) i Hrehorego (zob.) oraz córkę Żdannę, dziedziczkę Nosowiec, na których zapisał jej posag w wysokości 30 kóp gr. lit., zamężną (ślub między 1541 a 1551) za sędzią grodzkim bracławskim Romanem Krasnosielskim (zm. ok. 1592) PSB (Proński Semen); Słown. Geogr. (Iwanogród, Kuna, Ometyńce, Trościaniec, Tywrów); Chwalewik, Zbiory pol., I 274 (Kuna); Urzędnicy, III/3 s. 10 (dot. Pawła Słupicy); – Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Wyd. 2, Wr. 1996 X (woj. bracławskie) 170; Gawroński F. Rawita, Z dziejów rodziny Słupiczów, w: Studia i szkice historyczne, S. 3, Kijów 1915 s. 225–31 (błędy); [Iwanowski E.] Heleniusz E., Rozmowy o polskiej koronie, Kr. 1873 I 533, 577: Jakovenko N. M., Ukraïnska šljachta s kincja XIV do seredyny XVII st., Kiïv 1993 s. 56 (pieczęć), 149, 153, 173, 215 (Paweł i Tychon), 238; Mienicki R., Notatka o zaginionym archiwum Jaroszyńskich w Kunie, „Archeion” T. 1: 1927 s. 215–19; Otamanovskij V. D., Vinnicja v XIV–XVII stolittjach, Vinnicja 1993 s. 359–60; Radzimiński Z., Monografia XX. Sanguszków…, Lw. 1906 I 300–1; [Rolle A. J.] Dr Antoni J., Po inkursji kozackiej. Z wewnętrznych dziejów Bracławszczyzny, Kr. 1890 s. 9, 10, 132, 138; Urbański A., Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, W. 1929 s. 42–3; – Arch. Sanguszków, III nr 217, IV nr 223, 224; Vitoldiana. Codex privilegiorum Vitoldii Magni ducis Lithuaniae 1386–1430, Zebrał i wyd. J. Ochmański, P. 1986 s. 134 nr 164; Tomczak A., Memoriał Bernarda Pretwicza do króla z 1550 roku, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., T. 8: 1962 cz. 1 s. 342 przyp. 64, s. 349–50; Źródła Dziej., V 22 (Paweł), VI 126, XX 106, 144, XXI 298, 314, 570, 580, 614, 629, XXII 172, 604 (Iwan), 611 (Tychon), 633, 728, 733; – AP w Kr.: Arch. Sanguszków MK/1 (wypisy B. Gorczaka? dot. Słupiców z drzewem genealogicznym), t. IV/26, 27, 28, 33, 37, VII/82, 84, t. 141/1, 205/23; Centralnyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny w Kijowie: Fond 25 opis 1 spr. 13 k. 405 (Tychon); Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 opis 1 spr. 195 z. 5 (Metryka Wołyńska) k. 339v.–340, 343; IH PAN w W.: Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę w latach 1569–1648, W. 1987 załącznik III (pow. bracławski) nr 17 s. 354, nr 30 s. 357 (mszp. rozprawy doktorskiej).
