ကန္ဘီယာ ရွိ ၾသစေၾတးလ် လႊတ္ေတာ္ ၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ခန္းမ
လႊတ္ေတာ္ ဆိုသည္မွာ တိုင္းျပည္ တစ္ခု အတြက္ ဥပေဒျပဳေရး အာဏာကို က်င့္သံုးရာ ေနရာဌာန ျဖစ္သည္။ ဒီမိုကေရစီ စနစ္က်င့္သံုးသည္ျဖစ္ေစ၊ မက်င့္သံုးသည္ျဖစ္ေစ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒ ျပဌာန္းထားသည့္ ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ လႊတ္ေတာ္ ကိုဖြဲ႕စည္းရျမဲ ျဖစ္သည္။
ဒဂံုၿမိဳ႕နယ္၊ ျပည္လမ္းမေပၚရွိ ယခင္လႊတ္ေတာ္ အေဆာက္အအံု(Photo-news-eleven)
ေနာက္ခံ သမိုင္းေၾကာင္း
သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ လႊတ္ေတာ္တို႕၏ အစ မွာ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ႏွင့္ အတူ
ေမြးဖြားလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ေအသင္ ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံတြင္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ကို
က်င့္သံုးစဥ္က လႊတ္ေတာ္ အျဖစ္ ေရြးေကာက္ခံ ႏိုင္ငံသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား က
တက္ေရာက္ၿပီး ႏိုင္ငံ့ ေရးရာမ်ားကို ေဆြးေႏြး အေျဖရွာသည့္ ေနရာအျဖစ္
သတ္မွတ္သည္။ မူလအစက တည္ေနရာ အတည္တက် မရွိဘဲ ၿမိဳ႕တြင္း ေစ်းထိပ္ရွိ
ေျမကြက္လပ္ႀကီးတြင္ ေဆြးေႏြးၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေဆြးေႏြးပြဲ (ဖိုရမ္) ဆိုသည့္ အသံုးအႏံႈးမွာ ဂရိဘာသာ
အားျဖင့္ ေျမကြက္လပ္ ျဖစ္သည္။ ေနာင္တြင္ ေခတ္သစ္ ကမာၻ၌ ဒီမိုကေရစီ ျပန္လည္
ထြန္းကားလာျခင္း ႏွင့္အတူ တိုင္းျပည္၏ ဥပေဒျပဳေရး အာဏာအတြက္ ျပည္သူ႕
ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ျဖင့္ဖြဲ႕စည္းသည့္ လႊတ္ေတာ္မ်ား ဖြဲ႕စည္းလာခဲ့သည္။
လႊတ္ေတာ္ကို အဂၤလိပ္ဘာသာအားျဖင့္ ပါလီမန္ ဟုေခၚပါသည္။
၅၀၀၀ က်ပ္ (၂၀၀၉) စက္တင္ဘာ၂၅ ရက္ေန႔ ၊ဆင္ျဖဴေတာ္ ႏွင့္ လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦး
ဖြဲ႕စည္းပံု
ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ က်င့္သံုးသည္ျဖစ္ေစ၊သမၼတစနစ္က်င့္သံုးသည္ျဖစ္ေစ ႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ရပ္ ထားရွိၾကသည္။
လူဦးေရ အခ်ိဳးအစား အလိုက္ သတ္မွတ္သည့္ မဲဆႏၵနယ္မ်ားမွ ေရြးေကာက္သည့္
ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ လႊတ္ေတာ္ကို ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ဟုေခၚကာ နယ္ေျမေဒသ၊
ျပည္နယ္ အလိုက္ ေရြးေကာက္ခံရသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ လႊတ္ေတာ္ကို
အထက္လႊတ္ေတာ္ ဟုေခၚၾကသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္၊ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ဟူသည့္
အသံုးအႏႈံးမ်ားမွာ သတ္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ ျပဌာန္းသည့္ အမည္မဟုတ္ပဲ
လူအမ်ား နားလည္ေစရန္ အလြယ္တကူ ေခၚသည့္ အသံုးအႏံႈးမ်ားသာျဖစ္သည္။
ဥပမာအားျဖင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု
၏ အထက္ လႊတ္ေတာ္ ကို "ဆီးနိတ္" ဟုေခၚျပီး "ေအာက္လႊတ္ေတာ္"ကို "ေဟာက္စ္
