In een studie die recentelijk werd gepubliceerd in het tijdschrift Pain, werdaangetoond dat veralgemeende spier- en botpijnen van het type fibromyalgie bij mannen correleren met de serumspiegels van de gonadotrofines. Toch werd geen enkel verband waargenomen tussen pijn en geslachtshormonen (1). Samenvatting van een grootschalige studie, waaraan ook Belgische artsen hebben deelgenomen.

Eén van de diagnosen die het vaakst worden gesteld in de reumatologie in West-Europa en Noord-Amerika, is fibromyalgie. De ziekte neemt sterk toe. Het is een niet-inflammatoire aandoening die wordt gekenmerkt door veralgemeende pijn. Het ziektebeeld boeit wetenschappers al bijna 20 jaar en er werd indrukwekkend veel onderzoek ter zake uitgevoerd, ondermeer onderzoek naar het verband tussen de neuromusculaire pijn en verschillende biomerkers.

PUBERTEIT EN MENOPAUZE

In een recente publicatie werd de aandacht erop gevestigd dat fibromyalgie vaak optreedt tijdens de overgang naar de menopauze (5). Vandaar de hypothese dat de daling van de geslachtshormonen en vooral van oestrogenen een rol zou spelen bij de pathogenese van die pijn bij vrouwen.

Bij mannen werden vergelijkbare waarnemingen gedaan. Bij hen zou de testoreronspiegel testosteronspiegel kunnen beschermen tegen het optreden van een dergelijke pijn. Tot nog toe werd weinig onderzoek verricht naar de rol van geslachtshormonen bij het ontstaan en de ernst van spier- en botpijnen.
De weinige gegevens die er zijn, hebben enkel betrekking op vrouwen. Volgens sommige auteurs kan de puberale ontwikkeling biologische afwijkingen teweegbrengen, die vooral vrouwen zouden predisponeren tot dergelijke symptomen.

EN BIJ DE MANNEN?

Bij mannen werd nagenoeg geen onderzoek verricht naar het verband tussen het optreden van spierpijn en de serumspiegels van geslachtshormonen en gonadotrofines. Ook de mogelijke rol van de verschillende vormen en stadia van hypogonadisme werd nog niet onderzocht. Nochtans is het bekend dat hypogonadisme een schadelijk effect heeft op tal van organen.
Klassiek wordt een onderscheid gemaakt tussen secundair hypogonadisme (lage testosteronconcentratie en lage tot normale concentraties van gonadotrofines als gevolg van insufficiëntie van de hypothalamus-hypofyseas) en primair hypogonadisme (lage testosteronspiegel en hoge concentraties van gonadotrofines als gevolg van een afwijking van de teelballen). Sommige subklinische vormen van hypogonadisme worden gekenmerkt door normale testosterospiegels en hoge gonadotrofinespiegels.

In de studie die in Pain werd gepubliceerd, zijn de auteurs uitgegaan van de gegevens van populatieregisters. De studie werd uitgevoerd bij bijna 3.500 mannen van 40 tot 79 jaar die hadden deelgenomen aan de European Male Aging Study. Acht centra hebben aan de studie deelgenomen, waaronder de dienst van Prof. Boonen (KU Leuven). In de studie werd onderzocht of er een verband bestond tussen de hormoonspiegels en het optreden van spier- en botpijn. Eerst dienden de patiënten vragenlijsten in te vullen over hun levenswijze en het optreden van pijn de afgelopen maand. Daarna werd een nuchter bloedstaal afgenomen voor bepaling van de concentraties van geslachtshormonen (testosteron, oestrogenen, LH en FSH).

Bij in het totaal 3.206 proefpersonen konden volledige gegevens over het eventuele optreden van pijn worden verkregen. Veralgemeende pijn kwam voor bij 8,7% van de proefpersonen en 50% had episoden van pijn (niet noodzakelijk veralgemeende pijn). Dat wijst erop dat er geen verband lijkt te bestaan tussen de concentraties van testosteron en oestrogenen en het optreden van spier- en botpijn. Wel werd een statistisch significante relatie aangetoond tussen hoge LH- en FSH-spiegels en die pijnsyndromen.

Dr. Christian Cottriau

1. Tajar A et al. Pain. 2011; 152(7-2): 1495–1501.
2. McBeth J et al. Arthritis Rheum. 2007;56:360–371.
3. McBeth J et al. J Rheumatol. 2009; 36:2523–2530
4. Plotnikoff G et al. Mayo Clin Proc. 2003; 78:1463–1470.
5. Cairns B.et al. Maturitas. 2009; 63:292–296.