IV. ADAM [fV/2] (d. before May 1556) Богдан Богушевич В інших документах ідеться про приватні шляхетські маєтки. Шість із них (№ 1, 4, 5, 6, 13, 14) стосуються конфлікту князів Жаславських (Заславських) зі Слупицями. Справа у тому, що після вимушеної здачі татарам 5 вересня 1551 р. Богданом Богушовичем Слупицею** Брацлавського замку Сиґізмунд Авґуст як великий князь литовський, розцінивши її як зраду3, приналежні йому, Б. Б. Слупиці, маєтки, розташовані на Східному Поділлі, де згодом виникло Брацлавське воєводство, конфіскував і приєднав до державних володінь, а 1552 р. передав у власність князю Кузьмі Івановичу Жаславському, зваживши на те, що той відбудовував своїми коштами даний замок4. К. І. Жаславський та його єдиний син Януш володіли дарованими маєтками до своєї смерті – відповідно до 1556 і 1562 рр.5 Від 1562 р. контроль над ними здійснювали опікуни неповнолітніх синів Януша – Януша й Михайла, якийсь час – і згаданий вище староста. Листом від 29 жовтня 1566 р. Сиґізмунд Авґуст зобов’язав цього старосту передати їх як опікунові княжат віленському каштеляну й найвищому литовському гетьману Григорієві Олександровичу Ходкевичу (№ 1). Згодом, десь між 1566 і 1575 рр., даними маєтками спромігся невідомо як заволодіти рідний брат Богдана Слупиці Григорій, званий також Жданом, а від 1575 р. вони належали й синові Богдана – Семенові6. Неодноразові намагання братів Януша і Михайла Жаславських, а після смерті останнього – першого з них (він з часом став підляшським воєводою) повернути собі маєтки не вдалися: Григорій і Семен Слупиці, а далі – їхні сини (Григорієві – Григорій і Юрій, Семенові – Матяш і Тихон) були непоступливі (№ 4–6, 13, 14)7 ** У цьому замку Б. Б. Слупиця був намісником брацлавського (також вінницького та луцького) старости князя Богуша Федоровича Корецького, тобто безпосередньо відповідав за його оборонний стан. 3 Про здачу Б. Слупицею Брацлавського замку та її наслідки див.: Nykiel B. Zdrada Bohdana Sіupicza w 1551 r. (okolicznoњж zdobycia Bracіawia przez Tatarуw) / B. Nykiel // Соціум: Альманах соціальної історії. Київ, 2006. Вип. 6. С. 39–42. Авторка помилково по-батькові йменує Богдана Івановичем. 4 Ibid. S. 42, 48. Того ж 1552 р. К. І. Жаславський був офіційно введений у володіння цими маєтками (Ibid. S. 49). Подальша доля Б. Слупиці невідома. Слідів його перебування в Речі Посполитій не виявлено. Ймовірно, він опинився за її межами і там помер (Ibid. S. 40–41). 5 Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od koсca czternastego wieku / J. Wolff. Warszawa, 1895 (репринт: Warszawa, 1994). S. 600–601. 6 Беата Никєль непереконливо твердить, що 1566 р. привілеєм Сиґізмунд Авґуст підтвердив право на ці маєтки Семенові (Nykiel B. Zdrada Bohdana Sіupicza… S. 42, 54): у щойно згаданому листі Сиґізмунда Авґуста від 29 жовтня 1566 р. жодного натяку на даний привілей немає і жодних відомостей про те, що його видано, виявити не вдалося. Григорій Слупиця у 1580-х роках, починаючи від 1582 або 1583 р., займав уряд коморника Брацлавського воєводства при тамтешньому підкоморії Лаврині Пісочинському (№ 5; Крикун М. Брацлавське воєводство впродовж своїх перших сорока років. С. 25; Nykiel B. Zdrada Bohdana Sіupicza … S. 47), у 1592– 1596 рр. – уряд брацлавського ґродського судді (Nykiel B. The Fifteenth- and Sixteenth- Century Starosts and the Starosty Magistrates of Bratslav and Vinnytsia (to 1569) (в друці). 