ေအာ့ဖ္ ရီပရီဆန္းတတစ္" (သို႕မဟုတ္) "ေဟာက္စ္" ဟုေခၚၾကကာ လႊတ္ေတာ္
ႏွစ္ရပ္ေပါင္းကို "ကြန္ဂရတ္" ဟုေခၚသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြက္ အသစ္ ျပဌာန္းလိုက္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒ
အရ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကို "ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္" ဟုလည္းေကာင္း၊ အထက္လႊတ္ေတာ္ကို
"အမ်ိဳးသား လႊတ္ေတာ္" ဟုလည္းေကာင္း၊ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ေပါင္းကို "ျပည္ေထာင္စု
လႊတ္ေတာ္"ဟု သတ္မွတ္သည္။
သို႕ေသာ္ လူဦးေရ နည္းပါးျပီး နယ္ေျမဧရိယာ က်ဥ္းေျမာင္းသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ တစ္ပါတီစနစ္
က်င့္သံုးသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ လူဦးေရ အခ်ိဳးအစား အလိုက္ သတ္မွတ္သည့္
မဲဆႏၵနယ္မ်ားမွ ေရြးေကာက္သည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ လႊတ္ေတာ္
တစ္ရပ္တည္းသာ ရွိတတ္ၾကသည္။ (ဥပမာအားျဖင့္ ထိုင္၀မ္)
ျမန္မာႏိုင္ငံ တြင္လည္း ၁၉၈၈ မတိုင္မွီ မ.ဆ.လ ပါတီမွ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ ကာလက ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ဟူ၍ လႊတ္ေတာ္ တစ္ရပ္သာ ရွိခဲ့သည္။
အာဏာခြဲေ၀မႈ
လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ရပ္အတြက္ အာဏာမ်ား ခြဲေ၀ေပးပံု၊ လုပ္ငန္းတာ၀န္ ႏွင့္
သက္တမ္း မွာ တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံ အနည္းႏွင့္ အမ်ား ကြဲျပားသျဖင့္
ပံုေသေျပာ၍မရႏိုင္ေပ။ ထိုသို႕ျဖစ္ရသည္မွာ သက္ဆိုင္ ႏိုင္ငံတို႕၏
ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ မ်ားအရ အာဏာ ခြဲေ၀ ေပးထားျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
သို႕ေသာ္ ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္မူ ျပည္သူတို႕ႏွင့္ ပိုနီးစပ္ျခင္း၊
ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ ပိုမ်ားျခင္း တို႕ေၾကာင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ အာဏာ
ပိုၾကီးေလ့ရွိသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္ က်င့္သံုးသည့္ ျဗိတိန္ ႏွင့္ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတို႔၏ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မ်ားသည္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ေရြးေကာက္ရာတြင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္သည္အထိ အာဏာရွိသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား
လႊတ္ေတာ္မ်ား၏ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားမွာ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ဥပေဒမ်ားကို
ျပဌာန္းျခင္း၊ လုပ္ငန္း ေကာ္မတီမ်ား ဖြဲ႕စည္းျပီး သတ္ဆိုင္ရာ ေကာ္မတီ
အလိုက္ ထိန္းသိမ္းေရး၊ စစ္ေဆးေရး လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္း
(ဥပမာအားျဖင့္ လႊတ္ေတာ္၏ ႏိုင္ငံျခားေရး ေကာ္မတီ၊ ကာကြယ္ေရး ေကာ္မတီ၊
