Nowosłowiańskie przymiotniki tworzymy dodając końcówki (a czasami także przedrostki) do innych słów. Odmieniają się przez przypadki i mają wszystkie trzy rodzaje w liczbie pojedynczej (liczba mnoga jest wspólna dla wszystkich trzech rodzajów). Po dodaniu tych końcówek palatalizują (e.g. k→č, h→š, g→ž).
Najczęściej dodawane zakończenia (w kolejności m. ż. n. lm.) to:
- -sky, -ska, -ske, -ski.
Jest to najczęściej używane zakończenie.
przykład: Rus, russky = Rosjanin (rzecz.), rosyjski, ruski (przym.)
- -ij, -ija, -ije, -iji. Te zakończenia wyrażają pewne pochodzenie w znaczeniu od kogoś/czegoś = "ot + dopełniacz".
przykład: bog, božij = Bóg (rzecz.), boży (przym.), niešto ot Boga jest božije = coś od Boga jest boże.
- -ov, -ova, -ovo, -ovi. Te wyrażają pewien rodzaj przynależności do męskiego podmiotu w znaczeniu "czyj, czyja, czyje" = "dopełniacz".
przykład: petrova kniga = książka (czyja?) Piotra = Piotrowa książka.
- -in, -ina, -ino, -ini. Te z kolei wyrażają własność podmiotu żeńskiego w zakresie "czyj, czyja, czyje" = "dopełniacz".
przykład: anina kniga = książka (czyja?) Anny = Anina książka.
- -ny, -na, -ne, -ni. Tu mamy wskazanie na jakieś źródło w znaczeniu "z kogo/z czego" = "iz + dopełniacz".
przykład: železo, železny = żelazo (rzecz.), żelazny (przym..), niešto iz železa jest železne = coś z żelaza jest zelazne.
- bez- -ny, bez- -na, bez- -ne, bez- -ni. Wykluczenie w znaczeniu "bez kogoś/czegoś" = "bez + dopełniacz".
przykład: meso, bezmesny = mięso (rzecz.), bezmięsny (przym.), niešto bez mesa jest bezmesne = coś bez mięsa jest bezmięsne.
- nad- -ny, nad- -na, nad- -ne, nad- -ni.
Wyraża pewne wyniesienie, rozszerzenie w znaczeniu "powyżej, nad kimś/czymś" = nad + narzędnik".
przykład: zemja, nadzemny = ziemia (rzecz.), nadziemny (przym.), niešto nad zemjej jest nadzemne = coś nad ziemia jest nadziemne.
Oczywiście zakończenia przymiotników można łączyć jak np.: petrovska orchestra (-ov + -ska) itd.
deklinacja
Żywe języki słowiańskie korzystają głównie z dwóch wzorów dla odmiany przymiotników. Mamy tu miękki i twardy wzór. Wzorce te są bardzo podobne do miękkich i twardych wzorców fleksji zaimków. W języku nowosłowiańskim jest to bardzo uproszczone i używamy tylko jednego wzorca identycznego z miękkim wzorcem zaimków. To uproszczenie jest możliwe, ponieważ wszystkie te schematy deklinacji są wzajemnie bardzo podobne i różnią się jedynie w detalach (samogłoski). Oczywiście, z powodu istnienia twardego i miękkiego wzorca, które różnicują jedynie samogłoski, nie ma problemu, aby opcjonalnie używać obu wzorców deklinacyjnych. Dla przypomnienia, samogłoskom -o i -ie z twardego wzorca zaimków odpowiadają samogłoski -e i -i z miękkiego wzoru zaimków (e.g. o↔e oraz ie↔i). Np.: dobr-ego↔dobr-ogo, ...
przykład 1: dobry = dobry
|
męski
|
żeński |
nijaki |
lm. |
mianownik
|
dobr-y |
dobr-a |
dobr-e |
dobr-i |
dopełniacz |
dobr-ego |
dobr-ej |
dobr-ego |
dobr-ih |
celownik |
dobr-emu |
dobr-ej |
dobr-emu |
dobr-im |
biernik |
dobr-ego
|
dobr-u |
dobr-e |
dobr-e |
wołacz |
dobr-y
|
dobr-a
|
dobr-e
|
dobr-i
|
miejscownik |
dobr-em |
dobr-ej |
dobr-em |
dobr-ih |
narzędnik |
dobr-im |
dobr-ej |
dobr-im |
dobr-imi |
przykład 2: sviežy = świeży
|
męski
|
żeński |
nijaki |
lm. |
mianownik
|
sviež-y |
sviež-a |
sviež-e |
sviež-i |
dopełniacz |
sviež-ego |
sviež-ej |
sviež-ego |
sviež-ih |
celownik |
sviež-emu |
sviež-ej |
sviež-emu |
sviež-im |
biernik |
sviež-ego
|
sviež-u |
sviež-e |
sviež-e |
wołacz |
sviež-y
|
sviež-a
|
sviež-e
|
sviež-i
|
miejscownik |
sviež-em |
sviež-ej |
sviež-em |
sviež-ih |
narzędnik |
sviež-im |
sviež-ej |
sviež-im |
sviež-imi |
stopniowanie (gradacja)
Stopniowanie przymitników odbywa się na trzech poziomach. Umożliwia to porównywanie natężenia tej samej cechy. Przymiotniki tworzą formy stopnia równego, wyższego i najwyższego.
- stopień równy
To jest podstawowa forma przymiotnika.
przykład: dragy, sviežy = drogi, świeży.
- stopień wyższy
Ten poziom tworzymy dodając zakończenia -iejšy, -iejša, -iejše, -iejši or -ejšy, -ejša, -ejše, -ejši po spalatalizowaniu spółgłosek č, š, ž. Gdy coś porównujemy używamy dopełniacza i przyimka ot = od.
przykład: sviežejšy ot togo = świeższy od tego (D).
- stopień najwyższy
To bezwzględny poziom utworzony przez dodanie przedrostka -naj do stopnia wyższego. Porównując, używamy dopełniacza i przyimeka -iz = z, ze.
przykład: najdražejšy iz vsih ljudij = najdroższy ze wszystkich ludzi.
- forma zgrubiała (augmentatywna)
Ta forma jest tworzona przez dodanie przedrostka -naj do stopnia równego. Jest ona używana np. w grzecznościowych zwrotach.
przykład: najdragy gospodi! = (Bardzo) drogi Panie!
stopniowanie opisowe
Ta forma gradacji stosowana jest do wszystkich przymiotników. Tworzy się ją przez dodanie przysłówków vyše, najvyše (wyżej, najwyżej) or bolje, najbolje (więcej, najwięcej). Obie formy w tłumaczeniu na język polski mają takie samo znaczenie tj.: bardziej, najbardziej . Formę augmentatywną można wyrazić przez dodanie przysłówka mnogo (wielce, dosł. dużo).
przykład:
- dragy
- dražejšy = vyše dragy = bolje dragy
- najdražejšy = najvyše dragy = najbolje dragy
- najdragy = mnogo dragy
stopniowanie nieregularne
Chociaż NS to sztuczny język, to nie może istnieć bez nieregularnych przymiotników. Są one obecne we wszystkich językach słowiańskich. Nowosłowiański ma ich tylko pięć:
stopień równy
|
|
stopień wyższy
|
veliky |
duży, wielki
|
bolšy |
dobry |
dobry |
lučšy |
blagy |
przyjemny, radosny
|
unšy |
maly |
mały |
menšy |
zly |
zły
|
goršy |
|