7 Документи Брацлавського воєводства… № 98, 101, 135, 275, 276, 319, 433; Nykiel B. Zdrada Bohdana Sіupicza… S. 58–59. Григорiй (Ждан) Богушевич Слупиця (1556,1596) (d. before 8 December 1596) Słupica (Słupicz) Hrehory Bohuszewicz zw. Żdanem h. własnego (zm. między 1592 a 1596), komornik ziemski, potem sędzia grodzki bracławski. Był synem Bohusza (zob.), młodszym bratem Bohdana (zob.). S. po raz pierwszy pojawia się w listach Zygmunta Augusta z 5 IX 1555 z Rudnik, informujących o jego pobycie na dworze w związku ze staraniami o odzyskanie dóbr dziedzicznych, objętych konfiskatą po poddaniu Bracławia przez brata Bohdana w r. 1551. Po śmierci tegoż, sprawując przez kilkanaście lat opiekę nad jego potomstwem, S. podjął zabiegi o utrzymanie podstaw ekonomicznych rodu oraz odbudowę jego prestiżu, stając się głównym adwersarzem Zasławskich w walce o utrzymanie dziedzicznej Kuny z przyległościami. On to uzyskał od Zygmunta Augusta potwierdzenie nadań Słupiczańskich z czasów Świdrygiełły i Witolda (1555). W wyniku energicznych starań, otrzymał 30 V 1556 list intromisyjny w skonfiskowane w r. 1551 dobra, przy czym wobec pozostawania tychże w rękach Zasławskich oraz niepełnych lat bratanka Semena i jego siostry Maruszy, list ów powoływał się na zapis ojca S-y – Bohusza. Na jego schedę, jako dziedziczącego w młodszej linii Słupiców, składały się: Derenkowce, Jasłowiec (Jasłowicze), Kaliczynce (Kaletyńce), Rolińce i Hubnik z przyległościami, w tym z «uchodami leżącemi obapoł po rzece Bohu», czyli wsiami we włościach trościanieckiej i berszadzkiej. Była to połowa z dóbr nadanych przez w. kniazia Witolda Iwanowi Słupicy. Obok Zasławskich w roli pretendenta do części sukcesji po Bohdanie wystąpił jednak także będący w konflikcie z Zasławskimi star. bracławski i winnicki kniaź Bohusz Korecki (z tytułu wydatków na odbudowę zamku bracławskiego w r. 1550); 15 VI 1562 Zygmunt August ostrzegał go z Wilna, aby nie dopuścił do intromisji w te dobra młodych Zasławskich, zaś 29 X t.r. reprezentujący ich interesy przyszły hetman w. lit. Grzegorz Chodkiewicz (formalny opiekun) pozywał Koreckiego o bezprawne zagarnianie dochodów i pożytków z Kuny, Husakowiec i Roliniec. Ostatecznie wobec dalszych pretensji opiekunów kniaziów Janusza i Michała Kuźmiczów Zasławskich, król po kolejnych interwencjach S-y potwierdził 15 IV 1566 jego bratankowi XV-wieczne przywileje na Kunę z przyległościami. W r. 1575 pomógł mu S. w objęciu dziedzictwa, a o utrzymanie rodowych posiadłości toczył następnie wieloletnie procesy (1581–5, 1592–6) z Zasławskimi w ziemstwie bracławskim i w Tryb. Kor., podczas których skutecznie polemizował z ich plenipotentami, wykazując się dobrą znajomością praw koronnych i litewskich. W r. 1569 S. wziął udział w odbytym na zamku w Bracławiu okazowaniu szlachty pow. bracławskiego i winnickiego, związanym z podpisaniem unii polsko-litewskiej. W imieniu całego rodu złożył wtedy przysięgę przed komisarzem królewskim. W l. 1576 i 1577 występował wraz z elitą woj. bracławskiego przeciw unifikacyjnym zabiegom Stefana Batorego i umacnianiu wpływów polskich na odłączonych od Litwy ziemiach ruskich. Był