rzeczownik odsłowny (gerundium) Rzeczownik odsłowny (albo gerundium) to słowo, które zachowuje się jak rzeczownik (e.g. ma przypadki, rodzaje, ...), ale jest sposobem ekspresji czasownika. Rzeczownik odsłowny jest rzeczownikiem pochodzącym od czasownika i może być podmiotem i przedmiotem. Tworzony jest od formy imiesłowu biernego przez dodanie końcówki -ije. Jest rodzaju nijakiego i odmienia się wg miękkiego wzorca nijakiego polje, polja, polju, ... przykłady: pisati, pisany→pisanije (pisanie) slyšeti, slyšeny→slyšenije (słyszenie) variti, varieny→varienije (warzenie) gybnuti, gybnuty→gybnutije (ginięcie) dielati, dielany→dielanije (działanie) Govorienije jest srebro, m'lčenije jest zlato. = Mówienie jest srebrem, milczenie złotem. transformacja klauzuli ↔ rzeczownik odsłowny Zobacz w tabeli jak przekształcić klauzulę w rzeczownik odsłowny. W ten sposób możemy skompresować całe zdanie do rzeczownika odsłownego, który może być użyty jako część innej klauzuli.
przykłady: (Ja) pišu pismo. = Piszę list - normalna klauzula moje pisanije pisma = moje pisanie listu- gerundium z transformowanym podmiotem (ja) i przedmiotem (pismo). Jesi li vidiel moje pisanije pisma? = Czy widziałeś moje pisanie listu? - gerundium użyte jako przedmiot w innej klauzuli. (Ty) čitaješ dobro. = Ty czytasz dobrze. - normalna klauzula dobre čitanije ot tebe = Twoje dobre czytanie - gerundium z transformowanym podmiotem (ty) i przysłówek (dobro). Bog čudiesno iztvoriše (dok.) človieka. = Bóg cudownie stworzył człowieka. - normalna klauzula čudiesne iztvorienije človieka ot Boga = cudowne stworzenie człowieka przez Boga. - gerundium z transformowanym podmiotem (Bog), przedmiotem (človiek) i przysłówkiem (čudiesno). Vieruju v čudiesne iztvorienije človieka ot Boga. = wierzę w cudowne stworzenie człowieka przez Boga . - gerundium użyte jako przedmiot w innej klauzuli imiesłowy przymiotnikowe Nowosłowiański język ma łączną liczbę czterech imiesłowów zachowujących się jak przymiotniki (e.g. rodzaj, liczba i przypadki jak u zwykłych przymiotników). Jednym z nich jest już znany imiesłów bierny. Ale istnieją dwa imiesłowy bierne: jeden jest związany z czasem przeszłym, drugi z teraźniejszym. Ta sama symetria ma miejsce w przypadku imiesłowów czynnych. Proszę pamiętać te symetrie:
Tabela nowosłowiańskich imiesłowów przymiotnikowych
* zasada wyboru -ny lub -ty z odpowiednia samogłoska została już opisana w poprzednim rozdziale.
przykłady imiesłowów biernych: Tuto jest najpijeme pivo v našej krajinie. = To jest najczęściej pite piwo w naszym kraju. (to jest imiesłów bierny czasu teraźniejszego, ponieważ mówimy o obecnym czasie) Moja butylka jest izpita. = Moja butelka jest wypita. (to jest imiesłów bierny czasu przeszłego, ponieważ teraz moja butelka jest pusta) Hočeš li jasti variene meso? = Czy chcesz jeść warzone (gotowane) mięso? (to jest imiesłów bierny czasu przeszłego, ponieważ mięso zostało ugotowane wcześniej, przed czsem obecnym) przykłady imiesłowów czynnych: Rabotajučy človiek ne imaje svobodne vreme. = Pracujący człowiek nie ma wolnego czasu. (to jest imiesłów czynny czasu teraźniejszego - człowiek pracuje teraz, obecnie) Na stolu jest varjuča voda. = Na stole jest wrząca woda. (to jest imiesłów czynny czasu teraźniejszego - woda wrze teraz, w tej chwili) Prosime, davajte dorabotavše električske pribory do ekologičnego otpada. = Prosimy, dawajcie zużyte elektronarzędzia do ekologicznych odpadów. (to jest imiesłów czynny czasu przeszłego - użytkowanie sprzętu jest zakończone) imiesłowy przysłówkowe, transformacja klauzuli do imiesłowu przysłówkowego Imiesłowy przysłówkowe są podobne do rzeczowników odsłownych (gerundiów). Obie formy reprezentują proces użycia różnych gramatycznych kategorii (np. jako rzeczownik lub jako przysłówek). Przysłówkowe imiesłowy są bardzo przydatne w sytuacjach, gdy chcemy włączyć jedną klauzulę do innej klauzuli, jeśli obie klauzule mają ten sam temat. Imiesłów przysłówkowy zachowuje się jak zwykły przysłówek i może być interpretowany jako drugi pomocniczy/podporządkowany czasownik względem głównego, nadrzędnego czasownika w tym samym zdaniu. Istnieją dwa imiesłowy przysłówkowe : teraźniejszy i przeszły. Przysłówkowe imiesłowy tworzone są z czynnych imiesłowów przymiotnikowych poprzez prostą zmianę końcówek w następujący sposób:
zauważ, że te imiesłowy (podobnie jak zwykłe przysłówki) nie mają rodzajów, liczby ani przypadków przykłady imiesłowów przysłówkowych czasu teraźniejszego: 1-wsza (nadrzędna) klauzula: Redaktor slyši šum aut na ulicie. = Redaktor słyszy szum aut na ulicy. 2-ga (podrzędna) klauzula: Redaktor piše članek do novin. = Redaktor pisze artykuł do gazety. Obie klauzule mają ten sam podmiot. Możemy połączyć je w tylko jedno zdanie następująco: Redaktor pišuč članek do novin slyši šum aut na ulicie. = Redaktor pisząc artykuł do gazety (podczas pisania artykułu do gazety) słyszy szum aut na ulicy. To samo zdanie przeniesione do czasu przeszłego: Redaktor pišuč članek do novin je slyšel šum aut na ulicie. = Redaktor pisząc artykuł do gazety (podczas pisania artykułu do gazety) słyszał szum aut na ulicy . przykłady imiesłowów przysłówkowych czasu przeszłego: 1-wsza (nadrzędna) klauzula: Redaktor slyši šum aut na ulicie. 2-ga (podporządkowana) klauzula: Redaktor je dopisal članek do novin. = Redaktor napisał artykuł do gazety. Obie klauzule mają ten sam podmiot. Możemy połączyć je w tylko jedno zdanie następująco : Redaktor dopisav članek do novin slyši šum aut na ulicie. = Redaktor napisawszy artykuł do gazety (po napisaniu ...) słyszy szum aut na ulicy. To samo zdanie przeniesione do czasu przeszłego : Redaktor dopisav članek do novin je slyšel šum aut na ulicie. = Redaktor napisawszy artykuł do gazety (po napisaniu ...) słyszał szum aut na ulicy. |
lekcje >