هر شهروند با توجه به جايگاه و پايگاه اجتماعي خويش درجامعه شهري

داراي حقوقي ميباشد.

براين اساس اجمالآ حقوق شهروندي به سه دسته زير تقسيم مي گردد:

الف) حقوق قانوني ومدني

ب) حقوق سياسي

ج) حقوق اجتماعي

• حقوق قانوني ومدني شامل آزاديهاي فردي، آزادي بيان ، حق مالکيت ،
•  
•  حق بهره مندي از عدالت...
• حقوق سياسي شامل حق شرکت در انتخابات ، حق مشارکت سياسي و ...
• حقوق اجتماعي شامل حق بهره مندي از امنيت ، رفاه اجتماعي،
•  
•  خدمات مدني و ...

دربين سه حقوق فوق الذکرحقوق اجتماعي شهروندي داراي اهميت خاصي

 به خصوص براي جوامع مدرن وتوسعه يافته غربي مي باشد . بطور کلي رابطه

ميان شهروندان و نظامهاي اقتصادي، سياسي، حقوقي و فرهنگي جامعه دو

سويه مي باشد بطوريکه طرفين نسبت به هم داراي حقوق و وظايف متقابل

هستند . در اين بين مهمترين وظيفه مقامات محلي وحکومتهاي محلي

(مديريت شهري)که درراستاي تقويت وبهبوداجتماع محلي وحکومتهاي

 کارآمدومؤثر بايد انجام گيرد شهروندسازي است .شهروندسازي يعني

فراهم نمودن امکانات، تسهيلات و ساز و کارهاي لازم براي شهروندان

 تاآنهاازحقوق شهروندي خويش بهره مندشوندوضمنآ بتوانندبه نحوي مناسب

 وظايف وتکاليف شهرونديشان را در قبال جامعه محلي و شهري که درآن

زندگي ميکنند انجام دهند . لذا بايد گفت وظيقه حکومتهاي محلي

فراهم سازي زمينه لازم براي برخورداري شهروندان ازحقوق شهروندي خويش

(حقوق مدني، حقوق اجتماعي و حقوق سياسي) مي باشد .

از ديدگاه سياست شهري مطالبات وتقاضاهاي نامحدودشهروندان

ار رژيمهاي شهري(مديريت شهري) عمدتا معطوف به چند مقوله

اساسي زير است :

1) استفاده از منابع شهري و امکانات و خدماتي که نياز مبرم زندگي

شهري مي باشد .

2) تأثير گذاري بيشتر بر سازو کار تصميم گيريهاي شهري .

3) فراهم شدن ساز وکارها و ترتيبات نهادي براي تحقق بيشتر مشارکت

شهروندي در زندگي شهري .

4) تثبيت قانونمندانه حقوق و وظايف متقابل شهروندان و مديريتهاي شهري .

با عنايت به مطالب فوق و نيز با لحاظ اين نکته که شناخت اکثر قريب به

اتفاق شهروندان از مديريت شهري به شهرداري و احيانآشوراي شهر

محدود مي گردد لازم ميباشد که مختصري از آنچه که در قانون شهرداريها

از آن بعنوان وظايف شهرداري نام برده شده است ذکر گردد .

بديهي است آنچه که بعنوان وظيفه شهرداري شمرده ميشود

در حقيقت به نوعي ناظر بر حقوق شهروندي مي باشد.براساس

مادۀ 55 فصل ششم قانون شهرداريها مصوب 11/4/1334شهرداريهاداراي

وظايف چندي ميباشندکه درذيل به عمده ترين وظايف شهرداريها که

 باحقوق شهروندي رابطه مستقيم و ملموس تري دارند اشاره مي گردد : 

ماده 55 قانون شهرداريها :وظايف شهرداري:

1 - ايجاد خيابانها، کوچه ها، ميادين، باغهاي عمومي، مجاري آب و توسعه

معابر در حدود قوانين موضوعه .

2- تنظيف، نگهداري و تسطيح معابر، انهار عمومي، مجاري آبهاوفاضلابها

و تنقيه قنوات مربوط به شهروتأمين آب و روشنائي به وسائل ممکنه .

تبصره يک : سد معابر عمومي واشغال پياده روها واستفاده غير

مجاز از آنها، ميدانها، پارکهاوباغهاي عمومي براي کسب يا سکني

وياهر عنوان ديگري ممنوع است وشهرداري مکلف است از آن جلوگيري

 و در رفع موانع موجود و آزاد نمودن معابر و اماکن مذکور بوسيله مأمورين

خود رأسآ اقدام کند .

تبصره چهار : شهرداري مکلف است محلهاي مخصوصي براي تخليه

زباله ونخاله و فضولات ساختماني ومواد رسوبي فاضلابها و نظاير آنها

تعيين و ضمن انتشار آگهي به اطلاع عموم برساند .

محلهاي تخليه زباله بايدخارج از محدوده شهر تعيين شود.رانندگان

 وسائل نقليه حامل زباله مکلفند آنها رافقط در محلهاي تعيين شده ازطرف

 شهرداري خالي نمايند .

3- مراقبت درامور بهداشت ساکنين شهر وتشريک مساعي بامؤسسات

 وزارت بهداري براي جلوگيري ازامراض مسري .

4- جلوگيري از گدائي و واداشتن گدايان به کار وتوسعه آموزش عمومي و غيره .

