strona czynna Wszystkie czasowniki wymienione w poprzednich lekcjach były w stronie czynnej. Strona czynna oznacza, że jakiś podmiot w mianowniku jest wykonawcą (inicjatorem) działania opisanego przez czasownik. Przedmiot (cel) działania jest w bierniku. przykład: Moj prijatel (M, podmiot) vidi (czas.) veliky dom (B, przedmiot). = Mój przyjaciel widzi duży dom.
strona medialna (czasowniki zwrotne) Ta strona gramatyczna oznacza, że przedmiot jest identyczny z podmiotem. Język nowosłowiański ma osobowe zaimki zwrotne se, sebe, sebie, ... które dokładnie odnoszą się do podmiotu. Ten zaimek został już przedstawiony w lekcji7. - zaimki. Zauważ, że ten zaimek nie posiada mianownika, a jego inne przypadki są bardzo podobne do zaimków osobowych ja i ty. (e.g. mne = tebe = sebe, mnie = tebie = sebie, ...) Oznacza to, że strona medialna może być traktowana jako szczególny rodzaj strony czynnej, w której podmiot i przedmiot są identyczne. Te czasowniki są zapisane w słownikach z zaimkiem se (e.g. kupati se = kapać się). przykład: (Ja) kupaju sebe v basenu. = Kupaju se v bazenu. = Kąpię się w basenie. podmiot: ja = ja czas.: kupati = kąpać przedmiot = se = się (siebie, mnie samego) porównaj ten przykład ze stroną aktywna majacą inny przedmiot: Kupaju svojego psa v bazenu. = Kąpię swojego psa w basenie. strona bierna, imiesłowy bierne Strona bierna jest stroną gramatyczną, w której podmiot w mianowniku nie jest wykonawcą, a celem. Oznacza to, że jest zupełnie odwrotnie niż w stronie aktywnej. Ta strona jest używana wtedy, gdy informacja o celu jest ważniejsza niż informacja o wykonawcy. Wykonawca, który jest mniej ważny może być (ale nie musi) wyrażony w narzędniku. Strona bierna powstaje za pomocą kombinacji czasownika byti (być) i biernego imiesłowu w mianowniku. Imiesłów bierny zachowuje się jak przymiotnik i jest utworzony w podobny sposób jak L-participium od bezokolicznika, poprzez modyfikację jego zakończrnia w następujący sposób:
przykłady: Moj pes jest kupany v bazenu. = Mój pies jest kąpany w basenie. Tuto pismo jest pisane na dobry paper. = Ten list jest pisany na dobrym papierze. tryb warunkowy Tryb warunkowy odnosi się do hipotetycznego stanu rzeczy lub niepewnego zdarzenia, które jest uzależnione od innych okoliczności. Jedynym czasownikiem majacym swój własny tryb warunkowy jest byti = być
Tryb warunkowy wszystkich czasowników jest tworzony przez kombinację L-participium i trybu warunkowego czasownika byti (być). przykłady: Dielal byh. = Robiłbym. Dielal li bys? = Czy robiłbyś? Pili byhom. = Pilibyśmy. Slyšela bys. = Słyszałabyś. Jadli by. = Jedliby. aspekty czasowników Aspekt (postać, forma) – kategoria gramatyczna wyrażająca sposób przedstawiania czynności lub stanu, definiuje jej przepływ wewnętrzny w czasie (lub jego brak), z punktu widzenia mówiącego. Język nowosłowiański ma dwa aspekty:
Aspekt dokonany pozwala mówcy opisać działania związane z jakimś konkretnym wydarzeniem, już zakończonym. Niedokonany aspekt nie przedstawia działania, związanego z jakimś dokładnym punktem czasu, ale raczej jako trwające w czasie lub będące w toku. Niestety, mówione języki słowiańskie są bardzo różne w kwestii aspektu gramatycznego. Jest możliwe, że ten sam czasownik jest dokonany w jednym języku i niedokonany w innym. Ponadto, zachodnie i wschodnie języki słowiańskie (w przeciwieństwie do południowych) używają czasu teraźniejszego w aspekcie dokonanym jako substytutu czasu przyszłego (e.g. napisati (napisać dok.), napišu = napiszę). Ważne jest, aby pamiętać o tym zjawisku podczas rozmowy z innymi Słowianami. W języku nowosłowiańskim, mamy tylko kilka prostych zasad dotyczących aspektów czasowników, które są niemal powszechne i zrozumiałe we wszystkich słowiańskich językach:
|
lekcje >