 بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶ بر پایه قانون مصوب اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۵ تأسیس شد. دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد: دوره نخست (۱۳۵۷-۱۳۴۶)، دوره دوم (۱۳۶۷-۱۳۵۸)، دوره سوم (۱۳۸۳-۱۳۶۸) و دوره چهارم (۱۳۸۸-۱۳۸۴) . اما ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ باز می‌گردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، درباره تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامه آن را تنظیم کردند. در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعه موضوع پرداختند و در سال ۱۳۱۷ گزارش کاملی درباره جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند. اما آغاز جنگ جهانی دوم فرصت ادامه فعالیت را از کارشناسان گرفت. از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی، اتاق صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن بپردازند. در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال کردند. لایحه مزبور در اردیبهشت ۱۳۴۵ تصویب شد، اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه ۱۳۴۶ با ورود سهام بانک صنعت و معدن- به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان- فعالیت خود را آغاز کرد. دوره نخست (۱۳۵۷-۱۳۴۶) بعد از ورود بانک صنعت و معدن در ۱۵ بهمن ۴۶، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. در طی ۱۱ سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران (سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷) تعداد شرکتها و بانک‌ها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده از ۶ بنگاه اقتصادی در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه در سال ۵۷ افزایش یافت. دوره دوم (۱۳۶۷-۱۳۵۸) پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک‌ها در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن۳۶ بانک تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب ۹ بانک شامل ۶ بانک تجاری و ۳ بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونهای که تعداد آنها از ۱۰۵ شرکت و مؤسسه اقتصادی در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ کاهش یافت. دوره سوم (۱۳۸۳-۱۳۶۸) با توجه سیاستگزاران اقتصادی کشور به تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۶۸، تعداد شرکتها از ۵۶ شرکت در سال ۱۳۶۷ به ۲۴۹ شرکت در سال ۱۳۷۵ افزایش یافت. از سوی دیگر، روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۵،به ویژه نوسانهای شدید و یک سویه قیمتها در سالهای ۱۳۷۰،۱۳۷۳و۱۳۷۴، افت و خیزهای دورهای قابل توجهی را در پی داشته که برآیند آنها به انتظارات سرمایهگذاران و بیاطمینانی حاکم بر این بازار انجامیده است. سال ۱۳۷۰ سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری در ارزش و حجم معاملات بازار پدید آمد. این رشد به سبب عرضه سهام در مقیاس بالا از طرف سازمان‌های دولتی، ورود ۲۹ شرکت جدید به فهرست شرکتهای پذیرفته شده در بورس، عرضه سهام به صورت نسبتاً فراگیر در سراسر کشور از طریق شبکه بانکی و عرضه سهام به کارگران به نرخ‌های ترجیحی براساس مصوبه موقت بود. از آنجا که در سال ۱۳۷۱ اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شده بود. عامل اصلی افزایش حجم معاملات به طور عمده مربوط به چهار ماه آخر سال ۱۳۷۳ و ناشی از عدم عرضه سهام توسط عرضه‌کنندگان عمده دولتی، افزایش قیمت شناور ارزهای خارجی و تشدید تورم بوده است که موجب ایجاد صف‌های تقاضا در این سال شد. سالهای ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ سال تأسیس شرکتهای سرمایه‌گذاری سهامی عام بود. در این مقطع چندین شرکت سرمایه‌گذاری جدید تأسیس شد، همچنین شرکتهای توسعه منطقه‌ای به صورت سهامی عام در چند استان کشور تأسیس شد، از وقایع دیگر این دوره افزایش سرمایه‌گذاری در بخش دولتی بود که بر رشد بورس تأثیر بسزایی داشت. وضعیت بورس در سال ۱۳۷۵ وضعیتی دوگانه بود. در نیمه