5- اجراي تبصره يک ماده 8 قانون تعليمات اجباري و تأسيس مؤسسات

فرهنگي وبهداشتي وتعاوني مانند بنگاه حمايت مادران، نوانخانه،

 پرورشگاه، درمانگاه، بيمارستان، شيرخوارگاه، تيمارستان، کتابخانه،

کلاسهاي مبارزه با بيسوادي، کودکستان، باغ کودکان و امثال آن در حدود

  اعتبارات مصوب و همچنين کمک به اين قبيل مؤسسات و مساعدت

 مالي به انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي و کمک به انجمن هاي خانه 

 و مدرسه و اردوي کار .

شهرداري دراين قبيل موارد و نيزدرموردموزه ها وخانه هاي فرهنگي

و زندان با تصويب انجمن شهر از اراضي و ابنيه متعلق به خود با حفظ مالکيت

به رايگان و يا با شرايط معين به منظور ساختمان و استفاده به اختيار

 مؤسسات مربوط خواهد گذاشت .

6- حفظ واداره کردن دارائي منقول و غير منقول شهرداري واقامه دعوي

 براشخاص ودفاع ازدعاوي اشخاص عليه شهرداري .

7- ايجاد غسالخانه و گورستان و تهيه وسائل حمل اموات و مراقبت در انتظام

امور آنها .

8- اتخاذ تدابير مؤثر و اقدام لازم براي حفظ شهر از خطر سيل و حريق و

همچنين رفع خطراز بناها و ديوارها ي شکسته وخطرناک واقع در معابر

عمومي وکوچه ها واماکن عمومي ودالانهاي عمومي و خصوصي و پر کردن

 و پوشاندن چاهها و چاله هاي واقع درمعابر وجلوگيري ازگذاشتن هرنوع اشياء

دربالکنها وايوانهاي مشرف و مجاور با معابر عمومي و دودکشهاي ساختمانها

که باعث زحمت و خسارت ساکنين شرها باشد .

9- جلوگيري از شيوع امراض ساريه انساني و حيواني و اعلام اينگونه

 بيماريها به وزارت بهداري و دامپزشکي و شهرداريهای مجاور هنگام

بروز آنها و دور نگه داشتن بيماران مبتلا به امراض ساريه و معالجه و

دفع حيواناتي که مبتلا به امراض ساريه بوده و يا در شهر بلاصاحب و مضر هستند .

10- پيشنهاد اصلاح نقشه شهر درصورت لزوم و تعيين قيمت عادلانه اراضي

 و ابنيه متعلق به اشخاص که مورد احتياج شهر باشد برطبق قانون توسعه

 معابر و تأمين محل پرداخت آن وايجاد و توسعه معابر، خيابانها، ميدانها

و باغهاي عمومي وتهيه اراضي مورد احتياج براي لوله کشي و فاضلاب

 اعم از داخل يا خارج شهر وهمچنين تهيه اراضي لازم براي ساختمان

مخزن و نصب دستگاه تصفيه و آبگيري و متعلقات آنها بر طبق قانون توسعه معابر .

11- تهيه و تعيين ميدانهاي عمومي براي خريد و فروش ارزان و توقف وسائط

نقليه وغيره .

12- جلوگيري از ايجاد و تأمين کليه اماکني که به نحوي از انحاء موجب

 بروز مزاحمت براي ساکنين يا مخالف اصول بهداشت در شهرهاست

شهرداري مکلف است از تأسيس کارخانه ها ، کارگاهها ، گاراژهاي

 عمومي و تعميرگاهها و دکانها و همچنين مراکزي که مواد محترقه ميسازند

 و اصطبل چارپايان ، مراکز دامداري و بطور کلي تمام مشاغل و کسبهايي

 که ايجاد مزاحمت و سر و صدا کنند يا توليد دود و عفونت و يا تجمع حشرات

 و جانوران نمايند جلوگيري کند و در تخريب کوره هاي آجر، گچ، آهکپزي

و خزينه گرمابه هاي عمومي که مخالف بهداشت است اقدام نمايد

و با نظارت و مراقبت در وضع دودکشهاي اماکن و کارخانه هاو وسائط

نقليه که کار کردن آنها دود ايجاد ميکند از آلوده شدن هواي شهر جلوگيري

 نمايد و هرگاه تأسيسات مذکور قبل از تصويب قانون بوجود آمده باشد آنها

را تعطيل کند و اگر لازم شود آنها را به خارج از شهر انتقال دهد.

13- احداث بناها و ساختمانهاي مورد نياز محل از قبيل رختشويخانه ، مستراح ،

 حمام عمومي ، کشتارگاه، ميادين و باغ کودکان و ورزشگاه مطابق اصول

صحي و فني و اتخاذ تدابير لازم براي ساختمان خانه هاي ارزان قيمت

براي اشخاص بي بضاعت ساکن شهر.

14- تشريک مساعي با فرهنگ در حفظ ابنيه و آثار باستاني شهر و

ساختمانهاي عمومي و مساجدو غيره .

15- اهتمام در مراعات شرايط بهداشت در کارخانه ها و مراقبت در پاکيزگي

گرمابه ها و نگاهداري اطفال بي بضاعت و سر راهي .

16- ساختن خيابانها و آسفالت کردن سواره روها و پياده روهاي معابر

 و کوچه هاي عمومي و انهار و جويهاي طرفين از سنگ آسفالت و امثال آن

به هزينه شهرداري محل .

17- وضع مقررات خاص براي نامگذاري معابر و نصب لوحه نام آنهاوشماره

گذاري اماکن و نصب تابلوي الصاق اعلانات و برداشتن و محو کردن آگهي ها

ازمحلهاي غيرمجاز و هر گونه اقداماتي که در حفظ و نظارت و زيبائي شهر

 مؤثر باشند .