jednym z dwudziestu dwóch sygnatariuszy skierowanej 7 VII 1577 do króla protestacji, w której domagano się przestrzegania uchwał sejmowych z l. 1564 i 1569 o inkorporacji ziemi wołyńskiej do Korony, gwarantujących woj. bracławskiemu przywileje oraz prawo do używania języka ruskiego w sprawach urzędowych z Koroną; swą pieczęć przyłożył na tym dokumencie jako drugi w kolejności (B. Czart.: rkp. 307). Po spaleniu przez ordę białogrodzką zamku i grodu winnickiego 8 X 1580, podobnie jak bratanek Semen i większość ziemian bracławskich, zgłosił S. na sejmie warszawskim do zapisania w Metryce Wołyńskiej (3 II 1581) manifest o spaleniu praw i przywilejów, który złożył na przechowanie w Winnicy u krewnego – poborcy woj. bracławskiego Semena Wasylewicza Obodeńskiego. Związki klientalne z Chodkiewiczami i Koreckimi, a rodzinne z częścią miejscowych rodów kniaziowskich, umożliwiły S-y karierę urzędniczą. Ok. r. 1584 obrano go na komornika ziemskiego bracławskiego (z tytułem tym wzmiankowany jest 25 IX 1584 i 1 VII 1585). Urząd ów sprawował zapewne do r. 1586 (wtedy to na zjeździe szlachty bracławskiej przedstwiony został nowy komornik Oleksiej Diakowski), z racji jego charakteru często zastępując nieobecnego podkomorzego, którym od 1 VII 1583 był jego krewny Ławrentyj (Wawrzyniec) Gniewoszewicz Piaseczyński z Kuniowa, pełniący także funkcję pisarza, a następnie sekretarza JKM. W r. 1592 być może z cesji, bądź co bardziej prawdopodobne, po śmierci szwagra Romana Krasnosielskiego, objął S. urząd sędziego grodzkiego bracławskiego (z tytułem sędziego występuje w aktach od 25 II t.r.). W sprawowaniu tego urzędu pomogło mu zapewne doświadczenie prawnicze zdobyte w sporze z Zasławskimi. Zamieszkał wówczas w Bracławiu (w r. 1592 woźny tam właśnie składał kierowane do niego pozwy, przedtem siedzibą S-y były wykupione od Krasnosielskich Nosowce, w których po jego śmierci rezydowała żona z synami). Dn. 4 XI 1592 przeprowadził w grodzie bracławskim wraz z bratankiem Semenem ostateczny dział rodowych włości. Obaj wnieśli wówczas spore, świadczące o wartości dzielonych dóbr, wadia po 5 tys. kóp gr. lit. (J. Zasławski straty wynikłe z pozbawienia go kaduka po Bohdanie szacował w r. 1584 na 2 640 kóp gr. lit.). S. stał się w ten sposób pełnoprawnym właścicielem położonych po prawej stronie Bohu: Roliniec, «uchodów» z Połoską i połowicą rzeki Bohu, Trościańca z połowicą rzeki Batohu, słobody Batoha z przyległościami, w tym lasami Kaliczyńcem i Derenkowcem. Reakcją J. Zasławskiego, wówczas już woj. podlaskiego, na ten akt były kolejne pozwy dla Słupiców z 4 XI i 13 XII t.r., w których nazywał ich «dzierżawcami nieprawnymi, ale gwałtownymi» i żądał odszkodowania w wysokości 6 200 kóp gr. lit. Prawdopodobnie wraz z bratankiem wziął S. udział w wyprawie wojennej, z czym zapewne łączyć trzeba przeprowadzony przez nich dział. Zmarł między grudniem 1592 a grudniem 1596, kiedy to w sądach występować zaczęli pod opieką matki oraz Iwana Mieleszki jego nieletni synowie i córka wraz z bratankami. O żonie S-y brak bliższych informacji; 1 II 1599 protestowała ona przeciwko kniaziom Januszowi i Krzysztofowi Zbaraskim o pogonienie bobrów na rzece Berszadzi jako wdowa «pani Słupicka sędzina grodzka bracławska». Z małżeństwa tego pozostawił