စီးပြားေရး ေကာ္မတီ)၊ အစိုးရ ၀န္ၾကီးဌာနမ်ား ႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား၏ အားနည္းခ်က္ ႏွင့္ အက်င့္ပ်က္မႈမ်ားကို စစ္ေဆး ေဖာ္ထုတ္ တားဆီးျခင္းတို႕ တြင္ တူညီမႈရွိၾကပါသည္။
ထို႕ျပင္ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒအရ ျပဌာန္းထားေသးလွ်င္ လႊတ္ေတာ္သည္
သမၼတ၊ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ မ်ားကို ေရြးေကာက္ေပးရန္ တာ၀န္ရွိသည္။ ထို
သမၼတ၊၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ တို႕က တင္သြင္းလာသည့္ အစိုးရအဖြဲ႕၀င္ ၀န္ၾကီးမ်ားကို
စိစစ္ကာ အဆံုးအျဖတ္ မဲေပးကာ ေထာက္ခံျခင္း၊ ကန္႕ကြက္ပယ္ခ်ျခင္း တို႕ကို
ျပဳလုပ္ ေပးရသည္။
ပါလီမန္ ဒီမိုကေရ စနစ္က်င့္သံုးသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ လႊတ္ေတာ္တြင္
သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ား၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ မေက်နပ္လွ်င္
တာ၀န္ရွိသည့္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ၊၀န္ႀကီးမ်ားကို လႊတ္ေတာ္အတြင္းေခၚယူစစ္ေဆး
ေမးျမန္းႏိုင္သည့္ အခြင့္အာဏာရွိေပသည္။ သို႔ေသာ္ သမၼတစနစ္တြင္မူ
အာဏာႀကီးသည့္ သမၼတ၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအခြင့္အေရးကို လႊတ္ေတာ္ႏွင့္
ကန္႔သတ္ပိုင္းျခားထားသျဖင့္ ထိုအခြင့္အာဏာမ်ိဳးကို ေတာ္ရံုႏွင့္
ေပးအပ္ေလ့မရွိေပ။
သက္တမ္း
လႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္၏ သက္တမ္းမွာ လႊတ္ေတာ္ေပၚတြင္ သတ္မွတ္ျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ပဲ လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ား၏
သက္တမ္းသာ ျဖစ္သည္ ဟုဆိုႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ လႊတ္ေတာ္၏
သက္တမ္းမွာ ၄ ႏွစ္ျဖစ္ျပီး ထိုထက္လည္း ပုိ၍ရွိတတ္သည္။ လႊတ္ေတာ္အမတ္
တစ္ဦးအေနျဖင့္ အၾကိမ္ အေရအတြက္ အကန္႕အသက္မရွိ ျပည္သူတို႕ လက္ခံ ယံုၾကည္
ေနသ၍ ေရြးေကာက္ခံႏိုင္သည္။
လႊတ္ေတာ္ ဖ်က္သိမ္းျခင္း
လႊတ္ေတာ္သည္ သမၼတ(သို႕) ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ကတင္သြင္းလာသည့္ ဥပေဒၾကမ္းကို
မဲေပးကာ ၃ ၾကိမ္တိုင္တိုင္ ပယ္ခ်ႏိုင္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္သည္ သမၼတ
(သို႕) ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ မ်ားႏွင့္ မသင့္ျမတ္ေသာ အေျခအေန ေရာက္လာလွ်င္ သမၼတ
(သို႕) ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သည္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ တြင္ေပးအပ္ထားသည့္
အခြင့္အာဏာ အရ လႊတ္ေတာ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး လႊတ္ေတာ္ အသစ္ ျပန္လည္
ဖြဲ႕စည္းရန္ အတြက္ လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို က်င္းပရသည္။
ထို႔ျပင္ အာဏာရအစိုးရအေနျဖင့္ မိမိတို႔ပါတီ ႏိုင္ငံေရးအရ
အသာရႏိုင္မည္(သို႔မဟုတ္)အသာမရသျဖင့္ အသာရႏိုင္ရန္ အတြက္လည္း
ေရြးေကာက္ပြဲကို ေရွ႕တိုးက်င္းပလိုလွ်င္ လႊတ္ေတာ္ကို
အခ်ိန္ေစာကာဖ်က္သိမ္းျပီး ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပေလ့ရွိပါသည္။