نخست سال، روندهای حرکتی سال پیش همچنان ادامه یافت و شاخص‌های مختلف فعالیت در بازار بورس از روندی افزایشی برخوردار بود ، در نیمه دوم سال، شتاب یک سویه نوسانهای قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران کند شد و شاخص قیمت سهام از مهرماه تا پایان آن سال به میزان ۶/۹ درصد کاهش یافت. در سال ۱۳۷۶ ساماندهی وضعیت اطلاعرسانی به عنوان یکی از مهمترین تمهیدات بازیابی کارکردهای طبیعی بورس اوراق بهادار تهران مورد توجه قرار گرفته است. در این باره، به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران مختلف به اطلاعات آماری درست،دقیق و بهنگام، کمیت و کیفیت اطلاعات عرضه شده در چارچوب نشریههای آماری ادواری بورس بازنگری و بهسازی شد. روند سریع بهبود شاخصها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم دادوستد سهام، رشد پرشتاب قیمتها، حضور پرتعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعه بازار سرمایه ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعه اقتصاد ملی در سالهای آتی داشت. رشد بورس تهران در سال ۱۳۷۸ نیز ادامه یافت. و این رشد در سال ۱۳۷۹ باعث بوجود آمدن سال درخشانی در پرونده بورس تهران شد. در این سال بازدهی بورس به ۸۶/۵۹ درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تورم ۶/۱۲ درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود. در سال ۸۰ نیز بورس روند رو به رشدی را دنبال کرد سال ۱۳۸۱ سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایهگذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکتهای ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبه‌رو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوه‌های متداول رفتار سرمایهگذاران بود. سال ۱۳۸۲، سال ثبت رکوردهای جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همۀ نماگرهای عمده فعالیت، با رسیدن به حد نصاب‌های تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بی‌سابقه بوده است. فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال ۱۳۸۳ در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمه اول سال به‌رغم دو افت محسوس در ماه‌های اردیبهشت و مرداد، همچنان متأثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نماگرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، به‌گونه‌ای که حجم دادوستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سالهای فعالیت بورس رسید. دوره چهارم (۱۳۸۸-۱۳۸۴) در سال ۱۳۸۴ نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامه روند حرکتی نیمه دوم سال ۱۳۸۳ همچنان تحت تأثیر رویداد های مختلف داخلی و خارجی و افزایش بیرویه شاخصها در سالهای قبل از روند کاهشی برخوردار بودند و این روند به جز دوره کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود. ناپایداری بازار و کاهش شاخص قیمت، بعد از انجام انتخابات ریاست جمهوری در سوم تیرماه ۱۳۸۴، بر اساس تجربه سالهای انتخاباتی ۱۳۷۲، ۱۳۷۶ و ۱۳۸۰ حاکی از اثر منفی انتخابات بر نماگرهای بورس کاملاً قابل پیشبینی بود. از پایان خرداد تا شهریورماه شاخص قیمت سهام از رقم ۱۲٫۴۲۳ واحد به ۱۰٫۴۱۱ واحد رسید که بیانگر کاهش ۳/۱۹ درصدی شاخص است و در نهایت شاخص در پایان سال ۱۳۸۴ به رقم ۹۴۵۹ واحد رسید. نماگرهای بورس اوراق بهادار در ابتدای سال ۱۳۸۵ در ادمه روند سال قبل با کاهش سال را آغاز کردند. البته شرایط با ثبات اقتصادی سال ۱۳۸۵، افزایش درآمدهای نفتی و رشد ارزش افزوده بخشهای مختلف اقتصادی و همچنین اصلاحات انجام شده در بازار، توانست تا اندازهای روند کاهشی یاد شده را تعدیل کند به گونهای که شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان نماگر بازده کل بازار و شاخص قیمت به عنوان معیار سود سرمایهای در این سال به ترتیب ۷/۱۴ و ۸/۳ درصد رشد داشتند. در نهایت در این سال شاخص کل به رقم ۹۸۲۱ واحد رسید. |
آموزش بازار پول سرمایه و بورس ( کلیه مطالب کپی شده از اینترنت است ) > تاریخچه بورس در ایران و جهان , تعریف اولیه >