dwóch synów, używających przydomka Zdanowicz – Hrehorego (zm. przed 1599) i Jurija (Jerzego; zm. ok. 1607), ożenionego z Maruszą (Marianną) Diakowską (Dyakowską), córką Mikołaja, która po jego śmierci jeszcze trzykrotnie wstępowała w związki małżeńskie (ok. 1607 za Pawłem Prysowiczem Zabłockim, ok. 1617 Iwanem Dżusą v. Dziusą i ok. 1618 za Wojciechem Birkowskim, skarżonym w r. 1621 o bigamię przez Bogumiłę Turowicką). Syn Jurija, także Jurij, zginął w kwietniu 1618 podczas drugiego zorganizowanego przez Wasyla Rohozińskiego zajazdu na Kunę jako ostatni męski potomek rodu Słupiców. Dobra Słupiców spadłe na Helenę (Halszkę) Wasylową Rohozińską, córkę Semena, i Fedorę – wnuczkę S-y, zamężną za Aleksandrem Kruszelnickim, stały się w początkach XVII w. podstawą fortun magnackich Zbaraskich – Berszada (Berszadź), Kalinowskich – Trościaniec (Smiłhorod, Adamgród) i Derenkowce. Słown. Geogr. II (Kuna, Nosowce, Trościaniec, Tywrów); Pułaski, Kronika, II (reprint) 139, 141–3 (Piaseczyńscy); Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Wyd. 2, Wr. 1996 X (woj. bracławskie) 170; Dziadulewicz S., List szlachty województwa bracławskiego do króla Stefana Batorego, „Mies. Herald.” R. 15: 1936 s. 69–71 (pieczęć S-y); Gawroński F. Rawita, Z dziejów rodziny Słupiców, w: Studia i szkice historyczne, S. 3, Kijów 1915 s. 230–1 (błędy); Jakovenko N. M., Ukraïnska šljachta s kinca XIV do seredini XVII st., Kiïv 1993 s. 56, 149, 173, 215; Lipiński W., Czołobitna do króla Stefana Batorego od szlachty województwa bracławskiego 7 lipca 1576 roku, w: Echa przeszłości, cz. 2 s. 74–7; [Rolle A. J.] Dr Antoni J., Po inkursji kozackiej. Z wewnętrznych dziejów Bracławszczyzny, Kr. 1890; – Źródła Dziej., XX 101, 106, 107–8, 109–17, 121, XXI 313, 314, 614, 616, 618; – AP w Kr.: Arch. Sanguszków MB/1 (wypisy B. Gorczaka? dot. Słupiców z drzewem genealogicznym), t. 115/38 (genealogia Krasnosielskich), t. 115/39, 49 (genealogia Koszków), t. 119/29 (genealogie Piaseczyńskich i Krasnosielskich), t. 141/1, 201/1 (sumariusz spr. Krasnosielskich i Piaseczyńskich), t. 205/23, t. VII/80, VIII, XVI, XVIA, XIX, XXII, XXVII, XXI, XXX/59, XXXI/40, 62, 66, XXXII/35; B. Czart.: rkp. 307 (list ziemian bracławskich do Batorego 7 VII 1577; pieczęć S-y); Centralnyj istoričnyj archiv Ukraïny w Kijowie: Fond 49 (Potoccy) opis 2 spr. 1374 nr 54 k. 27–37v. (rozgraniczenie włości posłupiczańskich z 16 VI 1629); Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 opis 1 spr. 195 z. 5 (Metryka Wołyńska) k. 339v.–340; L’vivs’ka Deržavna Naukova Biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Fond 5 (Ossolińscy) opis 1 III nr 4102 k. 6v., nr 4105 k. 36–41v., 44–45, 46–48v., 56–59, 89–90, 97–98v., 99–99v., 105–105v., 120–121, 142, 164–165, 166–169v., 181–181v., nr 4106 k. 1–1v., 3–4v., 9–10, 31–31v., 40–43, 44–45v., 46–48, 48–49v., 50–50v., nr 4108 k. 13, 26, 27, 29, 31, 33v. Beata Nykiel
ZDANNA BOHUSZEWICZOWNA [IV/4] (ca. 1556) (d. after 1556)
V . SEMEN BOHDANOWICZ [V/1] (bom ca. 1546 - d. before 8 December 1596)
MARUSZA BOHDANOWNA [V/2] (d. before 1615?)
HREHORY HREHOROWICZ alias ZDANOWICZ [V/3] (d. before 17 June 1599) Childless MIKOLAJ alias MISKO HREHOROWICZ [V/4]
DIMITR HREHOROWICZ [V/5]
JURIJ HRYHOROWICZ alias ZDANOWICZ [V/6] (d. after 1607?)
