Distels en doornen: Akkerdistel
Het is verwonderlijk dat een zo veel voorkomende plant als de
akkerdistel, zo weinig gebruikt geweest is. Zou het zijn omdat we zo'n
hekel hebben aan die prikkerige planten? Maar wat doen we dan met
brandnetel? Of zouden deze distels geen gebruikswaarde hebben? Dat
lijkt mij zeer onwaarschijnlijk. Er zijn wel degelijk andere distels
veel medicinaal gebruikt geweest. Ik denk dan vooral aan de Gezegende distel en recenter
aan de Mariadistel. En hoe zit het met de Akkerdistel?Over zo'n
vervelende plant is er natuurlijk wel veel gebabbeld geweest. Akkerdistel
geeft al wel aan dat de boeren er niet blij mee waren, want distels
maaien, was distels zaaien. Dus niet makkelijk uit te roeien. Het was
niet voor niks dat er een distelverordening was, het was tot voor kort
zelfs verplicht om de akkerdistel uit te roeien. De naam distel zou
vroeger gewoon steken betekent hebben. De naam stekels of prikkers wordt
nog wel door kinderen gebruikt. Ook al als paardestekel, weistekel of
ossestekel.
Zegswijzen, versjes en heraldiek
Medicinaal werd hij niet veel gebruikt, maar in zegswijzen, versjes en
heraldiek werd hij des te meer toegepast. Op distels zitten, kent
iedereen nog wel. Symboliek en vergelijkingen waren nooit ver weg.
Distele en doornen steken zeer
kwaaie klappers tonge
noch veel meer.
Noch woude ik liever
door distele en doornen gaen,
als met kwaaie klappers tonge
te zijn belaan
Soms had de distelsymboliek ook wel een positieve betekenis. Zo werd de
plant nogal eens in ridderschilden verwerkt, waar het de betekenis van
moedig of onaantastbaar kreeg. In Schotland bestond er een distelorde
van edellieden met de wapenspreuk 'Niemand tergt mij ongestraft'. Maar
ook in Bourgondië werd in 1403 een distelorde opgericht door Lodewijk
II.
Religieus gezien, werd het bestaan van zulke verschrikkelijke planten
natuurlijk als een straf van God gezien. ..de grond zal vervloekt
zijn..... Distels en doornen zal hij voortbrengen... Ook in de parabel
van de zaaier staat ' ...weer een ander gedeelte van het zaad viel
onder de distels en deze schoten op, zodat het (graan) verstikte'.
Dodoens in 1554
Dese Distelen worden in Latijn gheheeten Cardui sylvestris. In Duytsch
wilde Distelen. Dat tweede gheslacht wordt van sommighen ghenaemt
Carduus asininus. In Duytsch Esels Distelen. Natuere cracht ende
werckinghe van desen Distelen es onbekent/ om dat sy in die medecynen
gheen ghebruyck en hebben. Later schreef Dodoens ' de wortelen van alle
distelen, in water ghesoden, doen de dronkaards meer en meer dorst
krijgen'. Wat toch wel een merkwaardige kwaliteit is. Zeker zo
merkwaardig is het advies bij Blankaart in zijn Nederlandsche Herbarius
uit 1698 om 7 gallen, 'knobbelachtige uitwassen die op de distels
groeien bij zich te dragen, waardoor geagt werd, dat de aambeien daar
door werden genezen'.
In King's American Dispensatory, 1898, Felter en Lloyd. word wel de
looistofwerking van de wortel vermeld. Used principally, boiled with
milk, in diarrhoea and dysentery; en voor huidaandoeningen.
Vooral curieuze medicinale toepassingen vinden we in het verleden, toch
lijkt het er op dat de wondgenezende werking van de distel wel een
toekomst heeft in de moderne fytotherapie. Heel recent vinden we in de
wetenschappelijke literatuur aanwijzingen voor de gezondheidswaarde van
de Akker- en andere distels. Er werden polyfenolen in de plant gevonden
en de bladextracten hadden een anti-bacteriële en anti-oxydantwerking,
bijzonder is ook de antibiotische werking die ontstaat onder invloed
van UV-stralen. Mogelijk is dus het sap van de Akkerdistel een goed
middel tegen slecht genezende, ontstoken wonden en tegen
schimmelinfecties. Ook mijn eigen ervaringen lijken dat de bevestigen.
Namen
Frans: chardon des champs, chardon du Canada, cirse des champs (Source: F NAmer )
Engels: creeping thistle, field thistle, perennial thistle
Duits: Acker-Kratzdistel
Voor verdere studie
- Nazaruk J, Czechowska SK, Markiewicz R, Borawska MH. Polyphenolic
compounds and in vitro antimicrobial and antioxidant activity of
aqueous extracts from leaves of some Cirsium species. Nat Prod Res.
2008 Dec;22(18):1583-8
- Mazzanti L.Antihemorrhagic action of Cirsium arvense. Boll Soc Ital Biol Sper. 1954 Apr-May;30(4-5):267-9. Italian.
- Dutta CP, Ray LPK, Roy DN: Taraxasterol and its derivatives from Cirsium arvense. Phytochem 1972, 11(7):2267-2269.
- Shelyuto VL, Glyzin VI, Ban'kovskii AI: Flavonoids of Cirsium arvense.Chem-Nat-Compd 1973, 6(3):366.
- Shelyuto VL, Glyzin VI, Bubon NT: Flavonoid glucuronides from Cirsium arvense. Chem-Nat-Compd 1974, 8(2):236-237.
- Camm EL, Towers GHN, Mitchell JC: UV-mediated antibiotic activity of some Compositae species. Phytochem 1975, 14(9):2007-2011.