ထင္ရွားသည့္ လႊတ္ေတာ္အမည္မ်ား
- အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု-ကြန္ဂရတ္
- ရုွရွား-ဒူးမား
- ဂ်ပန္-ဒိုင္းယက္
- အဂၤလန္၊ဂရိတ္ျဗိတိန္၊ယူႏိုက္တက္ကင္းဒမ္း-ပါလီမန္
တို႕ျဖစ္ၾကသည္။
လႊတ္ေတာ္အစပုဂံက
နာရပတိ စည္သူ မင္းသည္ ဘိုးေတာ္ အေလာင္း စည္သူ ဘၾကီး ေတာ္ မင္းရွင္ေစာ
ခမည္းေတာ္ နရသူနွင့္ ေနာင္ ေတာ္ နရသိခၤ တို႕၏ ထီးနန္း စိုးစံ စဥ္
ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာ ၿဖစ္ပြားလာခဲ့သည့္ အာဏာႏွင့္ စိတ္၀မ္း ကြဲၿပားမႈ တို႕
လုပ္ၾကံသတ္ၿဖတ္မႈ မ်ား ကို ေကာင္းစြာ သံုးသပ္မိဟန္ရွိေလသည္။
နာရပတိစည္သူမင္း မကြယ္ လြန္မီကပင္ နိုင္ငံေရးအာဏာ ခြဲေ၀မႈၿဖင့္ လႊတ္ေတာ္
သဖြယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။
နရပတိစည္သူတြင္ သားေတာ္၅ဦး ရွိသည့္အနက္ မိဖုရားငယ္ တစ္ပါးမွ
ဖြားၿမင္သည့္ သားေတာ္ ေဇယ်သိခၤ ကို ေရြးခ်ယ္၍ ပုဂံထီးနန္းကို အေမြ
ဆက္ခံခြင့္ေပးၿပီး ေဇယ်သိခၤ ကလည္း နိုင္ငံေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာ ဏာ မ်ား
ကို တစ္ဦးတည္း သိမ္းပိုက္ ခ်င္းမၿပဳ ဘဲ ေနာင္ေတာ္ၾကီး၄ဦး ႏွင့္ ခြဲေ၀ ၍
အညီအညြတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေၾကာင္း ၿမန္မာရာဇ၀င္မ်ားတြင္
ဖြဲ႕ႏြဲ႕ေရးသားေဖာ္ၿပၾကသည္ ။
ပုဂံမင္းဆက္ တစ္ေလွ်ာက္လံုး နိုင္ငံေရးနွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ ကို
ဘုရင္တစ္ဦးတည္း ကသာလွ်င္ အုပ္ခ်ဳပ္ သည္ ကို ဖ်က္သိမ္း ၍ု ဘုရင္နွင့္
လႊတ္ေတာ္တို႕ကို အာဏာခဲြေ၀ေပးလိုက္ၿခင္းပင္ ၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရွိရသည္။
ေဇယ်သိခၤ သည္ ပုဂံထီးနန္းကိုသာ လွ်င္ ဆက္ခံရေသာ္လည္း နိုင္ငံေရး
အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာကြယ္ေရး အာ ဏာ မ်ား ကိုမူ ေနာင္ေတာ္ၾကီးေလးဦး
စုရံုးၿခင္းၿပဳၾကေသာ လႊတ္ေတာ္တြင္ သာရွိသည္။ နာရပတိစည္သူမင္း၏ အ စီ စဥ္မွာ
အလြန္အေမွ်ာ္အၿမင္နဲ႕ ၿပည့္စံုေသာ အစီစဥ္ၿဖစ္သည္။
ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူသည္ အထိ
ၿမန္မာရာဇ၀င္ တစ္ေလွ်ာက္လံုး ဆက္ လက္ ထိမ္းသိမ္း ၾကသည္ ကို ေတြ႕ရွိရသည္။
လြႊတ္ေတာ္တြင္ ၀န္ၾကီးေလးပါး ခန္႕၍ု အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ပုဂံေခတ္ နာရပတိစည္သူမင္း
လက္ထက္မွ အစၿပဳ၍ု အုပ္ၿမစ္ခ်ခဲ့သည္ ဟု ဆိုရမည္ၿဖစ္သည္။
ၿမန္မာနိုင္ငံ လြတ္ေတာ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ရာဇ၀င္ကို ၿပန္လည္ ေလ့လာ
ၾကည့္ေသာအခါ လြတ္ေတာ္အားေကာင္း ေသာ အခါမ်ား တြင္ ဘုရင္ ၏ တန္ခိုးအာဏာ
ကိုပင္ ထိမ္းသိမ္းဟန္႕တားၿခင္း ၿပဳနိုင္ရံုမွ် မက ဘုရင္ ကို ေရြး
ခ်ယ္နိုင္သည္အထိလႊတ္ေတာ္အာဏာရွိ သည္ကိုေတြ႕ရသည္။တခါတရံလႊတ္ေတာ္အ
င္အားနည္းပါး ေသာ အခ်ိန္တြင္ လႊတ္ေတာ္ သည္ ဘုရင္၏ လက္ပါးေစကေလး သဖြယ္
ၿဖစ္လာခဲ့သည္။
ကိုးကား
- ေရွးေဟာင္းၿမန္မာေခတ္ဦး ပုဂံ နယူးေယာက္။ေဂ်ေဂ်ေအာ္စတင္။ -၁၉၆၉ လုစ္
- အေရွ႕ေတာင္အာရွရာဇ၀င္၊ ေဟာ-၁၉၅၅ၿမန္မာရာဇ၀င္ (ဟာေဗး ၁၉၂၅)
- မဟာ ၿမန္မာရာဇ၀င္ ေတာ္္ၾကီး ( ဦးကုလား )မွန္နန္းရာဇ၀င္ သံုးတြဲ