VI. 2.V. HALSZKA aUas HELENA SEMENOWNA [VI/1] (bom before 1595 - d. after 1638, before February 1639) oo (ca. 1613) Vasil [Dimitowicz?] ROHOZINSKI of the Leliwa arms (d. between 10 March and 15 June 1647) (before 28 Febmary 1639) Anna KRASNOSIELSKA of Krzykow, who l.v. Jakub Lawrynowicz PIASECZYNSKI Children: MATWIEJ alias MACIEJ alias MATIASZ (childless, b. before 1622 - d. after 1664); ADRIAN (b. before 1622 - d. on 2 June 1652 in the battle of Batoh) °° (before 29 March 1647) Eufrozyna Piasecka (in some sources as childless, but daughters: Pradencjanna alias Pudencjanna married to Marcin Krz^towski and Zuzanna married to Jan Glinka Wolski); MIK.OLAJ (childless, b. before 1622 - d. on 2 June 1652 in the Battle of Batoh); ALEXANDER (childless, d. on 2 Jvme 1652 in the Battle of Batoh); SZYMON (childless, d. on 2 June 1652 in the Battle of Batoh); WAWRZYNIEC (childless, d. on 2 June 1652 in the Battle of Batoh); KONSTANTY alias CONSTANTINE (childless, d. on 2 June 1652 in the Battle of Batoh). MATIASZ aUas MIKOLAJ SEMENOWICZ [VI/2] (d. ca. 1606 in Hungary in the course of military campaign) Childless Тихон Семенович [VI/3] (bom before 1596 - d. killed in Kuna during the foray on 22-23 January 1615) У лютому 1605 р. дозвіл на закладання замочка і містечка Куні, а також проведення двох щорічних ярмарків і щотижневого торгу отримав від польського короля Сигізмунда ІІІ (1587–1632) Тихон Слупиця. Згідно з привілеєм кожен ярмарок повинен тривати не менше двох тижнів, а пан Слупиця зобов’язаний з усіх прибулих купців брати звикле торгове мито [24, c. 925–926]
24. Документи Брацлавського воєводства 1566 – 1606 років / Упор. М. Крикун, О. Піддубняк; Вступ. ст. М. Крикуна. – Львів, 2008. – 1220 с. Childless MARUSZA (MARIANNA) MIKOLAJEWNA [VI/4]
Children: Unidentified from the second marriage to Birkowski. Fedora Dmitriewna [VI/5] (d. after 1637) oo (between October 1610 and 23 April 1613) Alexander KRUSZELNICKI of the Sas arms (d. 1634) Children: ANDRZEJ <ANDRIEJ> °o (before 6 June 1636) Zofia (childless); AUGUSTYN (childless); STANISLAW °° Marianna alias Anna PASLAWSKA; JAN (childless), FRANCISZEK (childless); ALEXANDER (d. before 4 April 1665), WAWRZYNIEC <LAWRENTIJ> (childless); LUDWIK (bom 1632, childless); HELENA; MARYA; MAGDALENA. Jeremij alias JEREMIASZ JURIEWICZ [VI/6] (d. 1618, killed in Nosowce during the foray) Unmarried and Childless * • Niezwykle burzliwe były losy zamożnego bracławskiego rodu Słupiczów. Jeden z przedstawicieli familii, Bohdan został oskarżony o zdradę po najeździe tatarskim na Bracławszyznę w 1551 r., a jego dobra skonfiskowano i przekazano Zasławskim. Stało się to przyczyną długotrwałych sporów prowadzonych przez krewnych i potomków Bohdana z Zasławskimi. Było o co się spierać, gdyż dziedziny Słupiczów, choć słabo zagospodarowane, były niezwykle rozległe. Obejmowały ziemie skupione wokół Nesterwaru (He- стерварка), Klebania (Клебань), Trościańca (Тростянець), Batoha*, Hubnika (Губник) i Kuny (Куна) a także „pustynie" nad Berszadzią**. Stanowiły własność „niedzielną" należącą niegdyś do braci Iwana (zmarł