Коцюби-Якушинськi

Kolejnym rodem o podobnym statusie społecznym byli Kociubo wie.Jakuszyńscy. W 1569 r. reprezentowało ich trzech braci, synów Borysa 
Kociuby (zmarł po 1545 r.) Benedykt (zmarł po 1585 r.), Olechno (zmarł 
przed 1580 r.) i Bohdan (zmarł 1602/1604 r.). Byli oni współwłaścicielami 
Jakuszyniec (HKyniMHiji) pod Winnicą oraz Hulowiec (dzisiejsza KoMyHapiB.Ka) w północno-zachodniej części województwa. Spośród ich sióstr Pelagia 
była zamężna za Iwanem Żabokrzyckim, zaś Helena została żoną Andrzeja 
Chruślińskiego. Olechno i Benedykt zmarli bezdzietnie. Bohdan skupił w 
swym ręku wszystkie majątki, a nawet zainwestował w nowe zakupy w 
okolicach Hulowców. Zakupił od Homostajów Huszczyńce, a od Matejkow.skich Holaki (przed 1593 r.). Jednak nie utrzymał dóbr na północy woje.wództwa pod swoją kontrolą Hulowce już przed 1601 r. znalazły się w posia.daniu Strusiów, a następnie Kalinowskich, Huszczyńce przeszły w niezna.nych okolicznościach do rąk Szaszkiewiczów, potem Kalinowskich, zaś Holaki 
przyłączyli do swych pikowskich latyfundiów Ostrogscy (przed 1606 r.). 
Jedyny syn Bohdana Iwan (zmarł 1635 r.) nie kontrolował na^et całości dóbr 
jakuszyńskich, gdyż jego matka, pozostająca na dożywociu wdowa po Bohda.nie Anna z Wojciechowskich wyszła ponownie za mąż za Bohdana Obodeń- 
skiego i zapisała małżonkowi swój majątek, co stało się powodem niekoń­
czących się sporów miedzy Obodeńskimi a Jakuszyńskimi. Inny konflikt o 
zadawniony dług toczył się między Iwanem a jego sąsiadami Mikulińskimi. 
Ofiarą tych swarów padł m. in. Włodzimierz Mikuliński, a I. Jakuszyńskiego 
uznano za współwinnego tej śmierci. Po wielu procesach Trybunał Koronny 
uwolnił go od wszelkiej odpowiedzialności i Iwan mógł spokojnie gospo.darować na swoich Jakuszycach. W 1629 r. był tam posiadaczem 151 dymu, 
a zatem całkiem pokaźnego majątku sytuującego go w gronie zamożnej 
szlachty. Z małżeństwa z Barbarą Werbowską Iwan miał tylko córkę — 
Anastazję. Po śmierci ojca opieką nad nią przejął drugi mąż matki, Maksy.milian Oczesalski (jeszcze 1642 r.). Potem Anastazja była trzykrotnie zamęż­
na, za Szymonem Potockim, nieznanym z imienia Tyszą-Bykowskim oraz 
Jakubem Rościszewskim. Jeszcze w 1664 r. była ona właścicielką Jakuszy.niec. Jakuszyńskim przypadł w latach 1569—1648 jeden urząd ziemski: Iwan 
był w latach 1615—1635 wojskim Winnickim. Jego ojciec w 1581 r., a on w 
1632 r. (sejm konwokacyjny) byli posłami na sejm. Bohdan i Iwan należeli do 
„przyjaciół“ podkomorzego bracławskiego Ławryna Piasoczyńskiego. Wspo.magali go w sprawach sądowych przeciw Zbaraskim, Iwan pełnił nawet rolę 
pełnomocnika podkomorzego. Utrzymywali też przyjacielskie stosunki z 
Krasnosielskimi, Strzyżowskimi i — do konfliktu wspomnianego wyżej — 
także z Mikulińskimi. Ród nie mógł się poszczycić świetnymi koligacjami, 
choć Żabokrzyccy należeli do grupy starych rodów pańskich, a Chruslińscy, 
mimo iż nowo przybyli, byli wpływowi — obdarowani na Bracławszczyźnie 
królewszczyznami i urzędem28.
28 Informacje o Jakuszyńskich podaję na podstawie: Ukraina.— Dz. I.— S. 102, 142;
Dz. II.— S. 126, 387, 403, 538, 604; Dz. III.— S. 708, 710; Архив ЮЗР.— 4. 7.— T. II.— C. 558;
Документи Брацлавського воєводства...— C. 169, 263—264, 297—298, 410, 488, 779, 788, 812,
913, 927; Herbarz Polski...— T. VIII.— S. 169; T. X.— S. 304; [Rulikowski E.] Przed kilkuset
laty (Bracławszczyzna).— S. 296; Mazur K. W stronę integracji z Koroną...— S. 425; Litwin H.
Napływ szlachty polskiej...— S. 210. Dzieje Iwana Jakuszyńskiego opisał Antoni J. Rolle fan.tazjując przy tym nieco, ale też korzystając z nieistniejących już dziś dokumentów z archiwum
dworskiego w Jakuszyńcach; zob.: [R o 11 e ] A. J. Jak się żyło na kresach ukrainnych przed in-gospo.kursją kozacką / / [Rolle] A. J. Opowiadania Historyczne.— Warszawa, 1882.— Serya trze.cia.— T. II.— S. 61— 109.


Якушинцев существовало уже в XIII столетии. Также он пишет, что в XVII столетии село принадлежало представителю давнего украинского боярского рода Коцюб или Козуб, которые позднее стали именоваться Якушинскими. Руликовский, указывает, что Якушинцы были переданы земянину Борису Коцюбе Великим князем Литовским Свидригайлом, однако это предположение по словам Атамановского является ошибочным, поскольку согласно люстраций 1545-го и 1552-го, Коцюба ими уже владел, а Свидригайло княжил на Подолье во второй раз в 1440-е-1452 год. Также согласно письму 21.05.1431 -го, Якушинцы принадлежали пану Евсею и имели точно определенные и никем не оспариваемые границы с соседними усадьбами. 

Rodzina:JakuszyńskiGniazdo:z Jakuszyniec w powiecie winnickim
Borys Jakuszyński, ziemianin powiatu winnickiego 1545 r. (Rew. z. Win.). Borysa dziećmi mieli być: Pelagia Iwanowa Zabokrzycka, Benedykt i Olechno, zmarli bezżennie i Bohdan, po którym, z Hanny Wojciechowskiej, został syn Jan. ¶ Jan, wojski winnicki 1622 r. Anastazya z Jakuszyńskich, córka Jana, 1-o v. Szymonowa Potocka, 2-o v. Tysza Bykowska, 3-o v. Jakóbowa Rościszewska, pisarzowa ziemska płocka, po śmierci matki swej, Barbary z Wierzbowskich, 2-o v. Maksymilianowej Oczesalskiej, zanosi 1663 r. protest przeciwko ojczymowi, o unieważnienie zapisu dożywocia, przyznanego mu na Jakuszyńcach (Woł. VIII A f. 330 i IX f. 682).

Comments