przed 1551 r.) i Bohusza (zmarł 1541 r.). Uznany za zdrajcę Bohdan Iwanowicz dzielił ten majątek z bratem stryjecznym Hrehorym Bohuszowiczem, zwanym także Żdanem (zmarł 1596 r.). Tenże Hrehory-Żdan wziął na siebie ciężar pro.wadzenia sporów o dobra Słupiczów, działając także w imieniu stryjecznego bratanka Semena Bohdanowicza (zmarł przed 1596 r.). W 1566 r. odzyskał majątki trościanieckie z przyległościami. W 1575 r. mając „w kieszeni" pozy.tywny wyrok sądu Hrehory-Zdan zajechał i wziął pod kontrolę majątki kuniańskie. Po 17 latach Hrehory-Żdan i Semen dokonali podziału dóbr słupiczańskich (1592 r.). Bratankowi przypadły ziemie wokół Kuny, stryjowi majątki trościanieckie. Dramaty rodzinny nie zakończyły się jednak. Semen i Hryhory-Żdan niebawem po podziale dóbr opuścili „ziemski padół". W 1596 r. dobra kuniańskie dziedziczyli już małoletni potomkowie Semena — Halszka, Matiasz, Tychon i Fedora — w opiece drugiego męża ich babki Zofii Olech.nowiczowny Mikulińskiej, Jermoły Mieleszko. Uzyskał on w 1605 r. przywilej królewski na fundacje miasta w Kunie. Zanim potomstwo Semena osiągnęło wiek dojrzały zmarli Matiasz (1612 r.) i Fedora (1613 r.). Tychon i jego sios.tra Halszka, zamężna za Wasylem Rohozińskim, zaczęli toczyć spory o ojcowskie dziedzictwo. Doprowadziły one do tragicznych wydarzeń. W 1615 r. W. Rohoziński wraz z wspierającymi go przyjaciółmi, wśród których byli Iwan Mieleszko, Stefan Zaleski, podsędek bracfcwski, i Wasyl Zytyński, najechał na Kunę, a Tychon został zabity w czasie zajazdu. Nie mniej dra.matyczne były losy drugiej gałęzi Słupiczów. Hryhory-Żdan miał dwóch synów Jurija i Hryhorego. Pierwszy z nich zmarł przed 1615 r., ale z małżeństwa z Maruszą Dyakowską dochował się syna Jeremiasza (Jermoły). Hryhory zmarł przed 1599 r. i miał tylko córki. Fedora wyszła za mąż za Aleksandra Kruszelnickiego (przed 1615 r.), zaś Marusza za Pawła Prysowicza Zabłockiego (przed 1609 r.), a potem ponownie za Wojciecha Birkowskiego (przed 1618 r.). Spory pomiędzy stryjecznym rodzeństwem doprowadziły do kolejnej tragedii. W 1618 r. w czasie kolejnego zajazdu Wojciech Birkowski zabił Jeremiasza Słupiczę. Ród Słupiczów w linii męskiej wygasł. Pozostały przy życiu trzy kobiety z tego rodu — Rohozińska, Birkowska i Kruszelnicka. Marusza i Fedora wyprzedały znaczną część dóbr i „pustyń" trościanieckich. Nesterwar, Trościaniec i Batoh przejął Adam Kalinowski. Znaczną część gruntów hubnickich i ziem nad Berszadzią wykupili Zbarascy. Kruszelnickim pozostały tylkó Nosowce i Michajłowce. Ziemie po Tychonie przejęli Rohozińscy, mimo że w 1621 r. Wasyl, mąż Halszki Słupiczanki, został za zabójstwo Tychona skazany na dwa lata i 12 tygodni „wieży". W 1629 r. w dobrach Rohozińskich było 676 dymów (w tym 40 w dzierżawie), Kruszelniccy posiadali już tylko 119, w przejętych przfez Kalinowskich majątkach słupiczańskich odnotowano 1 772 dymy, a w kupionych od Słupiczów dobrach Zbaraskich 1 669 dymów, To zestawienie daje pojęcie o rozmiarach włości posiadanych niegdyś przez Słupiczów. Ponad 4 000 dymów stanowić mogło iście magnacki majątek, gdyby nie rodzinne spory, które wyeliminowały ten ród z rywalizacji o majątki i wpływy na wschodnim Podolu. Słupiczowie byli spokrewnieni i spowinowaceni z ważnymi bracławski.mi rodami pańskimi. Bohdan miał za żonę Zofię Olechnównę Mikulińską. Siostra Hrehorego-Żdana, Żdanna była zamężna za Romanem Iwanowiczem Krasnosielskim. Z kolei Semen Bohdanowicz ożenił się z Owdotią Juchnowiczową Krasnosielską. Pozostałe koligację miały już charakter zewnętrzny. Wspomniany Wasyl Rohoziński, mąż Halszki Semenówny, pochodził z Wołynia. Żonaty z Fedorą Hryhorówną Aleksander Kruszelnicki wywodził się ze szlachty czerwonoruskiej. Małżeństwo Jurija Hryhorowicza z Maruszą Dyakowską wiązało go z ważnym, ziemiańskim rodem braciawskim. Słupiczowie pełnili też funkcje publiczne. Hrehory-Żdan był komornikiem bracławskim desygnowanym na urząd prżez podkomorzego Ławryna Pia.soczyńskiego. W latach 1592—1596 pełnił zaś funkcję sędziego grodzkiego bracławskiego z ramienia starosty Jerzego Strusia. Był też posłem na sejm z roku 1582. Wszyscy Słupiczowie pozostawali najprawdopodobniej wierni prawosławiu, jak świadczy dokonana przez Halszkę ze Słupiczów Rohozińską ofiara na wspominki przez mnichów pieczarskich . * Dawny Batoh stanowi dziś nadrzeczną część miejscowości Четвертинівка. ** W XVI і XVII w. Breszadź była dopływem Bohu, a Dochna dopływem Berszadzi. Dziś Berszadź uznawana jest za dopływ rzeki Доосна wpadającej do Bohu. 11 Informacje o Słupiczach podaję na podstawie: AP w Krakowie, AS, Teki Rzymskie, teka VIII, N 45; teka XVI, N 48; teka XVIa, N 11; teka XIX, N 60; teka XXII, N 49; teka XXVII, У іншому акті він названий камянецьким воєводою . У 1541 році на місцевій державній посаді перебуває “старший земянин” Богуш Слупиця .49. З часом, з цього служебного лицарства формується місцевий панівний клас, з якого складаються місцеві уряди. 50. У 1551 році намістником Брацлавського старости згадується земянин Слупиця. З “ Опису Брацлавського замку “( 1552 р. ) дізнаємось: ” Сидеть въ замке можно безопасно по случаю заключения перемирия съ турками и татарами. Предъ симъ ( 1551 р. [Б.В.]) замокъ былъ взятъ царёмъ перекопскимъ. Оный царь съ многочисленною ордою татаръ, турокъ, и янычаръ подступилъ подъ замокъ и зосталъ его безъ особой обороны и безъ сторожей. Староста замка на тотъ часъ куда – то уехалъ. По некоторомъ сопротивлении, оказанномъ земяниномъ Кудренком, замокъ наконецъ былъ сданъ царю перекопскому – наместникомъ Слупицей, Романом Красносельским, Церезиемъ(Сергієм.[Б.В.]) Оратовским, Матвеемъ Золотарёмъ и другими...” 51. Спадок і королівську данину Калиновський доповнив цілим рядом купівель від місцевих землян. Так, у 1598 р. були відкуплені від Чечелів Щурівці, близько 1611 – 1615 рр. – Клебань (Славгород), Тульчин (Нестервар) і Тростянець (Адамгород) від останнього представника прадавнього роду подільських бояр Слупиць Тихона Слупиці [Яковенко Н. М. Українська шляхта з кінця XIV до середини XVII століття. Волинь і Центральна Україна. Видання друге, переглянуте і виправлене –Н.М. Яковенко. – К.: Критика, 2008. – 472 с., с. 237]. |
РОДОВОДИ ШЛЯХТИ > С >